home | Inloggen
Aantal schrijvers: 594 | Aantal boeken:

19.538

 

 

Van Ryswyck, Jan Baptist

Maakt deel uit van:

Jan Baptist Van Ryswyck


Litho overgenomen uit ‘Volledige dichtwerken’ 1871

Antwerpen, 14 september 1818 – Antwerpen, 5 juli 1869

Leerkracht,  volksredenaar, schrijver,  volksdichter, journalist, uitgever en redacteur van “De grondwet”, redacteur van “De koophandel” .

Hij was de broer van Theodoor en de vader van burgemeester Jan van Ryswyck. 

 

BIOGRAFIE

14 september 1818 : Geboorte van Jan Baptist Van Ryswyck te Antwerpen.

  • Zijn vader  Jan Cornelis (1789-1871) – die het van wever tot hulponderwijzer zou brengen – was uit Tilburg afkomstig.
  • Het gezin was arm, maar zeker niet ongeletterd ; vader las zelfs Vondel en Cats voor.
  • Broer van Theodoor Van Ryswyck. (1811-1849)
  • Vader van de latere Antwerpse burgemeester  Jan van Rijswijck, tevens volksvertegenwoordiger en behorend tot de progressieve liberalen van zijn tijd.

Aanvankelijk was hij hulponderwijzer bij de lagere stadsscholen van Antwerpen.

16 september 1844:  Benoemd tot ‘eersten assistent bij de Staats Lagere Hoofdschool’.

Lid van het Antwerpse  lettergenootschap De Olyftak.

1847-1848: Medewerker aan het liberale hekelblad De Schrobber

8 juli 1848: Uit zijn betrekking van hulponderwijzer (ook ‘ondermeester’ genoemd) ontslagen door ministerieel besluit van 8 Juli 1848, voor het schrijven van een liedje: ‘Aen den Koning’.

  • Het liedje verscheen in het Vlaamsgezind Antwerpse liberaal spotblad De Filter, een weekblaadje dat hij en zijn broer Theodoor van 27 mei tot 30 september 1848 liet verschijnen.

7 mei 1849: Overlijden van zijn  broer Theodoor, waarbij Jan Baptist de fakkel als volksdichter zal overnemen.

Vanaf 1850 engageert Van Ryswyck zich ook in de Vlaamse politiek.

Circa 1851 tot 1854  is hij actief in het lettergenootschap  Voor Tael en Kunst (1846-1855), waar de Antwerpse Vlaamsgezinden, die het Vlaamse ideaal boven elke partij wilden behartigen, elkaar vonden.

Zijn literaire bedrijvigheid:

  • 1853: Bespiegelingen op het Woord Gods: In tien zangen, die elk een van Mozes’ geboden tot onderwerp hebben, is de toon zo ernstig, en zedeprekend, dat men er de ‘Jan der hekeldichten’ nauwelijks in herkent.
  • 1854: Bij J. Peeters-Van Genechten te Antwerpen verschijnt een bundeling Mengelpoëzy

27 april 1852:  Huwt met Isabella-Dymphna Tielemans, ( ♀ 10 October 1821 te Antwerpen –  †  1 december 1866).

Het gezin krijgt 5 kinderen:

    1. Jan-Cornelius, geboren 14 Februari 1853
    2. Anna-Terezia-Isabella, geboren 11 Augustus 1854
    3. Helena-Joanna, geb. 25 Sept. 1857, overl. 30 Mei 1859.
    4. Helena-Isabella-Lamberta, geb. 2 Aug. 1860, overl. 31 Mt. 1864
    5. Maria-Terezia-Isabella-Carolina, geboren 17 Februari 1865, overleden 30 Mei 1867

1856: Werd secretaris van het Nederlandsch Kunstverbond, dat hij mee had helpen oprichten. Samen met E. Rosseels en C.J. Hansen stelt hij in augustus, ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van de troonsbestijging van Leopold I, een zeer radicaal manifest op ter verdediging van het Nederlands. Dit manifest is de rechtstreekse aanleiding tot het oprichten van de Grievencommissie.

van-ryswyck-jan-baptist-manifest

5 september 1857 tot 4 februari 1865: Uitgever van zijn liberale dagblad De Grondwet, waarin hij een standpunt wenst in te nemen boven de partijen.

