Maakt deel uit van:Literaire anti-autoritaire garde van 1960Poëzie in Vlaanderen 1955-1965 Experimentelen
Ben Klein
Antwerpen 13 juni 1929 – Antwerpen 19 mei 2019
Experimenteel dichter
Eén van de angry young men die in het Antwerpen van de jaren zestig op de literaire barricades stonden
Een anonieme ambtenaar van het OCMW die in de jaren zestig een dubbelleven leidde als poëzierebel.
Propageert sedert 1959 een reine poHesie. Lanceerde in 1966 de action-poetry.
Er volgden optredens met Werner Spillemaeckers, Gerd Segers en Peter Tomlin.
Gerenommeerd publiek, de dichter is in de taal. Hij leeft taal, leeft met de taal. Taal vibreert de dichter en omgekeerd dichter vibreert taal. Elk woord voor hem WONDER! Hij vindt neologismen. Rangschikt nomina volgens hun klankwaarde, expressieve kracht, zeldzaamheid, plasticiteit, letterplastiek… poHesie! poHesie!(Schamper en subliem, p.26)
(verscheen in Schoon Schip nr 1 / 2011)
Redacteur van de tijdschriften Het Cahier (1953-1956) ‘Het Kahier’ (1957-1962), ‘Het Kahier X‘ (1963-1970), ‘Road F’, ‘Ping Pong’ en ‘Rukken’.
Publiceerde al eens onder pseudoniemen als Ben Pfizer, Bimold Redig, Bog Rokossovsky, Clark Vendodo
BIOGRAFIE
13 juni 1928: Frans de Wispelaere – zijn eigen naam – is een geboren Antwerpenaar, hoewel hij iedereen wilde doen geloven dat hij in Stettin in Polen was geboren.
- In haar Masterscriptie ‘Ben Klein, dichter van het compromisloze experiment.‘ schrijft Liesbeth De Rijcke hierover : Dat is althans wat hij zelf ons wil doen geloven, maar waarschijnlijker is dat hij in Antwerpen ter wereld kwam. Zekerheid omtrent zijn biografische gegevens hebben we in elk geval niet want De Wispelaere staat erom bekend zijn officiële biografie in mysterie te hullen. Uiteindelijk treedt volgens hem de mens achter de dichter op de achtergrond en moet “de aandacht van de belangstellende […] gaan naar het ontwerp en niet naar de maker ervan.” (Pfizer, Ben. ‘Notities’. In: Het Kahier X 17 (1970), 34: 21-26). Nota: Pfizer is één van de vele pseudoniemen waaronder Klein schreef.
Kort na de tweede wereldoorlog verblijft De Wispelaeere enkele malen in Parijs. Hij heeft daar contacten – naar eigen zeggen – met de dichter Antonin Artaud en enkele lettristen.
- Ook Comte de Lautréamont, Arthur Rimbaud en Ezra Pound zullen een invloed op zijn poëzie opvattingen nalaten. Zowel de bundel Uit een ijstijd geschreven (1961) als Oppositie een stem (s.d.) beginnen met Pounds woorden: As for experiment: the claim is that without constant experiment literature dies. Experiment is ONE of the elements necessary to its life. Experiment aims at writing that will have a relation to the present analogous to the relation which past masterwork had to the life of its time. […]
1954: De Wispelaer – die we vanaf dan zullen kennen als Ben Klein – debuteert met de experimentele bundel ‘Vonken en Spatten‘, waarmee hij meteen de toon zette voor de rest van zijn oeuvre: een compromisloos experiment waarin de taal centraal stond.
Vier jaar later volgen de ‘Dalai Lama’ (1958) en een aantal merkwaardige theoretische geschriften, gebundeld in ‘8 x Klein. Teksten over reine poHesie’ (1961).
De bundels ‘Uit een IJstijd geschreven’ (1961) en ‘Combinaat mijn Foto’ (1963) – samen met zijn theoretische essays – situeren zich midden de stormachtige beweging van contestatie, verzet en vernieuwing in kunst en poëzie (zeg liever poHesie) die Antwerpen gedurende 10 jaar in de ban zal houden.
