Maakt deel uit van:de theaterwereld

August Hendrikx

Gent, 01 april 1846 – Schaarbeek, 04 juni 1918

Beeldhouwer, auteur van liederen, novellen en vooral toneelwerk (blijspelen), ook toneelacteur en -regisseur. Beroepshalve was hij in de Gentse bevolkingsdienst geregistreerd als beeldhouwer; later was hij vertaler bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken in Brussel, stad waar hij ook enkele rollen speelde bij het Nationaal Toneel en regisseerde in de’ Vlaamsche Schouwburg’.

August Hendrickx en het realisme in het Vlaamse toneel.

In de Gentse blijspeltraditie bracht hij zeer zeker vernieuwing door zeer waarheidsgetrouw de geborneerdheid van burgerlijke types op scène te zetten (prima donna, 1891; Aangebrande hutspot, 1894; De familie Klepkens 1893 e a .) Deze realistische lijn vinden we ook terug in het dramatische werk van zijn tijdsgenoot Nestor De Tière (Liefdesdrift (1892), Roze Kate (1893), Wilde Lea (1894) en Een misdadige (1896)). Ook de sociaal bewogen stukken van  Lodewijk Scheltjens passen in deze evolutie, om uiteindelijk uit te monden in het naturalistische toneel van Cyriel Buysse.

 

BIOGRAFIE

1 april 1846 : Te Gent geboren, “in eene familie die minder rijk was aan renten dan aan kinderen”. (E. Andelhof).

• «In het jaar achttienhonderd zes en veertig’ de eerste April is geboren : Augustus, Livinus Hendrikx, wettige zoon van Romanus en van Antonia Van Laere » zo luidt het uittreksel uit het bevolkingsregister van de stad Gent.
• Zijn vader was bakker

1866: Twee jaar later trekt hij naar Londen en van daar naar Noord-Amerika, waar hij vijf jaar verblijft.

1874:  Terug in België.

Wordt lid van de Zetternamkring, waarvoor hij volksliederen schrijft.

• Bekende liederen waren: De Nieuwsgierige, Mijn schuun Charlotje,ik heb u lief. De Prondelmarkt. Die niet hooren wil moet voelen. De Varkenspooten! De laatste Troost. Elk heeft toch wat van een dier. Lieven Bauwens. Voor en na het huwelijk en Alles is Comedie.

Acteert bij De Fonteinisten én werkt jaren lang mee aan de kleine Snoeck’s almanak.

• Schrijft vele komische pretentieloze novelletjes: Mijn eerste broek. Mijn suikeren muisje. De Verloren zoon. Open brief aan eenen dooden Hond. Mijn zoete Colette. Mijn dood, Sint Niklaas; ‘k Zou nog een kind willen zijn….

Einde November 1878: Hendrikx geeft in de Zetternamskring lezing van zijn eerste toneelwerk, Kosterliefde, blijspel in 1 be­drijf. De opvoering kende buitengewone bijval.

1880: Debuteert als toneelschrijver met het landelijk drama Roosje van den veldwachter ( samen met Nestor de Tière geschreven).

1880:  Vertaler aan het Ministerie van spoorwegen, posterijen en telegrafen te Brussel, – bureel der vertalingen van Th. Coopman. Hij blijft er werkzaam tot 1 juni 1911

In zijn vrije tijd boetseert hij wassen beelden voor het toenmalige panopticum Castan. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en weldra speelt hij enkele weliswaar kleinere rollen in ’t Nationaal Tooneel, en werkt er ook als souffleur.

1887: Wordt ‘régisseur’ in de Vlaamse Schouwburg van de hoofdstad.

1891: Zijn echte doorbraak komt er door Prima Donna. Het stuk wordt vertaald  in ’t Waals,  Frans en Engels.

• Prima Donna is het verhaal van een Gentse schoenmakersdochter “met een diamant in hare keel”, die kost wat kost zangeres (liefst “prima donna”) moet worden.
• De Luiks Schouwburg bracht het kasstuk een ganse winter op het podium.