  • Gaandeweg keert de krant zich tegen het anti-katholieke streven en het franskiljonisme binnen de liberale partij.
  • Van 1860 af – als reactie op de afwijzende houding van Ch. Rogier tegenover de Grievencommissie – keert Van Ryswyck zich af van het liberale kabinet. Gaandeweg werd ze de meest radicale spreekbuis voor de Meetingpartij.

Maart 1861:  Sticht met de andere Antwerpse Vlamingen de staatkundige vereniging De Nederduitsche Bond, en treedt van nu af aan in meetings op als een krachtige en geestige redenaar.

1861: Zijn spotrijmen worden verzameld uitgegeven als Politieke Zweepslagen,

3 december 1863: Verkozen tot gemeenteraadslid voor de Meetingpartij. Hij blijft dit ambt uitoefenen tot 8 augustus 1866.

Zijn politiek mandaat verloopt niet rimpelloos:

  • Vanaf mei 1864 groeit zijn wantrouwen in de Meetingpartij omwille van de verbondenheid met de katholieke partij. Hij beschuldigt de Meetingpartij van slecht financieel beheer. Daardoor maakt hij zich in die partij onmogelijk.

4 mei 1865: Het laatste nummer van De Grondwet loopt van de persen.

1865-1869: Schrijft hij hoofdartikels in het Antwerps doctrinaire dagblad De Koophandel tot op 20 Mei 1869.

  • In een reeks artikelen beschuldigt hij het gemeenteraadslid Jan de Laet steekpenningen te hebben ontvangen voor de verkoop van militaire terreinen. In een proces (augustus 1865) wegens smaad kon hij zijn aantijgingen niet hard maken en werd veroordeeld. Toch blijft hij De Laet daarop aanvallen. Op 24 september  1866 en 28 mei 1867 wordt hij opnieuw veroordeeld. Hij weigert echter de boete te betalen en verblijft van 23 augustus 1867 tot 19 september 1867 in de gevangenis. In mei 1868  brengt de Brusselse krant La Finance een artikel uit, waaruit blijkt dat De Laet wel degelijk 100.000 frs. op zijn rekening heeft gekregen van de maatschappij die de gronden had overgenomen. Een vonnis van 31 december 1868 vernietigt de vorige uitspraak tegen Van Ryswyck.

5 juli  1869: Overlijden van Jan Baptist Van Ryswyck.  Zijn huidige begraafplaats kan men bezoeken op de begraafplaats van het Schoonselhof te Antwerpen

Epiloog

1871: Uitgave van zijn ‘Volledige dichtwerken’.

Meer over Jan Baptist Van Ryswyck

  • Robert, Jan (ed.), Schoonselhof nu! Een eigentijdse visie op de Antwerpse necropool, Antwerpen, Erfgoedcel Antwerpen, 2005, p. 312-314.
  • Beeckman, Miche, Capiteyn, André, Van Doorne, Geert, Straatnamen Gentbrugge, Gent, Uitgeverij Snoeck – Stad Gent Departement Cultuur, 2007, p. 50.

SMAAKMAKER

         TRANSPARANT
(Bij ’s konings bezoek in onze stad)

Dag Scepter ! ‘k groet u
– Zie, dag pen !
Wie zijt gij, dat ik u niet ken ?
Ik zal het u gaan zeggen, Koning:
De reden, zo’n eenvoudig ding,
Ik schrijf altijd met zwarten inkt,
En, die gij kent, gebruiken honing.

Men maakt de vorsten aan het hof,
Niets kenbaar dan gevlei en lof,
En ik ben een gezouten vitter,
Die waarheid mint – en, Koning lief,
Die spijs is als een purgatief
Extra gezond, al smaakt zij bitter.

De meeste landen zijn vandaag,
Gekweld met ene vuile maag:
Dat zal van ’t smullen zeker wezen ?
Dan is de pen een goed doktoor,
En, schrijft zij bittere pillen voor,
’t Is om de kwaal te doen genezen.

Maar hij, die dan de platzak speelt,
De zieke in zijn ziekte streelt,
En suiker geeft van moeder Tschander
Met lekkere taartjes en gebak,
Is een bedrieger in zijn vak,
Daarbij een slechte vaderlander.

