BERN Bobb

Antwerpen, 21 augustus 1940 – Maulay (Frankrijk), 28 december 2019

pseud. van Bob Louis Marie Balthazar

ik hou van poëzie, en jij ?

Andere pseudoniemen: Bob Adras,  Bob Henke.
Experimentele dichter actief op de roemruchte Antwerpse avant-gardescène van de jaren 1960

een taalpelgrim
Wil ik heten
Dat is regen op het water

                                        Uit: jaden boek jaspis

 

BIOGRAFIE

21 augustus 1940: Geboren te Antwerpen als Bob Louis Marie Balthazar.

1959 tot 1961: Student Germaanse talen aan de KU Leuven en Ufsia, maar beseft al heel gauw dat de collegebanken en de steriele leerstof niets voor hem zijn.

Maar zoals de dichter het zelf formuleert (mail aan Schrijversgewijs): “zowel kul als ufsia cursussen gevolgd maar te veel speelvogel ( teater, cabaret, tekenen, schrijven enz) GEEN diplomas“.

Bern debuteert (onder dat pseudoniem) tijdens zijn korte studententijd met een paar verzen in het tijdschrift Sinteze (nr 1, 1959 p. 7 en 8, ook 1960 nr 2 p 11 en 12 en ook 1960, nr 3 p18 en 19).

• Sinteze, driemaandelijks schrift voor kunst en kultuur, is één van de vele marginale (post)experimentele tijdschriftjes die Vlaanderen dan rijk is.

1961: Monnik tee. Woorden om zacht te verbranden (1961) is zijn debuutbundel, uitgegeven bij de Paradox Press van Dirk Claus, een ambitieuze uitgever die zoveel mogelijk jong hip talent in zijn fonds wil onderbrengen. Claus is ook de uitgever van het tijdschrift Nul, waarin Bern enkele verzen publiceert. (1963, Nul 7 p 117 en 118)

In diezelfde productieve jaren zestig volgen nog vier bundels.

• 1961: Walkie-talkie I bij dezelfde uitgever. Een uniek vormgegeven boekje mede door de intense samenwerking met illustrator Paul de Vylder. Blijkens de ondertitel bevat het boekje tevens ‘notities over poëzie’, die qua toon en thematiek perfect aansluiten bij het dichtwerk.
• 1962: het jaden boek jaspis verschijnt in een speciaal nummer van het literaire tijdschrift Ruimten (pp 68 t/m 79). Voor de gelegenheid heeft de uitgever zijn tijdschrift uitgeroepen tot ‘Space Press’.
• 1963: Jonathan drinkt weer, in eigen beheer.
• 1965: De afsluiter van deze productieve periode is Alchemie, een toverboek, in feite de enige echte handelsuitgave van de dichter, waarin ook fragmenten van zijn eerdere bundeltjes zijn gerecycleerd.

1962: Is één van de oprichters van het experimentele tijdschrift Baal (1963-1965), één van de vele tijdschriften die in de jaren zestig ontstaan en na een paar jaar weer verdwijnen.

1965: In de jaren 1960 viert versplintering én frontvorming op het poëticale veld hoogtij. In hun studie Poëzie in Vlaanderen. Barbaar in mijn mond 1955-1965, leggen Hugo Brems en Dirk de Geest het als volgt uit:

Op kleine schaal en voor korte tijd slaagde zo’n frontvorming wel in het tijdschrift TNT, dat in 1965 ontstond uit de fusie van Baal (Bobb Bern), Stuip (Tony Rombouts) en het Nieuw Tweemaandelijks Tijdschrift (Werner Cranshoff en Jan Diels): “De grootste hinderpaal voor de ekspansie van de eigentijdse literatuur was het diasporatief egocentrisme van haar beoefenaars. Deze vergissing willen wij met TNT opblazen. Meer dan ooit is de tijd rijp (cfr. Het polemies doodsgereutel in konventionele rangen) voor het uitbouwen van een orgaan dat representatief mag worden genoemd voor de aktuele kreativiteit”. (p.67)

Die uitbouw houdt het niet lang vol; vier afleveringen, gespreid over drie jaar. De fut was er eigenlijk uit.

In een reactie op de vorige zin schrijft de dichter mij (mail 10/8/2018):   “o ja, nog dit, in het stuk in “schrijversgewijs” staat ergens dat de fut eruit was. de werkelijkheid was dat mijn centen op waren, want uiteindelijk moest er iemand de drukker betalen”.

