Maakt deel uit van: Frans-Belgische 'Vlaamse school'

CHARLES DE COSTER

München, 20 augustus 1827 – Elsene, 7 mei 1879

Wordt – samen met Camille Lemonnier- beschouwd als de grondlegger van de Franstalige ‘Vlaamse’ school in de Belgische literatuur.

Schrijver van : ‘La légende et les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs.’

BIOGRAFIE

20 augustus 1827: Charles, Theodore, Henry De Coster wordt geboren te München, waar zijn vader , Augustijn Jozef De Coster, uit Ieper afkomstig, hofmeester is van de apostolische nuntius bij het Beierse hof. Zijn moeder, Anna Maria Catreul, geboren te Hoei, is er linnenvrouw.

Het gezin keert naar Brussel terug. Vader sterft.
Na zijn middelbare studies aan de ‘collège Saint Michel’ wordt De Coster gedurende 6 jaar bediende bij de ‘Société Générale’. Het bediendeleven bevalt hem helemaal niet. In de Bank voelt hij zich als een vreemdeling te midden van die bureaucraten.

1847: Sticht met enkele vrienden de literaire kring ‘La Société des Joyeux’ waar hij zijn eerste pennenvruchten voorstelt.

1850 -1855: Eind 1850 neemt hij ontslag bij de bank en gaat rechten studeren aan de Université libre de Bruxelles (ULB), waar hij zich aansluit bij de democratische en anti-klerikale opvattingen. Een erg briljant student is hij niet. Vijf jaar later verlaat hij de universiteit als kandidaat in de letteren.

Tijdens zijn studententijd wordt De Coster lid van de literaire kring Lothoclo en staat hij sterk onder invloed van Alfons Willems, medestichter van ‘het Nederduits Taalminnend Studentengenootschap Schild en Vriend’, het latere ‘Geen Taal, Geen Vrijheid’.
Hij werkt tijdens zijn studententijd ook als journalist en als letterkundige en publiceerde zijn werk o.a. in ‘La Revue Nouvelle’ (1851-1852), het tijdschrift van de kring Lothoclo, in het in 1854 opgerichte ‘La Revue Trimestrielle’ .

1851-1858: Wordt verliefd op een jonge vrouw ‘Elise’ die 5 jaar jonger is dan hij en die zijn romantische bevlogenheden en literaire ambities niet erg verstaat. Zij begrijpt echter maar al te goed dat haar ouders nooit zullen toestaan dat zij met deze dromer zonder status in het huwelijk treedt. Uiteindelijk breekt na zeven jaar hoop, ontgoocheling, twisten en verzoening, de relatie definitief af.

In 1894 zal Ch. Potvin deze aangrijpende liefdesgeschiedenis aan de literatuur prijsgeven met zijn keuze uit ‘Lettres à Elisa’ (in 1928 verscheen een vertaling Brieven aan Elisa door Maurice Roelants)

1856 : HET SCHARNIERJAAR

1856: Sticht samen met o a zijn vriend Félicien Rops, het Brusselse satirisch liberaal (en anti-klerikaal) tijdschrift Uylenspiegel. Journal des ébats artistiques et littéraires. (1859-1964). Het blad is vpprstander van het realisme in de kunst en in de literatuur.

De Coster zal vanaf het derde nummer hier enkele van zijn verhalen publiceren die later zullen worden gebundeld in Légendes flamandes (1858) en Contes brabançons.(1861)
Eveneens in de Ulenspiegel van 27 juli, 3 et 10 augustus 1856 verscheen de geschiedenis Frères de la Bonne Trogne, – dat hij in hetzelfde jaar in brochurevorm uitgeeft.

1858: Was vrijmetselaar, en lid van de loge Les Vrais Amis de l’Union et du Progrès Réunis van de Groot Oosten van België, waar hij werd geïnitieerd op 7 januari 1858.

1858: Een eerste publicatie ‘Légendes flamandes’, waarin hij 4 verhalen bundelde uitsluitend gesteund op Vlaams materiaal en gesteld in een zeer persoonlijk “vieux français”, waarvan hij terecht meende het primeurschap voor België te mogen opeisen.