De wierook is geen koningsvrind,
Een pen, die hare plicht bemint,
Maakt, dat de waarheid zegeviere
Voor ’t volk…
-Het volk ! welk zot gedacht
Een dove bril is zijne dracht
En wol in de oren, de onze – goede nacht !
Gij ook zo, van ’s gelijke, Sire !…

 Politieke Zweepslagen (1861)

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties

  • Gaston Durnez, Ik schrijf altijd met zwarte inkt. Column in bezit maar zonder plaats noch datum..

 

BIBLIOGRAFIE

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
  • Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Chronologisch overzicht

Jaar   Titel  Fotogalerij  Uitgeverij 1ste druk
 1849  Lykrede op koning Willem II, of hulde aen hoogst deszelfs nagedachtenis.  Antwerpen: s.n. -9p.
 1849  Lykrede uitgesproken by het graf van den weledel hooggeboren heere den heer Eduard Joseph Geelhand, overleden te Antwerpen den 18 October 1849.  Antwerpen: s.n. -6p.
 1849  Wandeling in onze Expositie.

Berijmd verhaal van een bezoek aan de Antwerpse driejarige kunsttentoonstelling van dat jaar.

 Antwerpen: Ter drukkery van P. E. Janssens. -26p.
1850 Opwekking tot Liefdadigheid, uitgegeven ten voordeele der noodlydenden.

1854: opgenomen in ‘Mengelpoëzy’.

 Antwerpen: J.E. Buschmann. -12p.
1850 De Antwerpsche Longchamps: hekeldicht, voorgelezen op het letter- en toonkundig feest gegeven door de rederijkkamer De Olijftak, op 26 mei 1850.

1887: Heruitgave bij Janssens te Antwerpen met als titel: ‘De Antwerpsche Longchamps: boertig declamatiestuk.’ -11p. 21.80 x 13.50

 Antwerpen: Ter drukkery van P. E. Janssens. -16p.
1850 Van Dijck in verlof: Hekelverzen, voorgelezen op het letter- en toonkundig feest gegeven ten voordeele van behoeftige huisgezinnen, den 19 van Oogst 1850. Antwerpen: Ter drukkery van P. E. Janssens. -20p.
1851 Volkslust of Hekel en luim. (gedichten)

 Antwerpen: Drukkerij van P. E Janssens. -147p.

Afmetingen: 23.50 x 16
Met drie platen van Louis Carolus.
1855 Het woord Gods in tien zangen, of: Dichterlijke bespiegelingen op de tafelen Mozes.

Opgedragen aan zijn vader, Johannes-Cornelis van Rijswijck.

 Antwerpen: Drukkerij van J. Peeters – Van Genechten (Jesuïetenplein).  -196p.

Afmetingen: 23.50 x 16
1854 Mengelpoëzy. (verzameld dichtwerk)

Bevat: Mattheus van Bree – In den kerstnacht – Laurens Koster – Mynen vriende – Uitboezeming – Der nagedachtenis mijner zuster Maria Catharina van Rijswijck – Opwekking tot liefdadigheid – De nagedachtenis mijner moeder Maria Elisabeth Van Dijck – Antwoord aan een Fransch dagblad – Echtkransje mijner jongsten broeder Lambert I. Van Rijswijck gevlochten t g v zijn huwelijk met jonkvrouwe Maria Antonia Bogaerts – Aan het Vlaamsch Volk – Feestzang op  M Van Bree – Bij het graf van mevrouw De Cuijper – Aan Louis Blanc – Weemoed naan Vlaanderen – Aan Bilderdijk – Ex  Tempore – Smeekzang – Aan Mevrouw V

 Antwerpen: Drukkerij van J. Peeters – Van Genechten (Jesuïetenplein).   -131p.

Afmetingen: 17.50 x 13
1855 Letterkrans door het Nederlandsch Kunstverbond te Antwerpen den heere Hendrik Leys gevlochten en aangeboden. Antwerpen: Drukkerij L. J. De Cort. -14p.

Afmetingen: 1.50 x 15 (ingenaaid)
1855 Eene hemel-historie verteld aan de rijken ten voordeele der armen. Declamatiestuk.

1871: Vertaald in het Frans als Une légende du ciel. Racontée aux riches au profit des pauvres. In: Nos poètes flamands pp 11-31.
1890: heruitgave bij Lod. Janssens en zonen te Antwerpen.

 Antwerpen: Drukkerij van J. Peeters – Van Genechten (Jesuïetenplein) -32p.