Tijdschriften
Naast individueel werk was Klein ook medewerker of redactielid van enkele eerder marginale tijdschriftjes zoals Ping Pong en Rukken. Vanaf 1953 echter zal hij een groot aandeel hebben in het experimentele driemaandelijkse tijdschrift Het Cahier (1953-1956) dat later onder zijn redactie Het Kahier (1957-1962) en Het Kahier X (1963-1970) werd.
Het Cahier (1953-1956)
- De eerste redactie van Het Cahier bestond uit leden van de Antwerpse artistieke kring ‘De Nevelvlek’ (Fernand Auwera, Jan Christiaens, Hugo Crève, Hugo Raes en Staf Rummens), maar veranderde voortdurend, ook Hugues C. Pernath, Gust Gils, Andriaan Peel en Ben Klein behoorden tot de medewerkers van het eerste uur.
- De belangstelling van Het Cahier beperkte zich, overeenkomstig de doelstellingen van ‘De Nevelvlek’ niet tot literatuur. Er verschenen ook bijdragen over psychologie, filosofie en plastische kunsten.
Het Kahier (1957-1962)
- Vanaf nr 8 (1957) treedt Ben Klein toe als redactiesecretaris en zal al gauw een centrale positie binnen de redactie innemen.
- Het blad – nu gespeld als Het Kahier- zal, ongeacht de zeer verwarde redactiewisselingen, meer en meer zijn schrijf- en strijdschrift worden. Onder diverse pseudoniemen, (Ben Pfizer, Bimold Redig, Bog Rokossovsky, Clark Vendodo) neemt hij het grootste deel van de poëtische en essayistische bijdragen voor zijn rekening.
- Het accent verschuift resoluut naar de literatuur. Er verschijnen voor het eerst uitvoerige beschouwingen over poëzie en het tijdschrift evolueert naar een programmatorisch tijdschrift, dat zijn eigen variant van een experimentele, taal explorerende poëzie zal propageren. (Hugo Brems en Dirk De Geest, in: Barbaar in mijn mond pp 56-58.)
- Om het met de woorden van Bobb Bern te zeggen (Bern 1988: 146) : “De aanvankelijk sociale bekommernis van Het Cahier werd zo al snel verlaten voor de ‘dictature du mot magique’.”
Met andere woorden: Het Kahier en wordt Ben Klein’s strijdschrift waarin hij zijn ‘reine’ experimentele ‘pohesie’ (nr 11, 1958) ventileert (ook in ‘A lesson in Poetry, nr 13, 1959) en zijn manifest van het verisme publiceert (nr 19, 1962).
- Klein evolueert naar wat hij noemt een ‘tweede fase van bewustwording’, het ‘verisme’. Hij streeft daarbij naar een ietwat ambivalente maar complementaire verhouding tussen experimentele poëzie enerzijds en een experimentele levenshoudng anderzijds. Poëzie mag nooit in dienst staan van een ideologie of politiek, maar moet wel een rol vervullen als het gaat om sociale bekommernis of ethisch reveil. Daarmee geraakt hij willens nillens in het spoor van de Italiaanse futuristen en werd hem af en toe – terecht – fascistische beïnvloeding aangewreven. Klein zal dan ook dit sukkelstraatje verlaten en terugkeren naar de autonome poëzie.
Het belang Het Kahier blijkt volgens Brems en De Geest op termijn relatief klein te zijn geweest. In 1963 was Labris van start gegaan, waar het compromisloze experiment intelligenter en erudieter zou worden voortgezet. (Redacteuren van Labris: Marcel van Maele, Max Kazan, Leon van Essche, Hugo Neefs, Luc Vroom)
Het Kahier X (1963-1970)
- Het Kahier ondergaat nogmaals een naamsverandering en zal als Het Kahier X tot in 1970 verder worden gezet.( Gerd Segers was mederedacteur van Het Kahier X). De stuwende kracht is verdwenen en overgegaan naar andere tijdschriften.
DE ZESTIGER JAREN
Dat de jaren 1960 tumultueus waren, is genoegzaam bekend. We wijzen naar de Brusselse scène met de tijdschriftjes en bundels van Herman J. Claeys, naar de inbeslagname van Jef Geeraerts’ roman ‘Black Venus’, naar de theateropvoering van Hugo Claus’ Masscheroen te Knokke.