21 oktober 1860-11 augustus 1861: korte tijd actief als politiek journalist. Onder het pseudoniem van Karel, schrijft hij een zestigtal artikels over het imperialisme van Napoleon III, de eenmaking van Italië, het klerikalisme of de arbeidsproblematiek. L’aventure blanquiste de Charles De Coster – Académie ..

1860-1864: Werd op het Rijksarchief tewerkgesteld (au service de la Commission royale chargée de la publication des anciennes lois et ordonnances de Belgique). Deze betrekking liet hem toe om oude teksten, vergeten kronieken, heksenporcessen, allerhande historische geschriften te lezen, materiaal dat zijn weg zal vinden naar zijn bekendste werk ‘La légende d’Ulenspiegel’.

1864: Neemt ontslag bij het Rijksarchief. Hij wil de handen vrij hebben om zijn boek ‘La légende d’Ulenspiegel’ klaar te krijgen voor de vijfjaarlijkse literatuurprijs 1863-1867.

1864-1867: De Coster denkt aan een luxe editie van 500 pagina’s , groot formaat met 40 grote etsen van Félicien Rops en gravures in de tekst. Maar de uitgever maakt voorbehoud en Rops is niet klaar. Ook in 1867 is hij dat niet.

Het boek verschijnt uiteindelijk onder de titel La Légende d’Ulenspiegel. Enkele exemplaren – bestemd voor de leden van de jury – hebben als datum 1867, de andere exemplaren vermelden 1868.

1868: Publicatie van een middelmatige novelle Les Bohémiens.

1869: Alle illustraties zijn eindelijk klaar en de uitgever brengt een ‘tweede uitgave’ op de markt , zelfde tekst, zelfde druk maar met een voorwoord en ditmaal geïllustreerd met 32 etsen en een nieuwe titel: ‘La légende et les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs.’

Vermoedelijk ontdekte hij de Uilenspiegellegende in een oud Vlaams blauwboek, bij Van Paemel uitgegeven rond 1848 te Gent, Het aerdige leven van Thyl Ulenspiegel.
De lompe grappenmaker uit de oorspronkelijke Duitse legende , wordt onder De Coster’s pen, tot de ziel van het Vlaamse verzet tegen de Spaanse verdrukking in de 16^de eeuw.
Met dit werk kreeg de historische roman een dimensie die het tot dan toe nog niet had meegekregen. Tyl overschrijdt de regionale en nationale beperkingen om het symbool te worden van het verzet tegen onderdrukking en intolerantie.
De ‘Légende …’ is tevens een taalconstructie met de allures van een kathedraal (Camille Huysmans). Het gebruik van archaïsmen, het verwerken van talrijke flandricismen, het inlassen van Vlaamse patroniemen, toponiemen en zegswijzen, dat ging veel verder dan alleen maar zoeken naar ‘couleur locale’.
Het virulente antiklerikalisme is er deels voor verantwoordelijk dat de ‘légende’ miskend werd.
De Coster vertolkt een standpunt dat al herhaaldelijk door anderen voor hem was verkondigd: er kan alleen aan de behoefte aan een nationale symboliek in de Frans-Belgische letterkunde worden voldaan door uit het Germaans mythisch erfgoed te putten en dat dient in België voornamelijk in de Vlaamse culturele traditie gezocht te worden.
Die opvatting wordt door Camille Lemonnier, Emile Verhaeren, Georges Rodenbach, Maurice Maeterlinck, Max Elskamp, Michel de Ghelderode en Jacques Brel overgenomen en uitgebouwd tot een goed identificeerbare code die uitmondde in een vast raster van thema’s en motieven.
Welbeschouwd komt De Costers Légende d’Ulenspiegel te vroeg. Het Franse literaire systeem heeft op dat moment nog niet de mutatie ondergaan die De Coster al op eigen houtje, voor zichzelf had doorgevoerd. Zijn motivatie is trouwens ook verschillend van die van zijn Franse collega’s. Hij wil een taal die haar herkomst niet zou verloochenen en die de draagster kan zijn van de symboliek van een in het Frans geschreven Vlaams epos dat de Belgische identiteit moest helpen versterken. (Christian Berg, De Frans-Belgische literatuur en haar ‘Vlaamse school’ (1830-1880) p. 127).