Afmetingen:18 x 14 (ingenaaid – zachte kaft)
1855 Aen mynen schoonbroeder Louis Tielemans, ter gelegenheid zijner echtverbintenis met jonkvrouwe Josephina Alexandrina de Cort, gevierd den 3 july 1855, Antwerpen. Antwerpen: Uitgever niet gekend. -7p.

Afmetingen: 22.50 x 14.50
1856 Der nagedachtenis van den edelen burger jonkheer Ferdinand Joseph Geelhand, den 8n van sprokkelmaand 1855 overleden te Antwerpen. Antwerpen: Drukkerij L. J. De Cort. -44p.
1857 Tollens: trilogie uit het Zuiden.

Bevattende: Een loover op zijn graf – Een steen bij zijn denkmaal – Onze Tollens

 Antwerpen: Drukkerij J.-E. Buschmann, Israëlietstraat.  -22p.

Afmetingen: 20.80 x 13.50
1857 Wy krygen eene Vloot, politiek liedje.
1861 Politieke zweepslagen of verzameling van geestige hekelrymen.

 Antwerpen: Drukkerij J.-E. Buschmann, Israëlietstraat. -164p.

Afmetingen: 17.50 x 12.50 (ingenaaid)
  POSTUUM UITGEGEVEN
 1871  Volledige Dichtwerken van Jan van Rijswijck (met portret).

Bevat: Eene wandeling in de Expositie van 1849 – Volkslust – Liederen – Het woord Gods – Mengelpoëzie – Tollens, trilogie uit het Zuiden – Politieke zweepslagen – De filter.

  Antwerpen: Drukkerij J.-E. Buschmann, Israëlietstraat. -736p.
 1884
-1896		  Dicht- en Prozawerken, uitgegeven door Jan van Rijswijck Jansz. Met eene levensschets door Max Rooses..

Deel I en II bevatten de dichtwerken (Antwerpen, L. Janssens, 1884); Deel III het proza (1896).
  Antwerpen: L. Janssens & Zonen, Drukkers-Uitgevers (Carnotstraat 125).
1887 Een duivenmelkershuishouden: alleenspraak met zang. (theatertekst) Antwerpen: L. Janssens & Zonen, Drukkers-Uitgevers (Carnotstraat 125).  -8p.
1892 Dichtwerken van Jan Van Rijswijck. (verzamelde werken)

Uitgegeven door Jan Van Rijswijck Jansz.
Met eene levensschets door Max Rooses.

 Antwerpen: L. Janssens & Zonen, Drukkers-Uitgevers (Carnotstraat 125) . 2vol.

Deel I: 430p – Deel II 414p.
 1910  Keus uit de werken. (bloemlezing)

Samengesteld door Max Rooses.
  Antwerpen: Nederlandsche Boekhandel. -301p.
1917 Uitgekozen gedichten. (bloemlezing) Antwerpen: Janssens. -12p.

Reeks: Onze leestafel. – Antwerpen; vol. B: 35.

 

Alfabetisch overzicht

  • De Antwerpsche Longchamps, Hekeldicht, voorgelezen op het letter- en toonkundig feest gegeven door de rederykkamer de Olyftak, op 26 Mei 1850, Antw. 1850;
  • Eene hemelhistorie, Antw. 1855;
  • Het woord Gods in tien zangen, of dichterlyke bespiegelingen op de tafelen Mozes, Antw. 1855;
  • Lykrede op koning Willem II, Antw. 1849;
  • Lykrede uitgesproken by het graf van den weledel hooggeboren heere den heer Eduard Joseph Geelhand, overleden te Antwerpen den 18 October 1849, Antw. 1849;
  • Mengelpoëzy, Antw. 1855;
  • Opwekking tot Liefdadigheid, uitgegeven ten voordeele der noodlydenden, Antw. 1850;
  • Politieke zweepslagen of verzameling van geestige hekelrymen, Antw. 1861.
  • Tollens, triologie uit het Zuiden, Antw. 1857;
  • Van Dijck in verlof, Hekelverzen, voorgelezen op het letter- en toonkundig feest gegeven ten voordeele van behoeftige huisgezinnen, den 19 van Oogst 1850, Antw. 1850;
  • Volkslust, of hekel en luim, Antw. 1851;
  • Wandeling in onze Expositie, Antw. 1849;
  • Wy krygen eene Vloot, politiek liedje, Antw. 1857;