Niet anders was het te Antwerpen. Ruim tien jaar zou Antwerpen een draaischijf worden van poëtische experimenten binnen een cultuur van verzet en protest tegen de gevestigde machtsverhoudingen.
In de Antwerpse artiestencafés, die zowat als biotoop van de experimentelen golden, werden niet alleen onderling ideeën uitgewisseld en discussies gevoerd, de dichters hadden er ook contact met zowel binnen- als buitenlandse kunstenaars,musici en schilders. De experimenteel was dan ook sterk internationaal georiënteerd en dit in een milieu waar een heuse “kruisbestuiving tussen de verschillende disciplines” werd bewerkstelligd.
- Ben is bevriend met de plastische kunstenaars Jef Jozef Peeters (geometrisch abstract), Jef Verheyen (later monochroom abstract), Van Anderlecht (abstract expressionisme), Vic Gentils (reliëfs gebrand hout) en de Italiaan Roberto Crippa (wervelende calligrafieën).
Een paar gevallen van action poetry.
- In december 1965 is er verder de ‘Tension Evening and Night’ in jazzclub Sibemol, waar Klein aan de hand van een literaire performance – hij strooide witte lettertjes over de aanwezigen – de traditionele literatuur afbreekt. “Literatuur was een spektakel geworden”, waarbij zelfs voorlezen uit een telefoonboek een act kon zijn.
- Mei 1966 in Deurne in de Galerij Pip Wouters: Ben Klein lanceert de action-poetry waar de dichter na enkele nummertjes plots naar het toilet gaat, de spoelbak laat stromen en aan de talrijke aanwezigen vraagt of zij het gedicht gehoord hebben. Samen met de intelligente Werner Spillemaeckers en de flagrante acteur Peter Tomlin volgen optredens in heel Vlaanderen…
- In september 1966 kondigen Klein en consorten in het Kahier X aan dat er in de voetgangerstunnel onder de Schelde te Antwerpen op het spitsuur een poëtische manifestatie zou plaatsvinden.
Hoewel deze manifestatie de goedkeuring van het stadsbestuur had gekregen, daagden alsnog enkele agenten in burger op en werden de betrokken dichters – voor korte tijd – gearresteerd. Op het laatste ogenblik had het stadsbestuur de vergunning officieel omwille van mogelijke ‘verkeerstechnische moeilijkheden’ toch nog ingetrokken. Later bleek de ware reden de aanwezigheid te zijn van de filmploeg van het tv-programma ‘Echo’ met het risico dat de happening voor de camera weleens bredere uitstraling zou krijgen.
Dit incident leidde uiteraard tot een heuse rel. Woorden als censuur en repressie waren niet uit de lucht te branden.
- November 1966: Klein en Gerd Segers, de latere redacteur en uitgever van Revolver, verkleed als lijkbidders, droegen tijdens de alternatieve boekenbeurs de traditionele poëzie ten Grave in een (kleine) zwarte kist met boeken overleefde auteurs.
- Samen gingen ze in 1967 nog een stap verder: ze lieten affiches verspreiden met hun beider beeltenis en de tekst ‘Stop, genoeg literatuur’.
1966: Het spraakmakende en baanbrekende essay Pijn en puin verdwenen, jonge Vlaamse estetische poëzie. Bloemlezing samengesteld door Werner Cranshoff (Marnix Pocket nr 37, Manteau), brengt 9 van zijn gedichten: Autonoom ( uit: Frontaal nr 4), Aime (uit: Het Kahier, nr 18), Alcuinus (uit: Uit een ijstijd geschreven), Tuin met Haunvogels (uit: Combinaat mijn foto), Het teken loe (ongepubliceerd), Wounde (idem), Ochtendgedicht (idem), Middaggedicht (idem), Ceremonie Japans (idem).
6 april 1968: Aanwezig als deelnemer aan de Pohesie exibition in het Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen.
1969: Ben wordt ernstig ziek. De tension-groep valt uiteen. Tomlin pleegt zelfmoord. De realisten komen aan bod.
1970: Kahier X wordt stopgezet.
DE JAREN 1970 EN LATER…
1972—2010: Geïsoleerd maar trouw aan zijn ‘reine poHesie’, blijft Klein experimenteel verder schrijven. Tussen 1972 en 2010 publiceert hij nog een tiental bundels en publiceert enkele essays.