Onmiddellijk succes is er niet. Het geld is op. Zijn moeder, die hem de hele tijd financieel steunde, overlijdt.

Tevergeefs solliciteert De Coster in de jaren 1868 en 1869 naar de betrekking van bibliothecaris van de Gentse Universiteit.

1870: Wordt leraar algemene geschiedenis en Franse letterkunde aan de pas opgerichte Krijgsschool en studiebegeleider aan de Koninklijke Militaire School. Daar is hij repetitor geweest van Georges Eekhoud

1872 : Uitgave van Le Voyage de noces.

In 1870, komt reeds kwam de lang verwachte roman « Le Voyage de noces », uit. Het titelblad van de 1870-uitgave – enkel bestemd voor illustratoren en vrienden – kondigt 7 etsen aan. Uiteindelijk wordt dit project opgegeven en wordt het boek in 1872 zonder etsen op de markt gebracht.

1873 – 1878 : Samenwerking met het Parijse blad Le Tour du Monde.

Reeds is 1855 en 1856, bezoekt De Coster samen met zijn vriend Dillens Nederland. In 1873 keert hij terug naar Zeeland en publiceert er zijn reisverslag in 1874 (volume 28). In 1877 keert hij terug naar Nederland, bezoekt er Amsterdam en Holland. Le Tour du Monde drukt ook dit reisverslag af in 1878 (vol. 36). In 1880 zullen ook de nota’s die De Coster tijdens zijn leven niet meer heeft kunnen persklaar maken eveneens door Le Tour du Monde gepubliceerd worden (vol. 40).

1878: In samenwerking met de luitenant Eduard Meurant schrijft hij een kleine roman, die na zijn dood in 1879 zal gepubliceerd worden : Le Mariage de Toulet

7 mei 1879: Charles De Coster overlijdt te Elsene.

Epiloog

Hij werd begraven op het kerkhof van Elsene.
Bij zijn vroegtijdige dood in 1879 was hij straatarm en zo goed als vergeten. Het zou nog meer dan dertig jaar duren vooraleer men hem als de grondlegger van de Frans-Belgische literatuur zou erkennen.
Op 22 Juli 1894 werd door het gemeentebestuur van Elsene een eenvoudig doch treffend gedenkteken van de beeldhouwer Samuel ter nagedachtenis van De Coster ingehuldigd.

Nog een woordje over De Coster en het theater

Van 1850 tot 1878, zijn hele leven lang voelde De Coster zich tot het theater aangetrokken. Met tussenpozen probeerde hij sentimentele komedies te schrijven in verzen of proza. In 1863 werd zijn stuk Jeanne gepubliceerd in de krant L’Echo du Parlement. Altijd heeft hij ervan gedroomd dat zijn historisch drama Crescentius, (1853) nadien het sentimentele drama Stéphanie (1878), zou opgevoerd worden.

Stéphanie werd uiteindelijk uitgegeven in 1927 met een voorwoord van Camille Huysmans
Jeanne werd heruitgegeven in 1941

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties

Christian Berg, De Frans-Belgische literatuur en haar ‘Vlaamse school (1830-1880). In: Hoofdstukken uit de geschiedenis van de Vlaamse letterkunde in de 19^de eeuw, deel 2, p.105-108. KANTL 2001.

SMAAKMAKER

In meimaand, als de hagedoorn in bloei stond, werd te Hamme, in Vlaanderenland, Uilenspiegel, zoon van Klaas, geboren.

Terwijl Kathelijne, de vroedvrouw, hem in warme doeken bakerde, bezag ze zijn hoofd en riep blijde uit: ‘Hij is met den helm geboren !’

Maar weldra begon ze te jammeren; wees met de vinger een zwart stipje op de schouder van de boorling tonend: ‘Laas!’ schreide zij, ‘dat is het zwarte merk van de vinger des duivels!’

‘Heer Satan is vroeg opgestaan,’ antwoordde Klaas, ‘dat hij alreeds de tijd vond om mijn zoon te tekenen ?’