1966: De laatste poging om onder één programmatische noemer naar buiten te treden, is de bloemlezing van Werner Cranshoff die in 1966 bij Manteau verschijnt onder de sprekende titel Pijn en puin verdwenen. Jonge Vlaamse estetische poëzie. Heel affirmatief klinkt de openingspassus van de inleiding: “Alle jonge Vlaamse poëzie, zoals ze na 1958 geschreven werd en gepubliceerd in de avant-gardetijdschriften Het Kahier, Frontaal, Baal & Stuip, Kontrast, Nul, Het Nieuw Tweemaandelijks Tijdschrift, Yang en TNT, is estetisch.” Maar ook dit boekje kende geen grote weerklank. Het tij was aan het keren. (H. Brems en D de Geest ibidem p.67)

Na 1968 wordt haast geen werk van Bobb Bern meer gepubliceerd.

Oktober/November 1981: Alle nog ongepubliceerde gedichtencycli werden tijdens zijn hospitalisatie samen met de rest van zijn inboedel “verdeurwaarderd” of op het stort Wondel van Brasschaat gestort. Door weersomstandigheden kon het AMVC  weken later enkel vaststellen dat er niets te redden viel.

In de biografische nota bij de bundel Wonde L (1997), waarin dit verlies gemeld wordt, wijst de auteur op volgende verloren gegane cycli

heiliging van de zee 1962 (die uiteindelijk toch in 2006 boven water komt)
spade en argonaut 1964
gedichten voor de heilige narciskus (1965/1966) – een fragment wordt gepubliceerd in de verzamelbundel Woordweven 2019 pp 172-173.
de goddelijke berkemeier (1966/1967)
amberend de zwijgende torens, 1968

Heeft verschillende beroepen uitgeoefend, waaronder tolk-vertaler, verkoper en scenarioschrijver.

1986: Behaalt zijn kandidatuur in de filosofie en Engelse literatuur aan de UFSIA.

1988: Levert een bijdrage aan het boek  Antwerpen: de jaren zestig 60

1997:  Wonde L. of de grote ontbering verschijnt in de reeks de kleren van de keizer nr 29 een uitgave van De groote Beer te Antwerpen.

1999: De bundel Wonde L. of de grote ontbering kent succes en op vraag van de auteur worden 100 bijkomende exemplaren gemaakt ter gelegenheid van een reeks lezingen over poëzie.

2006: Bij Paradox Press verschijnt als één van hun laatste publicaties Heiliging van de zee (zich een binnenoor schrijven) In het colofon lezen we dat de tekst reeds in 1962 werd geschreven. Elk exemplaar bevat een originele kalligrafie van Marc Verstockt.

2018: In een eenvoudige maar fraaie uitgave van uitgeverij Arsenaal te Antwerpen verschijnt de bundel ‘jonathan dringt niet meer‘,  kleurrijk verlucht door Eddy Ausloos. Een bundel over taal, lezen en poëzie maken staat in het colofon, maar ook over ’s mensen relaties en emoties. En wat een beelden, wat een beelden …

April 2019: Bij Demian te Antwerpen verschijnt de mooi uitgegeven verzamelbundel Woordweven. Gedichten 1959-66.

28 december 2019: Taalpelgrim Bobb Bern overlijdt in zijn Franse woonplaats Maulay.

roodborst en distelzacht
heb ik deze woorden tot schelpen
gedroogd
om later
in het ruisen mijn verhaal
te herkennen als dagen
met regen
met zon

(uit: monnik tee)

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Referentie

• Hugo Brems en Dirk de Geest, Poëzie in Vlaanderen. Barbaar in mijn mond 1955-1965, Acco, Leuven 1989
• Dirk de Geest nawoord bij Woordweven; Gedichten, 1959-66 pp 185-194, 2019

SMAAKMAKER

Als tee bebloemd

4
a

vertikaal in het kruis liefde
zal, als het koren groeit
tot geel brood, tot handen,
onze mond zon, maan en sterren
bloeden zoeter dan een mes

b

geblinddoekt moet je
het paleis beschrijven
met de wind die
op je huid
een teelied schrijft
van zacht leer

de dag is een wonde soms en laakt
het maanvuur der vrouwen

dikwijls zingt dan plots
een schuw woord in je
gebloemd, maar koperen vogels:

zo zal het zonderling waaien
tot een reis van niet te noemen duur

[okt. ‘59]

 