Rond 1980: Hernieuwde contacten met de Fransman Marc Alyn en de Schotse promotor Lynder Williams. De dichter treedt innovatief op in Sèvres bij Parijs, Lyon, Porrentruy (Zwitserland), Glasgow, Edinburgh. Hij publiceert een tekst over het lettrisme.
1997-1998: Ben acteert poHesie in Antwerpen (‘De Groote Beer’, ‘Demian’) en Halen-Zelem, maar moet wegens herhaalde aanvallen van jicht een Deense tournee afzeggen.
2010: Zijn laatste bundel Pohesie vandaag verschijnt in eigen beheer.
Januari 2011: Even doet op het internet het gerucht de ronde dat Klein is heengegaan, maar de dood gewaande dichter reageert scherp – alive and kicking – met een brieftijdschrift waarop hij met allerlei teksten een teken van leven geeft.
2011: De dichter richt het eenmanstijdschrift Ha op waarin hij humor en engagement samenbrengt. Zoals vroeger, ten tijde van Het Kahier (X), schopt hij onomwonden tegen het establishment. Ha wordt gestencild en via de post verspreid.
2012: Het brieftijdschrift, dat in onregelmatige oplages verscheen, is in pdf-‐vorm te verkrijgen bij distributeur François Vermeulen. Tot vlak voor zijn overlijden blijft Ben Klein toegewijd schrijven, tekenen en kritisch denken in zijn eenmanstijdschrift Ha met als blijvend motto: “Wil poHesie vernieuwen”.
19 mei 2019: Ben Klein overlijdt op 90-jarige leeftijd in het woonzorgcentrum Cadiz te Antwerpen.
Het LETTERENHUIS te Antwerpen herbergt het omvangrijk archief van Ben Klein bevattende o m een groot aantal biografische documenten, teksten en tekstontwerpen, uitgeschreven teksten van de programma’s voor de performances met veel foto’s en geluidsopnames die Ben Klein daadwerkelijk aan het woord laten.
Het POËZIECENTRUM in Gent heeft een groot aantal nummers van het tijdschrift Het Cahier / Het Kahier / Het Kahier X en Roadf in bewaring.
- Het Cahier (1953) nr. 00 (Cahier van de Nevelvlek) tot Het Cahier (1956) nr. 7 zitten in de collectie. Alsook een speciale uitgave gewijd aan Vincent van Gogh (1955).
- In 1957 verandert Het Cahier van naam en gaat het verder als Het Kahier. De nummering loopt echter gewoon door. Het Poëziecentrum heeft Het Kahier (1957) nr. 8 tot 14 in de collectie. Nummers 15 en 16 ontbreken, maar nummer 17 is er wel.
- Van Het Kahier X (1965) zijn de nrs. 23-24 en van Het Kahier X (1966) is nr. 25 beschikbaar. Wellicht loopt de nummering ook hier door en kan nummer 23-24 van de Kahier-reeks als 1 en 2 van Het Kahier X worden beschouwd. Het Kahier X (1967) nr. 29-30 en Special Klaus Uhdaghl behoren eveneens tot de collectie.
- Andere nummers van Het Kahier X hebben geen nummering, wel een naam. Zo is er Kahier X Ideia en Kahier X Nieuwe tanks. Het Kahier X gaat verder als Roadf. Van Roadf zitten Roadf (1970) nr. 34 van Het Kahier X en Roadf (1970) nr. 35 van Het Kahier X in de collectie.
In de ERFGOEDBIBLIOTHEEK Hendrik Conscience te Antwerpen zijn alle jaargangen beschikbaar.
Daarnaast zijn alle nummers digitaal raadpleegbaar op de digitale archiefsite DABNAP (Digital Archive of Belgian Neo-‐Avant-‐Garde Periodicals), een initiatief van Thomas Crombez.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Website
We zijn de heer François Vermeulen dankbaar voor de vele tips en informatiebronnen die dit lemma mee vorm hebben gegeven.
- Vermeulen, F.T.F. ‘Experimenteel dichter’. Ben klein, experimenteel. Reine poHesie, action-poetry , 2011. http://benkleinexperimenteel.blogspot.be/ (10 maart 2013).
