Schrijversgewijs - Vlaamse schrijvers van 1830 – heden

Laten we het maar toegeven: onze 19de eeuwse Vlaamse literatuur is globaal gezien, duidelijk onder het Europese peil gebleven. Ze is er niet in geslaagd om aan de ware romantische gevoeligheid en exaltatie een menselijk en artistiek waardevolle invulling te geven. Ook bleek ze amper of niet te kunnen mee evolueren met de tendensen van vernieuwing en modernisering die na 1850 in Europa opgang maakten.

Slechts een paar auteurs springen uit de band: Guido Gezelle, die zijn tijd en omgeving zover vooruit was dat die zijn betekenis gewoon niet konden vatten en Hendrik Conscience, die zo virtuoos op de tijdsmode wist in te spelen dat hij –als enige- in het buitenland bekendheid heeft verworven.

Genres

• Toonaangevend is de historische roman, het literaire instrument en symbool bij uitstek. Het is de enige romanvorm uit de Europese romantiek die hier te lande weerklank vindt, al moet gezegd dat de nationale thematiek vaak de menselijke component verwaarloost.
• Van de ander subgenres “bekenntnisroman” of romantische biechtroman kennen we slechts één voorbeeld: Zetternam, Arnold de droomer, 1852); geen sprookjesliteratuur, wel hier en daar fantastiek (Conscience, ‘Phantasy’, 1837; Zetternam ‘De Tooverdoos’, 1848; Ecrevisse en Vankerckhoven sporadisch). Van Kerckhoven schrijft een parapsychologische roman ‘Ziel en Lichaem’ (1848), maar de receptie is ontgoochelend.
• Het zijn echter de zedenschetsen en eigentijdse burgerlijk zedenromans die het meeste succes hebben. Het genre fungeert veelal als middel ter volksbeschaving en zal later uitgroeien tot de realistische psychologische roman.
• Als laatste komen ook nog het dorpsverhaal en de landelijke novelle voor, een grensterrein tussen romantiek en realisme. Vaak muntten ze uit in rake typeringen van de landelijke mens en zijn milieu, maar tevens getuigen ze evenzeer van de romantische neiging tot escapisme, idealisering en natuurmystiek.

Auteurs

• Hoofdfiguren van deze generatie: Hendrik Conscience (1812-1883), Pieter Frans van Kerckhoven (1818-1857), Eugeen Zetternam (1826-1855), Pieter Ecrevisse (1804-1879).
• Mindere goden zijn Jozef Ronsse (1806-1862), Jan De Laet (1815-1891), Lode Gerrits (1827-1873), Christiaan Pieter Du Mont (1824-1902), Geerard Jan Dodd (1821-1888), Lodewijk Vleeschouwer (1810-1866) en vele anderen.

Bron: Ada Deprez: Walter Gobbers; Karel Wauters (red.): Hoofdstukken uit de Vlaamse letterkunde in de 19de eeuw. Deel 1. KANTL Gent 1999.

Hiermee is natuurlijk alleen die romantische stroming aangewezen die zich geografisch ontwikkelde in het Antwerpse (Conscience en Van de Kerckhoven), het Gentse (Zetternam) en het Limburgse (Ecrevisse). Ook in West Vlaanderen rond Gezelle zal zich een stroming op gang zetten die loopt over Rodenbach tot Verschaeve, maar daarover meer in de rubriek De West Vlaamse school.