Maakt deel uit van: De romantische school
JAN VAN BEERS
Antwerpen, 22 februari 1821-Antwerpen, 14 november 1888
BIOGRAFIE
22 februari 1821: Geboren te Antwerpen in het St.-Andrieskwartier.
Men noemt hem soms “van Beers de oudere” om hem te onderscheiden van zijn zoon, Jan van Beers jr., de kunstschilder.
- Zijn vader Jan Bavo Van Beers was likeurstoker. Zijn moeder was Maria Teresia Van Meensel. Deze was te Houwaart geboren op 18 januari 1782 als dochter van Andries Van Meensel, koster te Houwaart, en van Anna Catharina Van Opdenbosch.
- Jan Van Beers heeft zijn vader nooit gekend. Deze stierf toen zijn zoontje amper drie maanden oud was. Moeder Van Beers bleef achter met vier dochters en een zoon. Zij zette dapper de stokerij voort tot zij in 1839 stierf.
- In het dorpje Houwaart, waar hij als kind speelde met boerenjongens, deed hij zijn eerste natuurindrukken op.
1833: Middelbare studies aan het Klein-Seminarie te Mechelen.
- Hij kwam diep onder de indruk van Hendrik Tollens’ poëzie en van Hendrik Conscience’s Leeuw van Vlaanderen.
- Bij het verlaten van het Klein-Seminarie in 1841 was hij, althans in de schoolomgeving, reeds bekend als Vlaams dichter en Vlaamsgezind.
1842: Leraar Nederlands aan het (Franstalige) college van Pitzemburg te Mechelen (later atheneum).
- Hij moest deze betrekking echter na een jaar opgeven wegens een oogziekte die hem bijna blind maakte. Eerst na maanden kreeg hij het zicht terug.
Ondertussen had Van Beers ook gebroken met de Kerk en was hij in vrijzinnige-liberale zin geëvolueerd: een ingrfijpend levensbeschouwelijk proces dat hij zou evoceren in zijn poëtische biecht “confiteor“.
1844-1849: Was onderbibliothecaris te Antwerpen, waar hij vriendschap sloot met onder meer de gebroeders Van Rijswijck en met Hendrik Conscience.
- Nam hij deel aan de geheime werkzaamheden van Het Heilig Verbond en van den Olijftak.
- Hij hielp Voor Tael en Kunst oprichten en behoorde tot de trouwe bezoekers van Hendrick’s hooggelegen Parnassus.
1849-1860: Leraar aan de Rijksnormaalschool te Lier (die sedert 1995 deel uitmaakt van de Hogeschool Antwerpen), waar hij zich toelegde op de Nederlandse taal- en letterkunde: zo publiceerde hij in 1852 een “Nederduitsche Spraekleer”, die vele vermeerderde drukken heeft gekend.
1850: Huwde Hendrika Mertens, dochter van de Antwerpse hoofdbibliothecaris.
1852: Geboorte van zijn zoon Jan die zich die later -als Jan van Beers jr.- een bekend society-schilder zou worden.
- Jan van Beers jr. (1852-1927) zal na zijn Antwerpse academiejaren – waar o a Jef ambeaux (1852-111908) een studiegenoot was – naar Parijs trekken. In het atelier van Alfred Stevens oogst hij veel succes met grote historische onderwerpen. Toch kiest hij vanaf 1880 ervoor om lucratieve hyperrealistische genretaferelen te schilderen voor de Parijse bourgeoisie. Rond 1889 bereikt zijn carrière een hoogtepunt.
1860: Leraar aan het Koninklijk Atheneum te Antwerpen.
- Publiceerde een indrukwekkende reeks schoolboeken, en zette zich in om de Nederlandse taal een officiële basis te verschaffen.
Over zijn literaire werk
Van Beers voelde zich essentieel een Nederlander, hoewel hij politiek gesproken een Belg was. Van vele van zijn bundels zijn er meer uitgaven in Nederland dan in zijn politiek vaderland.
- Aanvankelijk nog tranerige gedrochten
1853: Debuut met “Jongelingsdroomen“, sentimentele poëzie over ongelukkige mensen. De bundel kreeg tijdens zijn leven 9 herdrukken (waarvan 8 in Nederland).
1854: Ontroerde de bezoekers van het Taal- en Letterkundig Congres te Utrecht tot tranen door de voordracht van zijn “Blinde“.