- Liesbeth De Rijcke, Masterscriptie V.U.B. ‘Ben Klein, dichter van het compromisloze experiment.’ https://devallei.wordpress.com/2013/12/05/de-vallei-xvii/
- Crombez, Thomas. ‘Gerd Segers (T. Crombez, 2010)’. Belgium is happening. http://www.belgiumishappening.net/home/interviews/gerd-segers-t-crombez-2011 (9 april 2013).
- Ben Klein : https://benkleinpohesie.wordpress.com/
Referenties
- Hugo Brems en Dirk De Geest, Barbaar in mijn mond. Poëzie in Vlaanderen 1955-1965 (Leuven 1989, Acco) pp 55-58.
- Dirk de Geest, Ben Klein, experimenteel zonder einde. In Zuurvrij, berichtenblad van het Letterenhuis, nr 45 december 2023 pp 56-64 in de rubriek Archiefonderzoek.
MEER OVER BEN KLEIN
- Vree, Paul de. Paul de Vree belicht Ben Klein. Vlaamse dichters van nu, deel 1. Antwerpen: Nationaal centrum voor Moderne Kunst 1961.
- Spillemaeckers, Werner. ‘Ben Klein’. In: id., Vanaf Alfa. Artisjokreeks 2. Antwerpen: Spillemaeckers 1970: 39-44.
- Stes, Veerle. Het cahier/Kahier (X). Een tijdschrift rond Ben Klein. De poëzie-opvattingen van Ben Klein. Leuven: Katholieke Universiteit te Leuven 1986.
- De Rijcke, Liesbeth. Ben Klein, dichter van het compromisloze experiment: proeve ingediend voor het behalen van de graad van Master in de Taal- en Letterkunde Nederlands VUB Brussel. 2013 (Vol 17 van De Vallei) -91p.
- Meert, Sofie, “Ik weiger eenvoudig nog een gedicht te schrijven” – Ben Klein. ‘Het Kahier’ (1957-1962), ‘Het Kahier X’ (1963-1970). Een verkennend onderzoek” Proefschrift voor Master of Arts in de vergelijkende moderne letterkunde Universiteit Gent (Promotor: Prof. Yves T’Sjoen) 2019; -123p. Electronisch beschikbaar via deze LINK
SMAAKMAKERS
In ‘Hotel Flanders’ werden vier gedichten van hem opgenomen.
- De eigenhandse schipbreuk (‘Uit een ijstijd geschreven’, 1961)
- De wetten van Jim III (‘Sachem en rokkenjager’, 1987)
- Als indiaan als rokkenjager (‘Sachem en rokkenjager’, 1987)
- Sigaarrokend industrieel (‘Sachem en rokkenjager’, 1987)
De eigenhandse schipbreuk
Uit: Uit een ijstijd geschreven. (1961)
De afstand tussen het bloed misverstanden tot op het been verouderde modellen je moeder je vader barrières van ideeën het botte mes omwille porseleinen luchtkasten de haat als bosbranden onuitvoerbaar afgebroken diamantbekkens het spoorzoeken in een zee zonder deuren ratiolabyrint geen sleutel geen sleutel plagen(*) insecten aan het oor aan de bevroren mond het dreigen van een berglandschap hard, droog en duurzaam ach de etterende zweer het o,geduld ongedurig als afvalwater in de buizen lood/zink/eterniet mijn handen als vlinders het tumult in het hart de valbijl boven mijn navel de lila melodie van kanker angst als het vallen van de bladeren overal aan elke boom de ahorn de suikeren plataan mijn onoverschrijdbare muren het zingen in muizenkleurige cellen walg het altijd opnieuw kauwen op een dag vreselijk en lang diep in het drijzand de stank van stervenden op een gletsjer plaatsgenomen zoveel cm per jaar afgetakelde dertigjarige met gebogen hoofd in de winter* mv. v. het nw. plaag;
ASSARGAN
Ik bestijg lava een aceton lichaam bestijg ik manna een hersenverduistering dringen in een krater de fidsji fidsji als het virus het vuur de rijkdom van het zaad Mona, Abellarda, Litvig je mond, je mystiek, het oxyde de lava, het lichaam als het naderen van de fidsji’s moon als wat in morene glinstert Mona, Abellarda, Litvig.