Maar méér dan al zijn andere· toneelwerken, brengen zijn grote Gentse blijspelen hem faam : De Familie Klepkens (1893), Triconie en Cie (1900), Aangebrande Hutsepot (1893)

• Aangebrande hutspot (1893) is klaarblijkelijk geïnspireerd door de opera Faust (1859) van de Franse componist Charles Gounod. Gounods drama is door Hendrikx omgewerkt tot een blijspel dat zich afpeelt in een van de Gentse poortjes. Hoofdpersonages zijn Jellen en Mietje, het verliefde koppel (vergelijk met Jellen en Mietje van Karel Broeckaert). Voorts is er in het stuk een lied De meiskens van Gent, een persiflage op De jongens van Gent van Napoleon Destanberg.
• De familie Klepkens (1893) gaat over een Gentse familie die, daartoe aangespoord door een verwante snoeshaan, fortuin hoopt te vinden in Parijs waar de wereldtentoonstelling (1889) veel werkgelegenheid oplevert. Ze blijven daar enkele jaren, in armoede, hunkerend naar hun Gent. Een tombola zal de redding brengen.
• In Triconie en Cie (1900) wil een voddenkoopman, die “het hoog in zijn bovenkamer heeft”, gemeenteraadslid worden. Dit stuk kreeg in 1898 de prijs voor kluchtspel van de stad Gent, in een wedstrijd uitgeschreven naar aanleiding van de opening van de nieuwe Koninklijke Nederlandse Schouwburg.

4 juni 1918: Overlijdt ten gevolge van een buikvliesontsteking.

Meer over A. Hendrikx:

• F. Jos van den Brande en J.G Frederiks: Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde (1888-1891), p. 336-337. Zijn naam is vermeld als Hendrickx
• Maurits Sabbe, Lode Monteyne en Hendrik Coopman: Het Vlaamsch tooneel, inzonderheid in de 19de eeuw (1927), p. 258-264.

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

• DBNL auteur – August Hendrickx
• Hendrikx, August – Literair Gent

Referenties

• Frank Peeters, “Te zijn of niet te zijn”. Toneelletterkunde en theaterpraktijk als manifestatie van burgerlijke beschaving. In: Ada Deprez: Walter Gobbers; Karel Wauters (red.): Hoofdstukken uit de Vlaamse letterkunde in de 19^de eeuw. Deel 3. KANTL Gent 2003.
• Emiel Andelhof: August Hendrikx, in: Tweede reeks dichtproeven en kluchtig declamatorium (1919), p. 72-75
• F[rans] Decoster: August Hendrikx : Vlaams toneelschrijver herdacht, in: Oostvlaamsche zanten, jrg. 22 (1947), nr. 5-6, p. 109-151. Met biografie, korte bespreking van zijn werken, bibliografie en bloemlezing (vooral uit werken met autobiografische gegevens)

SMAAKMAKER

Ik denk aan U, mijn schûun Charlotje

Ik denk aan u bij dag en nacht:
Ik denk aan u bij licht en donker;
Bij ’t zien der morgen-zonnepracht,
Bij ’t zien van ’t nachtlijk steirgeflonker;
Ik. denk aan u wanneer ik. slaap,
Ja, in mijn droom ben ik uw zot je, ”
En als ik van verveling gaap
Denk ik aan U, mijn schûun Charlotje. (bis)

Zie ik. twee muizen in een val,
Twee vischjes springer boven ’t water;
Zie ik twee paarden) in een stal,
Zie ik een katje met een kater;
Zie ik twee duiven in een mand,
Twee notenkrakers in een kotje,
Zie ik twee krabben op het strand,
Ik denk aan U, mijn schûun Charlotje. (bis)