‘Satan sliep nog niet,’ zei Kathelijne, ‘want luister, nu eerst kraait Kanteklaar de hennen wakker.’ En zij gaf het kind aan Klaas en ging naar buiten.

De dageraad verdreef nu het nachtelijk duister, de zwaluwen vlogen kwetterend rakelings over de weide, en de zon kleurde vuurrood de kimme. Klaas deed het venster open en sprak tot Uilenspiegel: ‘Kind met de helm, zie, daar is moeder de Zon, die Vlaanderenland komt groeten. Bezie haar als uw kijkers zullen open zijn; verkeert gij later ooit in twijfel, weet gij niet wat doen om goed te doen, ga dan om raad bij de Zonne; zij is warm en helder: wees zo goed als zij warm, zo eerlijk als zij helder is.’

‘Klaas, mijn man, zei Soetkin, ‘ge spreekt tot een dove; kom en drink, mijn jongen.’ En de moeder stak de boorling haar schone, blanke borsten toe.

Begin van ‘De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemruchte daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders. Vertaling R. Delbecq.

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

Na het chronologisch overzicht van het oeuvre van Charles De Coster vindt u tevens een overzicht van de Nederlandstalige vertalingen van ‘La légende et les aventures héroïques...'(1868), Légendes Flamandes. (1858) en diverse andere boeken van De Coster. Er wordt echter geen volledigheid geclaimd.

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique -Bruxelles.
Bibliographie des Ecrivains Français de Belgique 1881-1950 , établi par Jean-Marie Culot, Palais des Académies. 1958 pp.235-240.

