Maakt deel uit van:Erotische literatuur in Vlaanderenvrouwelijke auteurs
JULIA TULKENS
Tienen, 6 oktober 1902 – Tienen, 12 maart 1995
Julia Tulkens, geboren als Julia Boddaer, was een dichteres, radiomedewerkster aan de toenmalige NIR en later aan BRT2-Hasselt.
Veel van haar gedichten werden op muziek gezet.
Debuteerde in 1932 met Heibloempjes, eenvoudige kindergedichtjes. Haar doorbraak kwam er in 1936 met Ontvangenis. De voor die tijd onverhulde wijze waarop zij de liefde tussen man en vrouw beschreef, deed in de literaire kritiek nogal wat stof opwaaien.
Voor het eerst worden vrouwelijke ervaringen een volwaardige thematiek vormden in de Vlaamse poëzie.
BIOGRAFIE
6 oktober 1902: Geboren te Tienen als Julia Boddaer.
- Oudste dochter van een Vlaamse vader – leraar aan de muziekschool in Tienen- en een Waalse moeder. Groeit op in een sfeer van muziek en poëzie.
1921: Studeert af aan de Provinciale Normaalschool (Nederlandstalige afdeling) in het Waalse Jodoigne (Geldenaken).
- Tijdens haar studies vatte zij een platonische liefde op voor de drie jaar oudere Waalse dichter Maurice Carême, die haar aanzet om zelf te dichten.
- Julia maakt ook kennis met Pol de Mont en met de romantische dichteres Hélène Swarth, met wie ze zal blijven corresponderen tot de dood van Swarth in 1942.
1921-1944: Werkzaam aan de Gemeentelijke Lagere meisjes- en jongensschool te Landen, eerst als onderwijzeres, vanaf 1938 als schoolhoofd.
1922 : Huwelijk met de Vlaamsgezinde en vooruitstrevende historicus Leo Tulkens, leraar aan de Provinciale Normaalschool te Tienen. Hij spoort haar aan in het Nederlands te dichten.
1923: Geboorte van Hilda Tulkens.
1931: Julia Tulkens debuteert met “Heibloempjes“.
- Deze bundel ‘simpele liedekens van lief en leed’, aanvankelijk duidelijk in het neoromantische spoor van Alice Nahon, is, volkomen traditiegetrouw, geheel conform aan het wereldbeschouwelijke en formele patroon van de Vlaamse traditie.
Ook in de daaropvolgende bundels kinderrijmpjes De liedjes van Hilda (1932) en de zwaarmoedigere bundel Liederen bij schemeruur (1933), valt nog ‘geen merkbare verwijdering van Alice Nahon waar te nemen’.
1935: Eugène Boddaer, de vader van Julia Tulkens, overlijdt.
EEN EIGEN STEM
1936: Met de dichtbundel ‘Ontvangenis’ vindt ze haar eigen stem en faam. In openhartige bewoordingen, bezingt Julia Tulkens nadrukkelijk in gedicht na gedicht haar echtelijke liefde, een geestelijke en fysieke symbiose, een wonder dat met de diepe roerselen van het leven te maken heeft en rechtstreeks ingeschakeld is in de keten van de generaties.
- De dichtbundel veroorzaakt in het toen nog preutse Vlaanderen wat opschudding door zijn sensueel en zinnelijk karakter.
- Willem Elsschot schrijft haar een brief: ‘Ik kan U niet genoeg bedanken voor ‘Ontvangenis’. Dat zijn tenminste verzen. Dat is geen gelul.’
1938: De bundel ‘Vader’ verwerkt de dood van haar vader. Ze herinnert zich nog steeds zijn laatste handdruk:
Ik voel nog in mijn hand het laatste drukken van uw handen. Daarin lag nog wat leven, daarin lag reeds de dood. (…)1945: Publicatie van “De aardsche bruid”.
- Het toont haar worsteling, vanuit haar rooms katholieke opvoeding en overtuiging, met de druk van de erfzonde, de idee van Eva’s schuld, de doem die rust op de zinnelijke liefde:
- Soms worden aarde en hemel verzoend, verleden en toekomst verbonden, omdat man en vrouw volgens de ‘roep der aarde’ leven verwekken en aldus de dood, de onafscheidelijke genoot bij het minnespel, overwonnen hebben.