Hoor ik twee krekels in de wei,
Die aan elkaar van liefde spreken;
Zie ik twee kevers in den mei,
Die ’t kopje boven d’aarde steken;
Zie ik twee mieren bijl elkaar,
Zie ik een schijfken op een potje;
Zie ‘k op den muur een vliegenpaar,
Ik denk aan U, mijn schûun Charlotje. (bis)

Zie ik twee honden langs de straat,
Die naar elkaars gezondheid vragen;
Hoor ik twee uilen ’s avonds laat
Van lief desmert en hartwee klagen;
Zie ik een ram nabij een schaap
Zie ‘k op een rozelaar een botje,
Zie ik een wortel naast een raap,
Ik denk aan U, mijn schûun Charlotje. (bis)

Zie ik twee sterren in de lucht
Langs onbekende wegen dwalen;
Zie ‘k op den appelboom de vrucht,
Die moeder Eva’s deugd deed falen;
Hoor ik een trommel en een fluit,
Zie ik een sleutel op een slotje;
Zie ik twee vogels in een muit,
Ik denk aan U, mijn schûun Charlotje. (bis)

BIBLIOGRAFIE

De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
• Universiteitsbibliotheek – Katholieke Universiteit Leuven

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1879	Kosterliefde. Blijspel in éen bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond te Brussel, Nationaal Tooneel, 20 Februari 1879. 1910: Vierde en verbeterde uitgave bij Gebroeders Janssens Drukkers-Uitgevers te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling van Gebroeders. Janssens. – Antwerpen; 29ste Reeks nr 8 Gemengde rollen volgnummer 344		Gent 4de uitgave
1880	Het verloren Minnebriefje, blijspel in éen bedrijf. (theatertekst) 1897: 2de Uitgave bij L.J. Janssens en Zonen te Antwerpen in de reeks Vlaamsche tooneelverzameling van L. Janssens & Zonen ;10de jg. nr 117 negende aflevering. Afm: 17 x 12.50 (ingenaaid)		St Gillis-Brussel: Drukkerij Aug. Terneu, De Thysstraat, 74.  -31p. Afmetingen: 16 x 10.80 (ingenaaid)
1880	Roosje van den Veldwachter, drama in drie bedrijven. (theatertekst) Samen met Nestor de Tière. 1895: Uitgave bij Janssens te Antwerpen. 1907: Uitgave bij G., J. en E. Janssens te Antwerpen als Nr 299 van de Vlaamsche tooneelverzameling, reeks voor gemengde rollen. 1925: 4degansch omgewerkte uitgave bij Uitgeversfirma L. J. Janssens & Zonen te Antwerpen.		Brussel: We J. -H.  Dehou en zoon, Drukkers-Uitgevers. Groot-Eilandstraat, 6. -44p. Afmetingen: 17 x 10.50 (ingenaaid)
1881	Cupido op krukken, blijspel in éen bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond te Brussel, door ’t Nationaal Tooneel den 14 Februari 1881. 1893: Uitgave bij L.  Janssens & Zonen, Drukkers-Uitgevers te Antwerpen in de reeks Vlaamsche tooneelverzameling, reeks voor gemengde rollen; 5de jg. 12de aflevering  nr 60)		Brussel: We J. -H.  Dehou en zoon, Drukkers-Uitgevers. Groot-Eilandstraat, 6. -27p. Reeks: Bibliotheek van Geprimeerde Tooneelwerken, n° 21.
1882	Per Expres, blijspel in éen bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond door het Nederlandsch tooneel, te Gent, op 27 december 1881. 1888:  2de uitgave bij Boekhandel J. Vuylsteke te Gent. 1903: 3de uitgave bij G., J. en E. Janssens (firma L. Janssens’ Zonen) te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling J. Janssens. – Antwerpen; 20ste Reeks ,9. Gemengde rollen nr. 237. 1928: 4de uitgave bij L.J. Janssens & Zonen, Uitgever te Antwerpen. 20ste Reeks ,9. Gemengde rollen nr. 237		Brussel: We J. -H.  Dehou en zoon, Drukkers-Uitgevers. Groot-Eilandstraat, 6.  -32p. Afmetingen: 17.70 x 11.70 1903: Vertaling in het Frans door Evariste Carrance & Ed. -Adolphe Snoeck onder de titel Par express: pièce flamande en un acte Uitgever; Paris : Bernardin-Béchet / Gand Snoeck Ducaju & Fils Reeks: Nouvelle bibliothéque théatrale. – Paris; vol. 29