Sigaar rokend industrieel
Uit: Sachem en rokkenjager. (1987)
- Als cowboy liet ik me dikwijls door de indianen misleiden; zij namen mij zogezegd mee op jacht maar pleegden veediefstallen.
- Eens sleurde de sheriff van Turane me van mijn paard en leidde me voor een weinig tolerante jury.
- Gelukkig verdedigde het paard mij uitstekend. Het hinnikte zo luid en zo dikwijls dat de aanklager, niet gewoon de argumenten van een volbloed te weerleggen, totaal in de war geraakte en zichzelf ervan beschuldigde veediefstallen gepleegd te hebben.
- Ik ging vrij uit en maakte daarna fortuin als fabrikant van corned beef.
Als indiaan als rokkenjager
Uit: Sachem en rokkenjager. (1987)
- Winnitou de grote held pleegde geregeld overspel.
- Beruchte sachem en verwoed rokkenjager
- Zo ging hij de geschiedenis in.
- Vooral in de door Cecil Jackson geschreven biografie vinden we bijzonderheden over Winnetou’s amoureuze avonturen.
- Meer dan eens trok zijn vrouw hem met de lasso uit een bed der zonde.
- Voor de gelederen van de ganse stam moest hij daarna schuld bekennen, de pluimen van zijn sierlijk hoofddeksel opvreten.
- Minder bekend is dat het kalende opperhoofd liefdesgedichten schreef voor Machteld, de dochter van een sorterende sheriff.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
Schrijversgewijs beoogt een zo volledig mogelijk overzicht te bezorgen van Ben Kleins publicaties. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat deze doelstelling in het geval van Ben Klein redelijk uitdagend is. Vele van zijn publicaties zijn privé uitgegeven, in kleine oplagen en in soms merkwaardige edities.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Universiteitsbibliotheek – Katholieke Universiteit Leuven
- Universiteitsbibliotheek Gent
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Met dank aan de heer akim a.j. willems – fan van Ben Klein – voor de informatie en het beeldmateriaal van enkele publicaties die tot dan in de lijst ontbraken en die hij bereidwillig heeft ter beschikking gesteld. (www.akimwillems.be)
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| z.d. | Oppositie een stem. (poëzie) | ||
| z.d. | Scheren. (poëzie) | ||
| 1954 | Vonken en spatten (experimentele poëzie)
Nota: Dirk de Geest in Zuurvrij nr 45 december 2023 p. 60) wijst erop dat het in feite een bundel betreft die door de dichter enkele malen werd overgeschreven voor kopers. |
Antwerpen: Renders. -15p. | |
| 1958 | Dalai-lama: gedichten. (poëzie) |  |
Antwerpen: Het Cahier. -40p. Afmetingen: 20.60 x 12.10 (ingenaaid) |
| 1959 | Mongolië. (poëzie) | ||
| 1960 | Embryonaal (poëzie) | ||
| 1961 | Uit een ijstijd geschreven. (poëzie)
Bevat de cycli: Fauve fauve [1957-’58]; Wij zijn schepen wij lijden altijd schipbreuk [1959]; Metamorphique [1960] ; Scherp [1960] Nota: Uitgeverij Kunsten en Letteren (= Librairie des Arts) is de uitgeverij van de auteur Remy De Muynck)
|
 |
Antwerpen: Kunsten en Letteren (Nieuwe Gaanderij, 62). -48p. Afmetingen: 22.30 x 13.80 (ingenaaid –papieren stofomslag) Colofon: De eerste druk omvat: -20 exemplaren op wit vergé Van Gelder genummerd van I tot XX -250 exemplaren op wit vergé supérieur genummerd van 21 tot 270. Augustus 1961. |
| 1961 | ‘8 x Klein. Teksten over reine poHesie’ (essays) Verzameling essays, (zelf)interviews en recensies waarin Ben Klein vanuit het standpunt van de vijfenvijftigers zijn visie op poëzie en op de rol van de dichter, lezer en recensent uit de doeken doet | Stockholm: International Press Fuhnberger.