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1856	Les Frères de la Bonne Trogne (Brabantse legende).		Bruxelles: F. Parent -16p. Afmetingen : 24.50 x 16.
1858	Légendes flamandes. (verhalen) Illustrées de douze eaux-fortes par Adolf Dillens, Charles De Groux, Félicien Rops, François Roffiaen, b, Edmond de Schampheleer, Jules Van Imschoot, Otto von Thoren ; et précédées d’une préface par Emile Deschanel Een paar herdrukken *1926 :*Office de Publicité, Met 4 afbeeldingen in kleur en 8 in zwart-wit, en meerdere lettrines door Edmond van Offel. Met een voorwoord van Émile Deschanel. Gedrukt in een oplage van 100+400 exemplaren. *1931*: Aux dépens de l’Union liégeoise du livre et de l’estampe. (Un des plus beaux illustrés de l’avant-guerre. Cette édition illustrée de 23 eaux-fortes de Luc Lafnet a été tirée à 86 ex. num. sur hollande).		Paris: Michel Lévy frères ; Bruxelles : Méline, Cans et Compe. –[IV]251p. Afmetingen : 20.50 x 13
1861	Contes brabançons. (verhalen) Edition originale illustrée h. t. de 8 compositions de Charles de Groux, Edmond de Schampheleer, J. Duwée, Félicien Rops [2], C. Van Camp et Otto von Thoren [2], gravées sur bois par William Brown. 1918: Nederlandse vertaling door Johan De Maegt. Titel: Braf, de profeet . Een verhaal van ontrouw en minne en andere Brabantsche vertelsels. Uitgever: J.M. Meulenhoff , Amsterdam.		Paris: Michel-Lévy / Bruxelles : Office de Publicaté. -229p. Afmetingen : 18 x 13
1866	Les Bohémiens. (verhaal)		Bruxelles : Vve Parent & Fils. -24p. Afmetingen : 12.50 x 13
1867	La légende d’Ulenspiegel. Illustrations de MM. Degroux, Félicien Rops, Schaefels Henri-François ea.		Bruxelles: Lacroix, Verboeckhoven & Cie. -480p Afmetingen : 30 x 22.50
1869	La légende et les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs. Geïllustreerd met 32 ets over de hele bladdzijde van Vlaamse en Franse kunstenaars zoals Felicien Rops, Adolf Dillens, Paul Lauters, Alfred Hubert, Camille van Camp, Guillaume van der Hecht, en anderen. De etsen zijn gedrukt door J. Bouwens.		Paris : Librairie internationale / Bruxelles ; Leipzig ; Livourne : A. Lacroix, Verboeckhoven et Cie -480p.
1964: Monumentale en bibliofiele uitgave door Paul Klein te Damme van La légende, les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs. Voorwoord Joseph Hanse ; maquette en illustraties Paul G. Klein. De oplage van deze editie bedraagt 115 exemplaren: 100 exemplaren voorbehouden voor de Staat (1-100), gedateerd en gesigneerd door de kunstenaar, en 15 exemplaren voor (A-O) bestemd voor de kunstenaar en voor bepaalde huldeblijken. Deze monumentale editie van De legende van Uilenspiegel van Charles De Coster werd ingeleid door Joseph Hanse, lid van de Academie, en gerealiseerd door schilder Paul Klein, graveur en kunstenaar van het boek, in zijn werkplaats te Damme. De 30 platen werden door de kunstenaar en door de Gezellen van de Prentkunst te Damme uitgevoerd en met de hand gekleurd. De versierde initialen zijn in hout gesneden en opgewerkt met het penseel. De titelbladzijden zijn getekend en gegraveerd. Het handzetwerk werd toevertrouwd aan Vercruysse, meesterdrukkers te Brugge, die ook het drukwerk verzorgden. Meesterbinder Lucien Vandendriessche te Brugge nam de uitvoering van de band op zich.
1872	Le voyage de noce ; histoire d’amour & de guerre. *1916 :* vertaald in het Duits als Die Hochzeitsreise. Ein Buch von Krieg und Liebe. Aus dem Französischen zum ersten Male übertragen von A. Wesselski. Leipzig, Insel-Verlag. [1916]. 216 blz. 8^o. [18,5 × 11,5]. = Bibl. der Romane, 40. *1917*: Die Hochzeitsreise. [Ubertragung und Nachw. von A. Ritter]. Mit Zeichnungen von A. Grünenberg. [Berlin], W. Borngräber. [1917]. 224 blz. 8^o. [19 × 14].		Paris: Librairie internationale / Bruxelles ; Leipzig ; Livourne : A. Lacroix, Verboeckhoven et Cie. -418p Afmetingen : 18.50 x 12
1878	Le mariage de Toulet. (roman) Samen met Eduard Meurant *1920 :* Duitse vertaling door Friedrich van Oppeln-Bronikowski (samen met Le voyage de noce)		Bruxelles : Weissenbruch. -140p. Afmetingen: 13.50 x 9

POSTUUM

1894	Charles De Coster. Sa Biographie. (par Ch. Potvin) & Lettres a Elise. Ed. Ch. Potvin *1928:* Nederlandse vertaling door Maurice Roelants Titel: Brieven aan Elisa. Uitgever: Amsterdam : H. J. W. Becht. -215p. (Met een voorrede van oud-minister Camille Huysmans).	Bruxelles: Weissenbruch. -223p. Afmetingen : 25 x 16
1927	Stéphanie. Drame en cinq actes, en vers, avec un prologue et divisé en sept tableaux, publié pour la première fois à l’occasion du centenaire de la naissance de l’écrivain. Préface de Camille Huysmans	Bruxelles : L’Eglantine. -154p. Afmetingen : 22 x 14
1927	Caprice de femme. (novelle) Illustré d’une eau-forte originale par Ramah.	Antwerpen: Lumière. -63p. Afmetingen : 22 x 17.50 Édition originale tirée à 100 exemplaires numéroté à la main sur Hollande.
1941	Une Comédie retrouvée de Charles De Coster (Jeanne) Préface de Gustave Charlier.	Bruxelles : Académie Royale de Langie et de Littérature françaises. -41p. Afmetingen : 25.50 x 16.50
1942	Pages choisies. Notice et Notes par Gustave Charlier.	Bruxelles: Office de Publicité. -100p. Afmetingen: 19.50 x 12.50

Nederlandstalige vertalingen van ‘La légende et les aventures héroïques…’