Maar dan weer:
Het leven lokt met duizend monden en kleeft zich aan mijn dronken roep. Het leven slaat met zoveel wonden, maar ‘k ijl het tegemoet.1948: Het gezin Tulkens verhuist van Landen naar Wommersdon, deelgemeente van het huidige Linter, en betrekt een landhuis aan het Wissenbos. ‘Het huis van de stilte’, midden in de natuur.
1950: Haar bundel “De aardse bruid” wordt bekroond met de “Vijfjaarlijkse Poëzieprijs” der Vlaamse provincies. De bekroning brengt haar erkenning en bekendheid. Een heruitgave volgt.
1959: In ‘Het huis van de stilte’ krijgen de meer concrete dingen, meer alledaagse thema’s de aandacht.
1961: De afzondering in het huis van de stilte wordt de dichteres te sterk. Het gezin Tulkens keert terug naar Tienen.
1967: Leo Tulkens overlijdt. In de gedichten komt nu verdriet en een gevoel van versplintering tot uiting.
1975: De dreiging van het onafwendbare afscheid en, in weerwil van dit bewustzijn, een onuitroeibaar verlangen naar de nabijheid van de levensgezel, het verlies dan van de geliefde verlenen aan de gedichten uit Gemarmerd in tijd (1975) aangrijpende accenten:
Hebben wij elkaar gevonden in dit land van klei en mist… waar uilen en eksters paren, waar alles wordt uitgewist1984: Op initiatief van de stad Tienen wordt Julia Tulkens een Liber Amicorum aangeboden. Daarin bijdragen – persoonlijke getuigenissen, herinneringen, brieven – van een tachtigtal vooraanstaande Vlamingen, o.a. Frans Boenders, Pieter G. Buckinx, Robert Groslot, Hubert Lampo en Gaston Eyskens. Samenstellers: R. Boel, T. Vanderborght, E. Berode (Tienen, Stedelijk Museum en Archief ‘Het Toreken’).
Zij schreef ook de tekst voor vele kinderliedjes.
1991: De eeuw is aan het kantelen: leven en poëzie. Onder deze titel rolt de vijftiende dichtbundel van Julia Boddaer, mevrouw Leon van de persen. De bundel, uitgegeven door de Leuvense Schrijversaktie werd met heel wat herinneringsfoto’s aangevuld. Julia Tulkens blijft de spreuk ‘wie schrijft, die blijft’ trouw. Zoals de inleider E. Berode het stelt ‘wie schept, voelt zich eeuwig jong’. Vooraleer de eeuw kantelt blikt de dichteres met levenslust terug in het verleden: haar jeugd, Maurice Carême, de oorlogen, Landen. Het deed haar poëzie ontstaan, groeien en bloeien.
12 maart 1995 : Julia Tulkens overlijdt te Tienen op 92-jarige leeftijd. Zij is ereburger van zowel Landen, Linter als Tienen.
- Julia Tulkens ontplooide vele culturele activiteiten. Ze was o.a. medewerkster bij N.I.R., de latere BRT (Lezingen voor schoolradio, uur van de vrouw, reisverhalen, kinderuurtje, brief van de maand, vrouwenfiguren door de eeuwen heen) Vanaf 1969 verzorgde ze op BRT-2 Hasselt geruime tijd wekelijks het ‘Nachtlichtje’.
- Opmerkelijk is haar prominente rol in een door mannelijke schrijvers gedomineerde literaire wereld. Ook haar aanwezigheid op culturele evenementen is opmerkelijk te noemen doordat zij vaak ook actief aan de organisatie ervan deelnam. Blijkbaar draaide ze moeiteloos mee in het mannelijke systeem – an sich al een daad van emancipatie.
- Haar poëzie was in die tijd vernieuwend doordat ze aantoont dat vrouwelijke ervaringen een volwaardige thematiek in de poëzie kunnen vormen.