EEN TEEBLOEM WENEN

a
aangaande het aanbidden van de zon en het wieden van on-
kruid maakte men uitgebreide studies
birgit o vogels van chagall, droomdieren in leem uitgewaaid
de man de vrouw de bloem de bloem doodbevrucht als planten
in puin

jezelf wegcijferen is te gemakkelijk, durven ongelukkig droef
blij en tevreden zijn
de grote meneren van de zee zullen boten spreken en zeilen
ademen, de grote meneren eren de nog grotere meneren (hoe
kan het ook anders)
wie kon ooit rusten zelfs met een gezakte maag, als de maagd
al doodging bij de eerste zoen

b

de nevel is een minnaar
in me neergedaald
als een dadel zo diep
als een valkuil val ik
open

het licht is aan de kim
genaaid, de hand aan
de benen

alleen dit zeg ik zei ze

het klein verhaal van
de visser beeft in deze woorden

Uit: Monnik tee woorden om zacht te verbranden. Paradox Press 1961

2

de nacht overwonnen plooide de morgen als een leugen open naar het licht, naar het wit papier zonder zenuwnerven, met moeite een woord te schrijven, want alle seizoenen kenden we behalve de zomer en daarom:

A man of  nowhere, a man with a name never to come
a man who doesn’t want to hold a f.ing lie

mijn nachtelijke treinreis (vertrek 0 u 30) was een tocht zonder rust, zonder de tuinen van geluk naar een land nog verder dan het grijs in je brief nee , het was een ontwaken met orgelmuziek, de hemel vol geliefden geweven en kiezel, dekolleteedactilo, de radio, die hatelijke nieuwsberichten uitbraakte en dan vingers die de knop dichtdraaiden, toen begon Bobb deze brief die hij liever op een lotusblad had geschreven of in het zeezand, toen stond ik als een hut tussen huizen als een morgen tussen bomen amorf/

vraag: hoe was het raam voor het poetsen
antwoord: zijn er nog bomen dit jaar
vraag: hoe was het raam daarna
antwoord: de perelaar in bloei sneeuwt

Uit: Jaden boek jaspis. Antwerp 1962, Space press.

 

4. Konversatie

Om beurten werd betaald. De drank drong de woorden
binnen die scherp gesneden als scherven vielen.
Een gesprek van uren vroeger  ging ongewild verder.
De zangeres met de mooie stem zat in Göttingen.

Vrouwen vrijen en houden van, zei hij, maar luisteren niet.

De verwaande wijsheid sneed de stilte stuk,
die ons niet toebehoorde, wel boeiend was.
Ik reageerde niet omdat ik stom ben en doof
begrip bloedde dood binnen handbereik.

Vrouwen houden van en trouwen, zei hij, maar luisteren niet.
Ze horen slechts zichzelf en vleiende woorden.

Nooit deed pijn me zo gearticuleerd zwijgen als toen,
slikken moest ik om wat ik verrast vernam.
Leren we dan nooit, ondanks langzame lidtekens ?
Onwennig met water verzonk ik in woorden van ontluistering.

Wij hebben de logika, zei hij, wij luisteren.

Uit: De wonde L  (1997)