1896	De legende en de heldhaftige, vroolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders. Vertaling: Richard Delbecq (proza) en René de Clercq (liederen) Met 42 platen van Jules Gondry.	Gent: Drukkerij Em. Claeys. -680p.
1914: heruitgave van deze vertaling, op een aantal plaatsen herzien, te Amsterdam : Van Looy (2volumes) en Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel -463p. 1919: 3^de druk te Amsterdam : Van Looy. Versierd linnen, 485+3pp. Met 22 illustraties door Jules Gondry. Bandversiering: J.B. Heukelom. 1927: 4^de druk met illustraties van Albert Hahn jr. te Amsterdam: Becht. -495p. Zwart linnen band met rood en goudopdruk. 5^de tot en met 8^ste druk: 1930, 1936,1941 en 1951. 1956: Uitgave in twee Ooievaarpockets (Den Haag, Bert Bakker, 9^e druk. Ooievaar nrs 40 & 41, 304+295p, omslag H.Berserik.) is kennelijk gebaseerd op de Delbecq vertaling, hoewel de naam niet wordt vermeld en de tekst op vele plaatsen is gewijzigd en bekort. 1977: Meulenhoff Amsterdam. Uitgave gebaseerd op 2^de druk 1914.Met tekeningen van Kurt Löb. Grafische vormgeving: Joost Vande Woestijne
1941	De legende van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders.	Amsterdam: N.V. De Arbeiderspers. -580p. Linnen band
1943	De legende van Uilenspiegel en van Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders. Overgezet door A. van Boeckxsel. Omslag ontworpen door M. Peetermans; Boekverluchtigingen door Ch. Devaux.	Brussel: Het laatste Nieuws. -271 + 1p. Afmetingen: 24 x 18
1947	Thijl Uilenspiegel: zijn legende, alsmede de heldhaftige koddige en roemruchtige avonturen door hem en Lamme Goedzak beleefd in Vlaanderenland en elders. Vertaler: Theun de Vries. Illustraties: J.F. Doeve.	Amsterdam/Antwerpen: contact. -610p. Reeks: De onsterfelijken. – Amsterdam; vol. 16
1965	De legende van Tijl Uilenspiegel en Lamme Goedzak. Vrije navertelling door André Schreurs. Omslag- en bandontwerp: C. Haubrechts	Brussel: D.A.P. Reinaert uitgaven. -304p. Afmetingen: 20 x 13 (gebonden – harde linnen kaft met stofwikkel)
1965	CLAUS, HUGO [CHARLES DE COSTER]De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en van Lamme Goedzak. Toneelspel in twee delen door Hugo Claus naar het boek van Charles de Coster.	Amsterdam, De Bezige Bij. -113p. Reeks: Literaire reuzenpocket 139 Afmetingen: 20 x 12.50 (genaaid gebrocheerd (paperback) of genaaid gebonden in linnen met goudopdruk) Opgevoerd 1965 door Leids Universitair Toneel Akkoord
1984	Uilenspiegel. De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders. Nederlands van Willy Spillebeen. Met 150 houtsneden van Frans Masereel.Nota: Eerste volledige Nederlandse vertaling. Willy Spillebeen gebruikte hierbij de Franse tekst zoals die in 1959, na wetenschappelijk onderzoek van de vele varianten en ingeslopen fouten, door professor Joseph Hanse werd vastgelegd.	Kemmel: Malegijs. -412p. Afmetingen: 28.50 x 21.50 (gebonden, mosgroen linnen met goudopdruk, geïllustreerde papieromslag in zwart en rood)
1989	De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders. Oorspronkelijke auteur: CHARLES DE COSTER. Nederlands van Willy Spillebeen. Tekeningen van Pieter Breughel. Nawoord: Prof. Dr. V. Nachtergaele. Toelichting bij de illustraties: W. de Decker. Omslag en vormgeving: Gregie de Maeyer	Leuven: Davidsfonds. -479p. Reeks: Romanreeks/ Davidsfonds. – Leuven; vol. 688. Afmetingen: 23.80 x 16.20 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag) Gezet in Malibu 10/11. Gedrukt en gebonden bij Scheerders Van Kerchove N.V. Sint-Niklaas.
1998	De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemruchte avonturen van Ulenspiegel en van Lamme Goedzak in Vlaenderenlandt en elders. Vertaling en voorwoord van Chris van de Poel	Antwerpen: Houtekiet / Baarn: De Prom. -583p. Harde kaft met geïllustreerd voorplat van Jan Hendrickx en linnen rug.
2015	De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemruchte avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders. Vertaling: Germain Ver Kempinck. Illustraties: Wilfried Tytgat	Torhout: Vriendenkring Kunst Houtland VZW. -333p. (Ill.)
2015	De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemruchte avonturen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders. Illustraties: Jules Gondry	Rotterdam: Calbona Uitgeverij. -409p.