1855: “Een Nieuwjaarsgedicht voor den arme“, in 1855 onder de titel “Blik door een venster” afzonderlijk uitgegeven, verraadt de invloed van Tollens. Hij bewonderde hem dan ook zozeer dat hij, bij zijn dood in 1856, een dichtstuk op zijn graf als lijkkrans kwam leggen met de betuiging:
“En ’t was bij ’t luistren naar uw vollen toon, dat ‘k mij tot Neerlands taal, mijn taal, bekeerde”.- Later fijne realistische getekende schetsjes. Golden destijds als voorbeelden van goede smaak.
1858: Verschijnen van zijn tweede dichtbundel “Levensbeelden” (Amsterdam 1858). Hierin geeft hij blijk van een grotere aandacht voor de realiteit.
1860: Zijn historisch gedicht Jakob Van Maerlant (Amsterdam, 1860), was een even krachtige bijdrage aan de heropleving van het Vlaamse bewustwording evenals zijn schoolboeken.
1861: Uitgave van een edition de luxe, verlucht met pentekeningen van Jan van Beers de jongere.
1867-1875: Leraar declamatie aan de door Peter Benoit gestichte Vlaams Conservatorium.
Benoit gebruikte verschillende van zijn gedichten als basis voor zijn composities.
1869: Publicatie van “Gevoel en Leven”
1875-1888: Na de verkiezingen van 1875 zetelde hij (tot aan zijn dood in 1888) in de Antwerpse gemeenteraad. Hij werd tevens schepen van onderwijs.
- Zijn zeer persoonlijke, meeslepende redenaarsgave, waren aan deze verkiezing niet vreemd. Ook via diverse publicaties (zie bibliografie) had hij grote invloed op gebied van onderwijs, literatuur en beeldende kunst.
- Als schepen van onderwijs zal hij ijveren voor de invoering van het Nederlands als voertaal in de scholen, ook aan het conservatorium (Het Vlaamsch in het onderwijs, 1876).
In 1873 en 1884 verschijnen er volkse uitgaven van zijn verzamelde gedichten te Gent (Hoste,Gent-262p.) en te Rotterdam.
- Zijn best gekende gedichten zijn De Blinde, De Zieke Jongeling, Bij ’t Kerkportaal . Zijn poëzie is vol glans en pathos, eenvoudig en toch krachtig. In die zin is ze verwant aan de poëzie van Longfellow.
1884: Verscheen zijn laatste bundel “Rijzende Blaren“. Deze werd in 1885 bekroond met de vijfjaarlijkse prijs voor de Nederlandse letterkunde in België.
14 november 1888: Overlijden van Jan Van Beers te Antwerpen. Zijn laatste rustplaats vond hij op het Schoonselhof te Antwerpen.
- Het grafmonument voor Jan Van Beers bevindt zich op perk Z1, rij B. Het werd op stadskosten overgebracht van de in 1936 gesloten Kielbegraafplaats.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- dramastudenten! | portretten
- Vlaamse schrijvers: Louis Jacobs: ruim 60 Vlaamse schrijvers verzameld!
- Jan Van Beers – Wikipedia
- DBNL . Th. Coopman en L. Scharpé, Geschiedenis der Vlaamsche …
Referenties
- Ada Deprez, Bouwstenen voor een geschiedenis van de 19de eeuwse Vlaamse poëziebeoefening (van Willems tot De Mont) in: Ada Deprez: Walter Gobbers; Karel Wauters (red.): Hoofdstukken uit de Vlaamse letterkunde in de 19de eeuw. Deel 3. KANTL Gent 2003 pp. 184-185.
SMAAKMAKER
Wanneer ik slapen zal
Uit: Gedichten 1885
Wanneer ik slapen zal in ’t graf, Ijskoud, zwijgend, onbewogen, In mijn doodskist vastgeschroefd, Van eeuwig-donkeren nacht omtogen; An, als daarboven, in ’t lentelicht, Bloemen en bladeren weer ontspruiten, Wijl in den treurwilg over mijn hoofd, De vogels van lust en liefde fluiten; Zal er dan, in dien zonneschijn, Bij al dat frisch opborrelend leven, Niets meer, niets van wat ik was, Mede genietend, mogen zweven ? En –Vrouw ! – als we eindelijk allebei, In de eigenste groef ter rust gedragen, Weer liggen en sluimeren zij aan zij, Gelijk we daarboven in ’t echtbed lagen; En, als, bij zonnenondergang, De kinderen versche bloemen brengen, En licht daarover een stillen traan Van liefderijk herdenken plengen; Of, als zij treurig tot elkaar Fluisteren: “waar nog zijn ze te vinden, Die op aarde hun leven lang, Beminnen gelijk die twee beminden ?” Zal er dan uit ons stilstaand hart Geen vonk van d’ouden gloed ontspringen Die, lichtend en warmend, van mij tot dij, Van dij tot mij door ’t graf komt dringen ? En, als der kinderen kinders dan, Die lichtkroon onzer oude dagen, Met pruilend mondjen en vochtig oog, Bij ’t huiswaartskeeren den ouderen vragen: “komt nu grootva nimmer weer Vertelsels vertellen en liedjes zingen ? En brengt ons zoete Grootmoe nooit Meer speelgoed mee of lekkerdingen ? Zal er dan niets meer, niets van ons Zich mogen aan d’ ijzeren nacht ontrukken, Om op die hoofdekens, bruin en blond, Onzichtbaar nog eenen kus te drukken ?