Nota: Onderzoekers (zie Dirk de Geest in Zuurvrij nr 45 december 2023 p. 60) wijzen erop dat het zetsel laat zien dat een Antwerps drukker het boekje realiseerde. |
|
| 1963 | Combinaat, mijn foto. (poëzie)
Deeltitels: Philosophia [1961]; Zeggen [1962]; Coro [1954-’62]; Edificare [1962]; Gamma [1962]; Voorsprong [1962]
|
 |
Antwerpen: Phemius. -65p.
Afmetingen: 21.80 x 14 (ingenaaid)
Colofon: Deze eerste druk omvat:
-10 exemplaren op wit vergé supérieur – met in handschrift en biografie van de auteur – genummerd van 1 tot 10.
-90 exemplaren op wit vergé supérieur genummerd van 1 tot 100.
Februari 1963.
|
| 1963 | Proeven met een jonge bromfietser. (poëzie) | ||
| 1964 | Ideia, juni-juli ’63. (poëzie) | Antwerpen: Cahiers X -30p. | |
| 1965 | Naam van de inzender. (poëzie) | ||
| 1965 | Wall wall & walls. (poëzie) |  |
Antwerpen: Cahiers X -6p.
Afmetingen: 28,5 x 22 (geniet). |
| 1967 | Andere facetten. (poëzie) |  |
|
| 1968 | Nieuwe pohesie nieuwe pohesie nieuwe pohesie.
Deeltitels: Lamé [1966-1967]; Colorelle kleurt jonger [1968]; Timmeren [1966-1968]
Lay-out van Jan Prinsen
Foto’s van Filip Tas.
De foto’s werden door Filip Tas genomen tijdens de internationale pohesie happening op 6 april 1968 door Ben Klein in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen georganiseerd.
|
 |
Antwerpen: Werner Spillemaeckers. -47p. Reeks: Artisjok reeks 1 Afmetingen:24 x 20 (ingenaaid) Colofon: van de gedichtenbundel ‘Nieuwe Pohesie’ van Ben Klein werden in november 1968 in opdracht van Werner Spillemaeckers voor het eerste nummer van de Artisjokreeks 200 ex. gedrukt in een lay-out van Jan Prinsen en met foto’s van Filip Tas De oorspronkelijke uitgave werd verdeeld als volgt: -I tot X : exemplaren genummerd en op naam van de intekenaar, ondertekend door Klein, ¨Prinsen en Tas met een daaraan gekoppelde langspeelplaat met gedichten van Klein door hemzelf voorgedragen, in een hand-made hoes met originele en overeenstemmend genummerde tekening van Bertha Saveniers. -XI tot XXX: exemplaren genummerd en op naam van de intekenaar, ondertekend door Klein, ¨Prinsen en Tas -31 tot 200: exemplaren genummerd en ondertekend door Ben Klein. |
| 1972 | Chalks chalks. (poëzie) | Antwerpen. | |
| 1972 | Goden en helden. (poëzie) | Antwerpen: Reflatie. -34p. | |
| 1973 | Een horloge dat naar munt smaakt en anijs. (poëzie)
Deeltitels: Costellazioni; Sublima; Het landschap versteent zonder bomen; Verduistering; N.
Klok van Caffieri uit het “Dictionnaire des Arts Décoratifs’ van Paul Rouaix.
Cliché: Kamer van Antiquairs van België v.z.w.d.
|
 |
Westerlo: Saeftinge. -60p.
Reeks: Saeftinge-boek
Afmetingen: 24 x 20 (ingenaaid)
Colofon: De bundel van Ben Klein ‘Een horloge dat naar munt smaakt en anijs’ werd in opdracht van Uitgeverij Saeftinge-Westerlo, gedrukt op de persen van Drukkerij H. Gamblin, Deurne
|
| 1973 | Ik verlang een landschap. (poëzie)
Met: Lucifersdoosje (3.5 x 5.3 x 1.4 cm) waarop gedicht ‘Oevers baden’ uit de bundel afgedrukt op geel papier werd gekleefd.
Illustraties: Mark Claus.
Druk typografie en lay-out werden verzorgd door Tony Rombouts.