1883	Oom Felix, tooneelspel in drie bedrijven. (theatertekst)  Bekroond in den Prijskamp uitgeschreven door het Nationaal Tooneel van Brussel.		Brussel: We J. -H.  Dehou en zoon, Drukkers-Uitgevers. Groot-Eilandstraat, 6.  -88p. Afmetingen: 17 x 11.50 (ingenaaid) Reeks: Nederlandsche Bibliotheek van geprimeerde Tooneelwerken. – Brussel; 8ste Reeks, 5de aflevering nr 47.
1885	T.K. en P.K.  Tooneelspel in éen bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond te Gent, Nederlandsch tooneel, 1 december 1885. 1887: Uitgave bij druk. Van Doorslaer-Lemeur te Brussel. 1892: Uitgave bij druk. Van Doorslaer-Lemeur te Brussel. 1898: 4de uitgave bij Janssens te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling van L. Janssens & Zonen. – Antwerpen; 13de jg. vol. 152 8ste aflevering.		Gent: Boekhandel J. Vuylsteke, Koestrat, 15. -39p. Afmetingen:17.70 x 10.50 (ingenaaid) Drukkerij Lod. De Vriese. Nota: Dit stukje werd vertaald in het Engelsch door Silvaus Dwaney, tooneelschrijver te Londen onder titel A Matrimonial Catch.
1886	Achter ’t Slot. Tooneelspel in éen bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond te Antwerpen, in den Koninklijke Nederlandschen Schouwburg, 27 September 1886. Verscheen ook in het tijdschrift De Vlaamsche Kunstbode jg 16 (1886) pp 241-256. 1887: derde uitgave bij Drukkerij E. Van Doorslaer-Lemeur te Brussel. 1911: vierde en verbeterde uitgaaf bij Gebroeders Jansens te Antwerpen in de toneelreeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol. 351. 1903: Achter ’t slot. Lyrische comedie in een bedrijf en een voorspel. (zie voor details verderop op dat jaartal)		Schaarbeek : drukkerij Van Doorslaer-Lemeur. -32p.
1887	De verboden Vrucht. Lustspel in drie bedrijven. (theatertekst) Dit stuk werd bekroond met den eersten prijs in de kampstrijd uitgeschreven door “De Jonge Tooneelliefhebbers” van Brussel, 1884.		Brussel : Drukkerij E Van Doorslaer-Lemeur. -95p. Afmetingen:16.40 x 10 (ingenaaid)
1887	De Schoonmoeder. Tooneelspel in drie bedrijven. (theatertekst)		Brussel : Drukkerij E. Van Doorslaer-Lemeur. -78p. Afmetingen: 16.80 x 10.70 ingenaaid)
1887	De Boezemvrienden. Blijspel. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond door het “Nederlandsch Tooneel” te Gent op 30 October 1887 1897: 2de uitgave bij L.J. Janssens & Zonen te Antwerpen als. Nr 299 van de Vlaamsche tooneelverzameling, reeks voor gemengde rollen. 1908: 3de uitgave bij G. J. & E. Janssens te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling van Gebroeders Janssens,  Antwerpen; 10de Reeks 11 gemengde rollen nr. 119		Gent: Boekhandel J. Vuylsteke., Koestraat, 15.  -32p. Afmetingen: 16.50 x 11 (ingenaaid)
1889	Bloedverwanten. Tooneelspel in drie bedrijven. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond door het Nederlandsch Tooneel te Gent, op 11 Februari 1890. 1910: 2de uitgave bij Drukkerij Deraedt-Verhoye te Rousselaere in de reeks: Deraedt’s tooneelbibliotheek. – Rousselare; vol. 33		Schaarbeek: Drukkerij E. Van Doorslaer-Lemeur. -109p. Afmetingen: 17.50 x 11.50 (ingenaaid)