Nederlandse vertalingen van Légendes Flamandes. (1858)

1917	Charles de Coster’s Vlaamsche vertelsels. Uit het Fransch in het Vlaamsch overgezet door Stijn Streuvels. Originele editie: Legendes Flamandes. (1858) Stofomslag: Jan Toorop Bevat: De mannen van Smeerop – Blanca, Clara en Candida – Heere Halewijn – Smedje Smee.	Amsterdam: L.J. Veen. -191p. Afmetingen: 16.40 x 10.50 (gebonden – stofomslag) Boek-, Courant- en Steendrukkerij G.J. Thieme te Nijmegen
1942	Smedje Smee. In het Nederlandsch vertaald door Stijn Streuvels. Eerste afzonderlijke uitgave. Eerder verschenen in Charles de Coster’s Vlaamsche vertelsels.(1917).	Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel.-107 + [III] p. Afmetingen: 17.50 x 11.00 (ingenaaid – harde kaft) In de reeks ‘Deor Nederland met uitgeversadres Amsterdam: A Seizoenen’ (nr. 27). Exemplaren vo .J.G. Strengholt’s Uitgev. Mij;
1998	Vlaamse legenden. (verhalen) Oorspronkelijke titel: ‘Légendes Flamandes’ (1858) Oorspronkelijke auteur: CHARLES DE COSTER Vertaald uit het Frans door W. Spillebeen. Vormgeving binnenwerk: Geert Verstaen. Omslagontwerp: Gregie de Maeyer. Omslagillustratie: Félicien Rops, ‘Les frères de la bonne trogne’. Frontispice voor : Charles de Coster, Légendes flamandes, Paris : Hetzel, 1858.	Leuven: Davidsfonds – Clauwaert. -192p.Afmetingen: 24 x 16.50 (gebonden – harde kaft met stofomslag) Gedrukt en gebonden bij drukkerij LannooIllustraties binnenwerk: twaalf etsen van Adolf Dillens, Charles de Groux, Félicien Rops, François Roffiaen, Edmond de Schampheleer, Jules van Imschoot en Otto von Thoren, verschenen in de uitgave van Légendes flamandes, gepubliceerd door Delevigne & Callewaert te Brussel voor Michel Lévy frères te Parijs, 1858.

Gedeeltelijke Nederlandse vertalingen van Légendes Flamandes. (1858)

1895	Blanche, Claire en Candide. Vertaald door Willem Penninck	In: De Kroniek
1917	Blanche, Claire en Candide. Vertaald door Lode Monteyne	In: Onze Leestafel
1917	Smedje Smee. Vertaald door Octaaf Seghers	In: Vlaamsch Leven
1923	Heer Halewijn. Oorspronkelijke titel: verhaal uit ‘Légendes flamandes Uit het oorspronkelijk overgebracht door Nico Rost. Met bandversiering van P. A. H. Hofman.	Amsterdam: J.M. Meulenhoff. -118p. Reeks: De Elfenrij. Bibliotheek voor Sage en Sprook. Hardkartonnen band met vaste stofomslag.
1980	Vlaamse volksboeken: Smedje Smee en Heer Halewijn Oorspronkelijke titel: Verhalen uit Contes Brabançons. Vrij bewerkt door A. Van Hageland. Bevat: De bedevaarders naar Hakendover (Blanche, Claire en Candide), Smetje Smee en Heer Halewijn.	Antwerpen: Walter Beckers. -234p. Reeks: Vlaamse volksboeken Afmetingen: 25 x 20 (harde kaft met stofwikkel)