Er bestaat een gewone en bibliofiele uitgave (zie colofon)
|
 |
Antwerpen: Contramine. -22p. Reeks: poëzie reeks 3 Afmetingen: 14.20 x 21.80 (oblong – ingenaaid) Colofon: De dichtbundel ‘Ik verlang een landschap’ van Ben Klein, geïllustreerd door Mark Claus, verscheen in de maand december van het jaar 1973, als derde nummer in de poëziereeks van de Uitgaven Contramine v.z.w. De oplage bestaat uit: -5 exemplaren in een kaft met magneetsluiting, formaat Rosette, gesigneerd door dichter en illustrator, gemerkt K-L-E-I-N, bevattende als bijlage twee gedichten in het handschrift van de dichter, één van de originele tekeningen waarnaar de illustraties werden gemaakt en een foto van de twee kunstenaars door Armand de Hesselle. -145 gewone exemplaren, formaat ¼ poste, alle genummerd. |
| 1975 | DASH
De inhoud bestaat o.a. uit:
|
 |
Eigen beheer. – 21 genummerde bladen /42 bladzijden; op de recto-zijden tekst in (gestencild/gekopieerd) typemachineschrift, de verso-zijden zijn blanco.
Afmetingen: 33.50 x 21.50 (geniet met 3 grote nietjes) |
| 1979 | Innovaties. | ||
| 1984 | De Vrouw van Karel Martel baarde twee gestreepte kinderen. (poëzie)
Onder de naam Ben Reynolds Klein
Druk, typografie en lay-out werden verzorgd door tony rombouts met behulp van een original f.m. weiler’s liberty national 2 degelpers met pedaalaandrijving.
De gedichten werden gezet uit de Aster letter van 10 punt
|
 |
Antwerpen: Contramine; –
Reeks: poëzie reeks 54
Afmetingen:26.70 x 17 (gebrocheerd)
Colofon: ‘De Vrouw van Karel Martel baarde twee gestreepte kinderen.’ een dichtbundel van Ben Reynolds Klein verscheen in de maand september 1984, als 54ste nummer in de poëziereeks van de Uitgaven Contramine v;z.w
Van de oplage werden de eerste 150 exemplaren genummerd.
Signatuur: elk blad heeft twee combinaties van drie letters in de rechterbovenhoek van elk blad;
|
| 1987 | Sachem en rokkenjager. (poëzie) |  |
Antwerpen: Facet Internationaal. -31p. Afmetingen: 22 x 14 (gebrocheerd) |
| 1995 | Polsslag. (poëzie) | ||
| 1997 | Zonder titel / Ben R. Klein; Zoeken hoe het moet / Philippe van Beek; Zonder titel / Peter Holvoet-Hanssen; Zonder titel / Velimir Lobsang |  |
Antwerpen: De groote Beer. 26, 26, 22, 18 pag. Reeks: De kleren van de keizer nr 21 Afmetingen: 21.50 x 14.90 Deze publicatie is verschenen op 4 mei 1997 als eenentwintigste nummer van ‘de kleren van de keizer’, een reeks boekjes uitgegeven n.a.v. een reeks literaire namiddagen op zondag.; gesigneerd en genummerd. Vier losse bundels samengebonden in een kartonnen mapje |
| 1999 | Schamper en subliem. (poëzie) Nawoord van Britta Derache. |  |
Antwerpen: Paradox Pers. -84p. Afmetingen: 20. X 13.50 (gebrocheerd) |
| 1999 | Brio (poëzie)
Bevat twee delen: elk deel begint met een tekst die een optreden/performance aankondigt voor een publiek (“Dames en Heren, we vangen aan” en “Het schijnt dat Klein hier zal optreden”) en is geïllustreerd met foto’s van Ben Klein in actie. Mogelijk bevat deze bundel dus de teksten van twee voordrachten/performances die Ben Klein in 1999 (of eerder) gaf. |
 |
Antwerpen: “Uitgeverij Schwung – Antwerpen”. -74p.
(het is een gekopieerd uitgaafje formaat A-4 in eigen beheer)
|
| 2006 | Kleingiroklein (poëzie)
|
 |
Delft/plymouth, remarks. -23p. Afmetingen: 29.80 x 21.10 (op A4-tjes in plastieke map) |
| 2008 | Zenit (poëzie) |  |
Brussel: Blanc. -28p. Ben R. Klein – experimenteel Afmetingen:29.80 x 21.10 (in plastieke map) |
| 2009 | Delta | ||
| 2010 | Pohesie vandaag. |