- Vermelden we ook dat ze eerste ereburger was van de stad Landen (1975), ereburger van haar geboortestad Tienen (1992), dat ze het Zilveren Kruis ontving, tot Commandeur in de orde van Leopold II benoemd werd en talrijke andere onderscheidingen in ontvangst mocht nemen.
Epiloog
- Na haar dood werden gedenkplaten onthuld in Landen, Linter en Tienen.
- Om de twee jaar schrijven Linter, Landen en Tienen een poëzieprijs uit ter nagedachtenis van de dichteres Julia Tulkens. In 2010 werd de zevende editie ingericht.
BEKRONINGEN
- 1951: Prijs voor letterkunde van de Vlaamse provincies voor ‘De aardsche bruid’.
SMAAKMAKER
O Eva, verre vrouw
Uit: De aardsche bruid
O Eva, verre vrouw, verloren in de tijden, verloren aan de grenzen van leven en van dood, hoe voelen we uw schim in eigen beeld verglijden, o gij, die in uw blik de hele wereld sloot. Hoe hebt g’allene bruid het leven leren dragen, want God schiep u als maagd en vrouw op eend’re dag ? Hoe leerde gij de naam van bloem en vruchten vragen en spiegelde g’uw vreugd in d’eerste mannenlach ? O Eva, verre zuster, uw naam is ons gebleven. Wij dragen zelfde kleed van liefde en van schuld. Wij zijn langs uwe schim uit ’t paradijs verdreven, met zelfde kreet van wanhoop, van deemoed en geduld. O Eva, verre Eva, verloren in’t behagen de eerste man te minnen, te binden aan uw schoot, tot gij, in deze val, het eerste kind mocht dragen, maar in dat moederschap…het teken van de dood !
Ben ik nog schaduw
Uit: De aardsche bruid
Ben ik nog schaduw, ben ik al licht, of is d’oneindigheid mijn aangezicht ? Treed ik in wolken of in hemelgrond ? Er ruist een hooglied aan mijn lichte mond. In uw omarming hoe ik rijzend ril…. Mijn haren wuiven en de tijd valt stil.GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Vlaamse schrijvers/Louis Jacobs: Julia Tulkens
- Julia Tulkens – Wikipedia
- Profiel bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
Referenties
- De Block, Lut. 1996. ‘Geen blad voor de mond. Julia Tulkens, de diva van de Vlaamse poëzie’. In: Keustermans, Lisette; Raskin, Brigitte (red.), Veel te veel geluk verwacht. Schrijfsters in Vlaanderen 1, Amsterdam: Meulenhoff p. 87-108.
- Prof. Dr. M. Rutten; Prof. Dr. J. Weisgerber (red.): Van “Arm Vlaanderen” tot “De voorstad groeit” 1888-1946. Standaard Uitgeverij 1988, pp. 434-435.
- Katrien Vanhamel, Julia Tulkens. De moderne vrouw ?, in: Zuurvrij. Berichten uit het Letterenhuis nummer 42, juni 2022 pp 16-25
BIBLIOGRAFIE
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Biblliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto
Chronologisch overzicht.