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- Jan van Beers schreef zowel literaire als pedagogische werken. In deze bibliografie worden ze netjes opgesplitst.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
- Chronologisch overzicht: literaire werken
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1846 | Graef Jan van Chimay, eene geschiedenis uit de XVe eeuw. | In: Het taelverbond (1846) p. 262-299 | |
| 1849 | Frans de Hakkelaar. | Antwerpen: Buschmann. -42p. Overdruk uit: Het taelverbond (1849-1850), p. 97-138 | |
| 1851 | By de dood van HM Ludovica-Maria, Koningin der Belgen : dichtstuk. | Antwerpen: Buschmann. | |
| 1853 | Jongelingsdroomen. (poëzie)
|
 |
Antwerpen: H. Peeters. / Amsterdam: H. J. Van Kesteren. -168p. Afmetingen: 20.20 x 13.50 (ingenaaid) |
| 1854 | De blinde. | Utrecht: W.F. Dannenfelser / Antwerpen: J.P. Van Dieren & C°. -24p. | |
| 1855 | Blik door eene venster. Een nieuwjaersgedicht voor den arme. | Amsterdam: H. J. van Kesteren. -15 p. | |
| 1855 | Een Zwanenzang. In één band met: De zending der vrouw / Conscience, Hendrik. Uitgegeven ten voordeele der weduwe en weezen van EUG. ZETTERNAM. |  |
Antwerpen: Kennes en Gerrits/Gent: W. Rogghé/ Amsterdam: H. J. van Kesteren. -15p. Afmetingen: 16.50 x 12.40 (ingenaaid) |
| 1856 | Lijkkrans voor Tollens. | Amsterdam: H. J. Van Kesteren. -14p. | |
| 1857 | Bij de 25e verjaring van ’s Konings inhuldiging. | Amsterdam: H. J. van Kesteren /Antwerpen: C.J. Mienikus. -148p. | |
| 1858 | Levensbeelden. Poezy. |  |
Amsterdam: H. J. Van Kesteren. /Antwerpen: C.J. Mienikus.
Afmetingen: 19.50 x 12.20
Gedrukt bij C.A. Spin & Zoon
|
| 1859 | By de 25ste verjaring van de instelling der spoorwegen in België. De Stoomwagen. Ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van de Belgische spoorwegen. | Brussel: Hayez -15p. Overdruk uit: Bull. de l’Acad. roy. de Belgique s.2,7(1859), p. 299-311 | |
| 1859 | Martha de zinnelooze. Naar het Provençaelsch van Jasmin. |  |
Amsterdam: H. J. van Kesteren. -28p.
Afmetingen: 23.50 x 15.50 (ingenaaid)
Druk van V. Munster & Zoon
|
| 1859 | Gedichten. | Lier: Van In. | |
| 1860 | Jacob van Maerlant: gedicht bekroond in den wedstrijd door het Belgisch staetsbestuer uitgeschreven. (Historisch gedicht) | Gent: van Doosselaere. -32p. | |
| 1869 | Gevoel en leven. (gedichtenbundel) Bevat: Begga -een romantisch dichtverhaal-, Maerlant –lofdicht bij de onthulling van diens standbeeld in Damme-, De zoon van de metseldiener, De Stoomwagen, Martha de zinnelooze, De oorlog. |  |
Antwerpen: J.P. Van Dieren & C°. / Amsterdam: Van Kesteren. -212p.