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
• POËZIECENTRUM vzw – Gent

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1961	Monnik tee: woorden om zacht te verbranden. (poëzie) Deeltitels: Een teebloem wenen klein boek met dromen; als tee bebloemd apokrief boek.		St.-Niklaas/Hilversum: Paradox Press. -40p. Afmetingen: 25 x 15.80 (ingenaaid)
1961	Walkie-talkie. Notities over p. Illustraties: Paul De Vylder		St.-Niklaas/Hilversum: Paradox Press. -8p. Afmetingen: 21 x 15 (gelijmd)
1962	Jaden boek jaspis. (poëzie) Gedrukt op bruin inpakpapier		Antwerp : Space Press. –[19]p. Reeks: ruimten 1e jaarg., 1962, speciaal nummer. Afmetingen: 13.40 x 20.90 (ingenaaid – oblong) Colofon: parijs maart 62 dit is een speciaal nummer van “ruimten”, letterkundig tijdschrift, en kan verkregen worden bij luc wenseleers, antwerpsesteenweg 488, hoboken gedrukt op 1.000 heksemplaren lay-out: bobb bern copyright by bobb bern antwerp
1963	Jonathan drinkt weer. (poëziebundel)		Wilrijk: Bern, eigen beheer. -14p. Afmetingen: 21.40 x 13.30 (ingenaaid) Colofon: van deze bundel werden 30 heksemplaren gestencild, gemerkt vn 1 tot 30 Copyright by bobb bern antwerp 63 “jonathan drinkt weer” bundelt 12 gedichten  (leuven 59-61), die onrechtstreeks de voorgeschiedenis vormen van: monnik tee / paradox press 61 jaden boek jaspis / space press 62 dit is nummer dit is een uitgave b 63/1 groenborgerlaan, 5 wilrijk-antwerpen
1965	Alchimie : een toverboek. (poëzie) Deeltitels: Kaboutershuis voor ruimte; Viskoze van je breekbaarheid		Antwerpen : Die Poorte. -53p. Afmetingen: 22.60 x 15.40 (ingenaaid – licht kartonnen kaft met flappen) Kolofon: gedrukt van de baskerville bij Die poorte in april 65 op 300 eksemplaren genummerd van 1 t/m 300 dit is nr
1968	Geharnaste kwetsbaarheid : of Hoe het woord gehangen leeft. Teksten door Bobb Bern.		Brasschaat: Bobb Bern, eigen beheer. – 8p.
1988	Antwerpen : de jaren zestig 60. Met verschillende ander auteurs: Bern, Bob; Buyck, Jean [Buyck, Jean F.]; Houbrechts, Willem [Witse, Rudy]; Labens, Jo; Neckers, Jan; Reynebeau, Marc; Rombouts, Tony; Stallaerts, Rik; van Leemputten, R.; Witte, Els; Nauwelaerts, Mandy; Weverbergh, Julien.		Schoten/Antwerpen: Uitgeverij Hadewijch. -205p. Afmetingen: 23.3 x 17.2 Omslag en lay-out: Herbert Binneweg; red. Mandy Nauwelaerts e. a.
1997	Wonde L of de grote ontbering. (poëzie) Samen met bundel van Frederik Deflo in verzamelmap; Bevat: bij wijze van intro, Antwerpen 1997; hitsuryoko, antwerpen 1961; deze figuur december, parijs 1962; 7 bureelberichten, parijs 1962; maanberg venus, antwerpen 1964; mandala in makramee, antwerpen 1982; als weifelende wateren in de wadi, antwerpen 1983; een manoir mijmeren, antwerpen 1984; zonder raad tenzij dageraad, antwerpen 1988. 1999: 2de druk. In opdracht van de auteur werden van deze bundel 100 bijkomende exemplaren gemaakt ter gelegenheid van een reeks lezingen over poëzie, beginnende te Stabroek, oktober 1999		Antwerpen, De groote beer. –[41]p. Afmetingen: 21 x 15 ( geniet boekje in kartonnen kaftje met lint samen gebonden) Reeks: de kleren van de keizer nr 29 Colofon: Wonde L door Bobb Bern verschijnt op vijf oktober negentienhonderd zevenennegentig als negenentwintigste nummer van De Kleren van de Keizer, een serie boekjes door De groote Beer te Antwerpen uitgegeven ter gelegenheid van  een reeks literaire namiddagen op zondag. Er verschijnen drieënzestig genummerde en gesigneerde exemplaren.. Dit is nummer …
2006	Heiliging van de zee (zich een binnenoor schrijven) Illustraties: Mark Verstockt		Antwerpen: Paradox Press. -[20] pag., Ill. Afmetingen:21 x 14 (ingenaaid – met bedrukt plastic folie als omslag) Kolofon: De tekst  “heiligen van de zee” van Bobb Bern geschreven in 1962,  verschijnt anno 2006 als één der laatste uitgaven van Paradox Press. Hij wordt uitgegeven op 60 genummerde exemplaren, waarvan  elk exemplaar een originele kalligrafie bevat van Marc Verstockt. Deze tekening dateert van de beginjaren ’60 en vormt met de tekst een hecht geheel. Dit is nummer …
2018	jonathan dringt niet  meer. (poëzie – bibliofiele editie) Illustratie op cover en binnenin: Eddy Ausloos. Foto op achterplat: Ludo Trossaerd. Inhoud: maretak en gouden cirkel le mort mirobolant le moribond miro de zwaan uit het hazelarenbos, los		Antwerpen: vzw Arsenaal. –[34]p. Afmetingen: 29.70 x 20.70 (met koordje ingenaaid – 1 los bedrukt plastic folie inclusief) Colofon: “jonathan dringt niet meer” verschijnt bij vzw Arsenaal in een totale oplage van 80 genummerde en door auteur en illustrator/uitgever gesigneerde exemplaren. Deze bibliofiele editie gaat in grote lijnen enkel en alleen over taal, lezen en poëzie maken. Dit is nummer ../80
2019	Woordweven. Gedichten 1959-66 Samenstellers: Joost Decorte; René Franken. Nawoord: Dirk De Geest. Vormgeving: Jelle Jespers. Druk: Polyprint, Herzele.   Inhoud (klik op foto voor vergroting):		Antwerpen: Demian. 197 p. : ill. + 1 losse bijlage. Afmetingen: 21 x 16 (ingenaaid met flappen) Colofon: Woordweven. Gedichten 1959-66 van Bobb Bern met een nawoord van Dirk De Geest verschijnt in het voorjaar van 2019 bij Demian te Antwerpen. De oplage is 300 exemplaren. De eerste dertig exemplaren zijn door de dichter genummerd en gesigneerd, en bevatten een handgeschreven gedicht als bijlage.

​