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1931 | Heibloempjes. (gedichtenbundel) 1932: 2de druk ibidem |  |
Borgerhout: Uitgeverij Regenboog. -48p. Afmetingen: 17.80 x 13.70 (ingenaaid) |
| 1932 | De liedjes van Hilda. (gedichtenbundel) Geïllustreerd met 7 lino’s van Robert Lombaerts. |  |
Leuven: Uitg. Kunst bij Kaarslicht (Diestsche straat, 52). -79p. Afmetingen: 22 x 16.50 (ingenaaid) Gedrukt op de persen van August Lombaerts, Kruisstraat, 15, Boom – in de maand Juli van het jaar 1932. |
| 1933 | Liederen bij schemeruur. (gedichtenbundel) Met een inleidend woord van Hélène Swarth ; en een reproductie naar een schilderij van Pierre Abattucci. | Leuven: Uitg. Kunst bij Kaarslicht. -95p. | |
| 1934 | Krans. (gedichtenbundel) Bevat: Krans/ J. Tulkens; Mijn broeder en ik / L.E. Vanborsel; De onvatbare zucht / Wim van Waas. |  |
Sint-Amandsberg: Varior. -7p. Reeks: Cahiers van de Waterkluis 1: 4 Afmetingen: 23.40 x 16 (geniet) Colofon: Deze bundel met verzen van Julia Tulkens, L.E. Vanborsel en Wim van Waas verschijnt als vierde schrift van de reeks ”Cahiers van de Waterkluis”. Hij werd gedrukt voor “Varior” in Februari 1934, in een oplage van 250 exemplaren, genummerd van 1 t/m 250 waarvan 1 t/m 25, gehandteekend, de preferente uitgave vormen. Dit is nummer … |
| 1934 | Prentenboek des H. Kindsheid. Met tekeningen van M.A. Lernould. | Sint Andries-Brugge: Vercruysse-Van Hove. | |
| 1936 | Veertien kinderliederen. Muziek: Flor Peeters Op.34 [voor 1 stem en piano]. Tekst Julia Tulkens. Bevat: Van een gulzig muschke; Zeg, merelken; Ik wou; Mijn kleine vogeltjes; De engelen en de rijstepap; Wat een bloemeken vroeg; Ik ben Hilda; Wees braaf nu, mijn kindje; Van de meikevertjes; Droppelke, drop!; Neuske min; Als Sinterklaas gaat komen; Reep, reep !; Blaas maar wind. | Leuven: Davidsfonds. -31p. | |
| 1936 | Ontvangenis. (gedichtenbundel)
1937: 2de druk Februari 1937 in de reeks ‘Cahiers van de Waterkluis’ vol 4:2 ingeleid door Marja de Cordier (oplage 250 ex.)
|
 |
Sint-Amandsberg: Varior. -47p. Afmetingen: 17 x 19 (oblong – ingenaaid ) Colofon: Van ONTVANGENIS van Julia Tulkens, werden in Februari 1936 gedrukt: 275 exemplaren op Engelsch Featherweight 105 gram, genummerd van 1 tot 275, en 25 exemplaren op Antique Laid, genummerd van I tot XXV. Deze laatste werden door de dichteres gehandteekend en vormen de luxe-uitgave. Dit is nummer … |
| 1937 | Twee wiegeliederen. Gedicht van Julia Tulkens ; [muziek voor 1 stem en piano van] Léon Rubbens | Antwerpen: De Ring. -5p. Reeks: Algemeen-Vlaamsche Liederuitgave De Ring. | |
| 1938 | Vader. (gedichtenbundel) Als volgt ingeleid door Willem Elsschot: “Deze verzen zijn doordrenkt van den dood. Grootmoeder, moeder en kind denken aan den vader. De anderen voelen even diep, lijden misschien dieper, maar alleen het kind heeft de goddelijke vonk ontvangen waaruit zangen opstaan die niemand haar heeft geleerd. Zij zou dood willen zijn om het meer van dichtbij te zien en het onzegbare beter te kunnen zeggen”. Prijs van de Provincie Brabant. |  |
Brussel: Frans Van Belle (Steenweg op Ninove, 116). -73p. Afmetingen: 17 x 19 (ingenaaid) Colofon: Van de bundel ‘Vader’ van Julia Tulkens werden in Juni 1938 gedrukt: 300 exemplaren op Engelsch Featherweight 114gr, genummerd van 1 tot en met 300; en 25 exemplaren op Antique Laid, genummerd van I tot XXV. Deze laatste werden door de dichteres gehandteekend en vormen de luxe-uitgave. Dit is nummer … |
| 1943 | Zo zingt mijn blondje. (gedichtenbundel) Bandontwerp en illustraties van Denise Finjaer. | Leuven: Uitgeverij De Pauw. -53p. | |
| 1945 | Tien gedichten. (gedichtenbundel) Inleiding door Paul de Ryck. | Hoogstraten: Moderne Uitgeverij. -p. Reeks: De Spiegel. | |
| 1945 | De aardsche bruid. (gedichtenbundel)
Inleiding door Paul de Ryck.