Afmetingen: 18.60 x 12.80 (gebonden – harde kaft)
Gedrukt bij C.A. Spin & Zoon
|
| 1873 | De Oorlog. Gedicht van Jan Van Beers. Getoonzet door Peter Benoit. | Antwerpen: L.Beerts.-38 + 24 p. | |
| 1873 | Gedichten / Jan Van Beers. Eerste deel: 1843-1857 . Tweede deel: 1857-1868. | Gent: W. Rogghé ;/ Amsterdam: Van Kesteren. -2 vol. 316 + 320 p. portr., facs | |
| 1879 | Jan van Beers’ gedichten, volksuitgave. | Gent: Ad. Hoste. 2 vol. | |
| 1883 | Een droom van’t Paradijs. Gedicht door J. Van Beers ; getoondicht door Jan Blockx = Un rêve du Paradis. Traduction littérale française = A dream of Paradise. English translation by W. L. M = Ein Traum des Paradieses. Deutsche Uebertragung von Heinrich L. Flemmich (Percival) | Antwerpen: J.-E. Buschmann. -18, 18, 18 en 18p. [totaal 72 p.] | |
| 1883 | Toespraak bij de onthulling van Hendrik Consciences standbeeld op 13 augustus 1883 te Antwerpen | Antwerpen: Drukkerij De La Montagne. -14p. | |
| 1884 | Rijzende blaren. (poëzie) Met penteekeningen van Jan van Beers zoon De vijfjaarlijkse prijs voor Vlaamse letterkunde | Gent: Ad. Hoste. -154p. | |
| 1884 | Jan van Beers’ gedichten, volksuitgave. | ||
| 1885 | Gedichten. Eerste deel. (verzamelbundel)
Bevat: Jongelingsdroomen (9e vermeerderde druk); Levensbeelden (5e druk)
|
 |
Rotterdam: Uitgevers Maatschappij Elsevier. Afmetingen: Gedrukt bij: Gent drukk. C. Annoot-Braeckman, Ad. Hoste |
| 1885 | De Oorlog / gedicht van Jan van Beers ; Deutsche Uebersetzung von Heinrich Flemmich ; muziek van Peter Benoit | Antwerpen : H. Possoz. -232p. | |
| 1885 | Feestzang bij het openen der Wereldtentoonstelling van Antwerpen. Gedicht van J. van Beers, getoondicht door, P. Benoit, Met Hoogduitsche, Engelsche en Fransche vertaling. (Texte.) | Antwerpen: J.-E. Buschmann. -6p. | |
| POSTUME UITGAVE | |||
| 1921 | Gedichten. Eeuwfeestuitgave.
Eeuwfeest-uitgave met den steun van de Stad Antwerpen bezorgd door de familie van den dichter. Inleiding door Dr.Maurits Sabbe.
Bevat: Jongelingsdroomen (10e druk); Levensbeelden (6e druk); Gevoel en leven (5e druk); Rijzende blaren (3e druk); De idylle van vriend Matthijs.
|
 |
Antwerpen: L. Opdebeek. -443+3p.
Afmetingen: 22.50 x 14.60 (ingenaaid)
Drukkerij J.-E. Buschmann Antwerpen
|
2. Pedagogische werken
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1852 | Nederduitsche spraekleer ten gebruike van hooge-, middelbare- en normale scholen, onderwijzers, meergevorderden, enz. | Antwerpen: Peeters. -237p. | |
| 1864 | Handleiding tot het onderricht der Nederlandsche spraakleer. | Brussel: Callewaert. | |
| 1864 | Grondregels der Nederlandsche spraakleer. | Brussel: Callewaert. | |
| 1864 | Oefeningen op de grondregels der Nederlandsche spraakleer. | Brussel: Callewaert. -75p. | |
| 1872 | Keur van proza- en dichtstukken, Tweede lees- en leerboek voor de studie van den Nederlandsche stijl; | ||
| 1875 | De verfransching op de kinderkamer. | Brussel: Bureel der toekomst. -8p. Overdruk uit: De Toekomst (1875), p. 49-56 | |
| 1876 | Het Vlaamsch in het onderwijs. Redevoering uitgesproken in den gemeenteraad van Antwerpen. | Antwerpen: Mees. -23p. | |
| 1879 | Het hoofdgebrek van ons middelbaar onderwijs. | Gent: Ad. Hoste. -86p. | |
| 1880 | Keur van proza- en dichtstukken, Eerste lees- en leerboek voor de studie van den Nederlandsche stijl. | Antwerpen: imp. et lib. J.-E. Buschmann / Gent: lib. Ad. Hoste. -267p. | |
| 1881 | Eerste lees- en leerboek voor de studie van den Nederlandschen stijl, ten gebruike van lager, normaal en middelbaar onderwijs | Antwerpen: imp. et lib. J.-E. Buschmann. -267p. | |
| 1885 | Voorhof der letterkunde. Lees- en leerboek ten gebruike van Lager en Aanvankelijk middelbaar onderwijs / verzameld door J. van Beers. | Antwerpen: J. E. Buschmann / Gent: A. Hoste. -128 et 80p. |