Nederlandse vertaling van diverse werken

1875	Schetsen uit Zeeland. Vertaling en bewerking van ‘La Zélande’, Parijs 1874 (verschenen in het blad ‘ Le Tour du Monde’ 1874 Jrg. 11, 2e semestre p.129-208) Royaal geïllustreerd met houtgravures van Adolf Dillens, Bonnafoux, E.Thérond, D.Lancelot, Berghe. 1965: Nieuwe editie. Titel: Zeeland door de bril van 1873. (zie aldaar) 1979: herdruk van 1875 (zie aldaar)	Haarlem: Kruseman & Tjeenk Willink. In 4 deeltjes. (24,24,24,16p.) Nota: De Coster beschreef een bezoek aan Zeeland in 1873, samen met de kunstschilder Adolf Dillens. Ook een eerder bezoek uit 1872 aan het letterkundig congres te Middelburg verwerkte hij in de tekst. Dillens (1821-1877) was een Vlaams tekenaar, etser en schilder. De 50 Zeeuwse houtgravures naar zijn tekeningen behoren tot zijn beste werk.
1918	De huwelijksreis. Een geschiedenis van liefde en strijd. Vert. A. van Gogh-Kaulbach met tekeningen van J. van Wijk Oorspronkelijke titel: Le voyage de noce ; histoire d’amour & de guerre. (1872)	Amsterdam: J.M. Meulenhoff. -222 p. Afmetingen: (gekartonneerde omslag)
1918	Braf, de profeet. Een verhaal van ontrouw en minne en andere Brabantsche vertelsels van Ch. de Coster. Bewerkt door Joh. de Maegt. Oorspronkelijke titel: Contes Brabaçons (1861)	Amsterdam, J.M. Meulenhoff. -174p.
1928	Brieven aan Elisa. (vertaling) Met een voorrede van oud-minister Camille Huysmans. Vertaald door Maurice Roelants. Oorspronkelijke titel: Lettres à Élise (posthuum uitgegeven in 1894)	Amsterdam : H. J. W. Becht. -215p. Afmetingen: 18 x 15 (gebonden, zwart linnen kaft, goud gedecoreerd)
1964	Zijne Vrouw Zet Bloedzuigers. De zeer persoonlijke indrukken van een reis, in 1877 ondernomen naar Amsterdam, Zaandam, Broek in Waterland, Monnikendam, Volendam, Hoorn, Scheveningen, Marken en Urk. Oorspronkelijke titel: La Néerlande. – Oorspr. verschenen in: Le tour du monde; jrg. 36, 1878 en jrg. 39, 1880, p. 113-144. Vertaling K.J.A.Janson. *1998:* 3^de druk. Titel: Zijn vrouw zet bloedzuigers. Een reis per trekschuit door Holland. Ibidem. Paperback met flappen. -131p.	Amsterdam: Wereldbibliotheek. -95 p. + ca 28 pl. Reeks: Telstar pockets. 1998, 3de druk
1965	Zeeland door de bril van 1873. De vertaling en inleiding is van K.J.A. Janson. De illustraties zijn meestal naar prenten die naar tekeningen van Adolf Dillens waren gemaakt. Nota: Volgens het Ten Geleide verscheen de tekst niet eerder in het Nederlands. Kennelijk was de publicatie in ‘De Aarde en haar Volken’ niet bekend aan Janson. De kwaliteit van de illustraties is beduidend minder dan die in ‘De Aarde en haar Volken’ .	Amsterdam/Antwerpen: Wereldbibliotheek. -111p. Reeks: Telstarpocket.
1979	Schetsen uit Zeeland. Vrij vertaald en bewerkt naar Charles de Coster’s ‘La Zélande’. Tekeningen van o a. Stadhuis Middelburg, Abdij Middelburg, Gezicht op Vlissingen, Ringsteken, Stadhuis Zierikzee	Middelburg: Merlijn -ongepagineerd. Afmetingen: 27 x 20,5 Onveranderde herdruk van de uitgave 1875 in ‘De aarde en haar volken’.