Met een penteekening van Marc Neels
|
 |
Hoogstraten: Moderne Uitgeverij. -20p.
Reeks: De Spiegel. Maandschrift voor Poëzie. 1e jrg nr 7
Afmetingen: 20.80 x 13.70 (geniet)
|
| 1950 | De aardse bruid. (gedichtenbundel) Bekroond met de Vijfjaarlijkse prijs van de Vlaamse Provincies. Bevat de cycli: Eva; De aardse bruid. |  |
Amsterdam/Brussel: Elsevier. -51p. Afmetingen: 23.10 x 15.50 (ingenaaid) Colofon: De aardse bruid’ door Julia Tulkens werd gezet uit de ‘Book’-letter en gedrukt bij de firma Dirix & Van Hoye te Antwerpen in October 1950 De oplaag bedraagt 400 exemplaren genummerd van 1 tot en met 400 Dit is nummer … |
| 1953 | Na het bruidslied. (poëzie – bloemlezing) Bevat: Ontvangenis; Vader; De aardse bruid; Nieuwe gedichten. |  |
Amsterdam/Brussel: Elsevier. -95p. Afmetingen: 22.50 x 13.80 (ingenaaid) Colophon: Deze bundel werd in de herfst van 1953, in opdracht van uitgeverij Elsevier te Brussel, gezet uit de Baskerville en gedrukt op de persen van Drukkerij Die Poorte te Antwerpen. De oplage bedraagt 500 exemplaren waarvan 450 werden genummerd van 1 tot 450. |
| 1959 | Het huis van de stilte. (gedichtenbundel)
Nota: de eerste druk verscheen in 2 oplagen met telkens een aantal exemplaren in speciale uitvoering. Zie colophon. Bij de tweede oplage wordt het colofon vervolledigd met volgende tekst: Deze tweede oplage, met dezelfde typografische verzorging, bracht de eerste druk op 450 exemplaren, waaronder 35 luxe-exemplaren, genummerd I tot XXXV, en eveneens door de auteur gesigneerd. |
 |
Drongen: Colibrant-Uitgaven. -53p. Afmetingen: 18 x 11 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Colofon: ‘Het huis van de stilte’ van Julia Tulkens, werd in eerste oplage en in opdracht van Colibrant-Uitgaven/Drongen gedrukt door de N.V. Erasmus nv Ledeberg/Gent, op 300 genummerde exemplaren op houtvrij editiepapier, uit de Horley letter 11 punt. De eerste 26 exemplaren, gedrukt op houtvrij Van Gelder papier en gebonden in wit simili-leder, werden gemerkt van A tot Z en door de auteur gehandtekend. Dit is nummer … |
| 1962 | Yggdrasil. (poëzie – bloemlezing) Bevat gedichten uit de bundels: Ontvangenis; Vader; De aardse bruid; Na het bruidslied; Het huis van de stilte. |  |
Hasselt: Uitgeverij Heideland. -79p. Reeks: Poëtisch Erfdeel der Nederlanden nr 7 Afmetingen: 18 x 10.75 (ingenaaid) |
| 1963 | Nog breken mijn handen: voor hoge stem en piano.
Muziek : Ivo Ceulemans; tekst : Julia Tulkens |
Bruxelles: J. Maurer. 3p. | |
| 1964 | Drie kinderliederen: Koekoek; Popje; Zomerdansje. Muziek : Willem Kersters; tekst : J. Tulkens. | Bruxelles: J. Maurer. -7p. | |
| 1971 | Kijk me niet aan … Dichtbundel aangeboden bij de huldiging in de Stadsschouwburg, op het eerste dichtersfeest, ingericht door de Leuvense Schrijversaktie op … 25 november 1971.
Houtgravures van John Dix, afgedrukt van de originele houtblokken.
Lay-out: John Dix
1973: 2de herziene druk. Inleiding Eugène Van Itterbeek. Reeks Leuvense monografieën, 1)
|
 |
Kessel-Lo: Leuvense Schrijversaktie. -31p.
Afmetingen: 29 x 22 (ingenaaid)
Colofon: Gedrukt door Sintal Leuven in opdracht van de Leuvense Schrijversaktie 1971.
Deze uitgave telt 400 exemplaren. De opgenomen handschriften zijn facsimilé’s van Julia Tulkens. Dit is nummer …
|
| 1975 | Gemarmerd in Tijd. (gedichtenbundel) |  |
Deurle: Colibrant-Uitgaven. -36p.
Afmetingen: 19.60 x 13 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Druk Erasmus/Ledeberg |
| 1978 | Verzamelde gedichten. (poëzie – verzamelbundel)
Bevat: Ontvangenis; Vader; De aardse bruid; Na het bruidslied; Het huis van de stilte; Niet gebundelde gedichten; Gemarmerd in tijd; Kijk me niet aan; Recente gedichten.
Het omslag werd ontworpen door Johan Mahieu.
De foto is van Belga, Brussel. Luxe versie: [Heringebonden met harde linnen kaft]; Naast de gewone uitgave werden vijftig exemplaren gedrukt op similijapon van Van Gelder 100 grs., genummerd van één tot vijftig en door de auteur gesigneerd.
|
|
Nijmegen: Uitgeverij B. Gottmer. /Brugge: Uitgeverij Orion -231p. Reeks: De gulden veder. – Brugge; vol. 1978: 1 Afmetingen: 20.80 x 12.80 (ingenaaid – zachte kaft met flappen & luxe versie: heringebonden in harde linnen kaft) Colofon: De ‘Verzamelde Gedichten’ van Julia Tulkens, gezet uit de Garamond 10 punts, werden in het najaar 1978 gedrukt op 90 grams editie op de persen van drukkerij Sanderus te Oudenaarde, in opdracht van uitgeverij Orion te Brugge. |
| 1988 | In u vergroeid. (poëzie – bloemlezing)
Bevat: Ontvangenis; Vader; De aardse bruid; Na het bruidslied; Het huis van de stilte; Niet gebundelde gedichten; Gemarmerd in tijd; ‘k ben plots weer een vrouw.
Illustraties: Het ex-libris, getekend door Luc De Jaegher (1912-1987)
Reproductie van het portret van Julia Tulkens, geschilderd door Miel Crabbé.
|
 |
Leuven : Leuvense Schrijversaktie. –143p. Reeks: Leuvense cahiers. Nederlandse reeks nr 80 Afmetingen: 21 x 14 (ingenaaid – stijve kaft met flappen) Colofon: De bundel ‘In u vergroeid’ gezet uit het lettertype Times 10 pts, werd gedrukt op houtvrij papier 100 grams, in opdracht van de Leuvense Schrijversaktie en verschijnt als nummer 80 uit de Nederlandse reeks van de Leuvense Cahiers. Drukkerij en technische uitvoering: N.V. Van der Poorten, Kessel-Lo. |
| 1989 | Kinderwereld : een cantate voor de jeugd voor kinder- en meisjeskoor en symfonieorkest : op. 85 / Willem Kersters ; op tekst van Julia Tulkens. Bevat: Intrad ; Ei, ei tikkenei ; Schoon kriekske ; Koekoek ; Interlude ; Popje ; Wiegend gaat de koord ; Zomerdansje ; Interlude ; Sneeuwklokje ; Interlude ; Finale ; Kat en muis | Brussel : Cebedem. -16p. | |
| 1991 | De eeuw is aan het kantelen. Leven en Poëzie. (gedichtenbundel)
Opmaak Tony Solomone. Met een voorwoord van Eugène Berode. Gedichten (pp 7-48) – Poëzie en Leven ook in foto’s (9 pagina’s met 11 documentaire zwart-wit foto’s) – Hommages (pp 67-69) |
 |
Leuven : Leuvense Schrijversaktie. -72p. Reeks: Leuvense cahiers Nederlandse reeks nr 110. Afmetingen: 21 x 14 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Gedrukt op de persen van M.& L. Symons te Leuven in opdracht van de Leuvense Schrijversaktie 1991 |