1889	De fourier. Tooneelspel in één bedrijf. (theatertekst) Dit stukje werd bekroond in den prijskamp door den Belgischen Bond der Genootschappen voor werkjongens te Gent, 1885		Schaarbeek : drukkerij E. Van Doorslaer-Lemeur, Seutinstraat 66. -50p. Afmetingen: 13.50 x 8.70 (ingenaaid)
1889	Haat en liefde. Drama in vier bedrijven. (theatertekst) Dit drama werd bekroond in den prijskamp uitgeschreven door de maatschappij De Noordstar, te Brussel 1889. 1911: 2de uitgave bij A. Deraedt-Verhoye te Rousselare in de reeks Deraedt’s tooneelbibliotheek. – Rousselare; vol. 43 (afmetingen21.70 x 14.20)		Hasselt : Drukkerij Winand Klock. -91p. Afmetingen: 17 x 10.50
1890	Nr 7 1/4. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond in den Vlaamschen Schouwburg te Brussel, op 8 October 1890. 1895: Uitgave bij Lodewijk Janssens te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling Janssens. Gemengde rollen, 77 (KBB)		Hasselt : Drukkerij Winand Klock. -43p. Afmetingen: 17 x 10.80 (ingenaaid)
1891	Prima Donna. Blijspel in drie bedrijven. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond in den Vlaamschen schouwburg te Brussel, op 16 december 1891. 1893: uitgave bij Snoeck-Ducaju en zoon te Gent. 1899: 3de uitgave bij Janssens te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol. 171. 1925: 4de uitgave bij Janssens te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol.504. 1936: 5de uitgave bij Janssens te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol.504		Hasselt : Drukkerij Winand Kloch. -129p. 1900: vertaald in het Waals door Auguste Vierset als Prima donna: comèdeie è treus akes. Uitgever: Thèate wallon Lige. 1923: 3de uitgave bij Liége : J. Halleux impr. Charles Gothier
1893	Aangebrande hutspot. Blijspel in vier bedrijven. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond te Gent op 26 november 1893. 1896: tweede en verbeterde uitgave bij L.J. Janssens & Zonen te Antwerpen met als titel ‘Aangebrande hutspot:  Gentsch blijspel in vijf bedrijven’ (Vlaamsche tooneelverzameling van Lodewijk Janssens ;10de jg. 4de aflevering nr 112)		Gent: Snoeck-Ducaju en zoon, Drukkers-Uitgevers. -120p. Afmetingen: 16.50 x 11 (ingenaaid)
1893	De familie Klepkens. Blijspel in drie bedrijven. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond door Het Nederlandsch Tooneel te Gent op 5 Januari 1908. 1908: Uitgave bij Janssens te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol. 304. 1921: 3de uitgave bij L.J. Janssens & Zonen te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol. 450. 1928: 4de uitgave bij J. Janssens te Antwerpen in de reeks Tooneelfonds Jos. Janssens. – Antwerpen; vol. 450. 1990: Programmaboekje / KNS [Antwerpen] – Antwerpen; vol. 138: 2 Koninklijke Nederlandse Schouwburg [Antwerpen] Regie: Alfons Goris. N a v de herneming van het stuk op 25 september 1990 in de Stadsschouwburg te Leuven door het KNS		derde uitgave KNS 1990
1894	Mr. de Kuypere. Blijspel in één bedrijf. (theatertekst) Voor de eerste maal vertoond op den Vlaamsche Schouwburg te Brussel, den 26 Maart 1894. 1897: 2de uitgave bij L. Janssens & Zonen te Antwerpen in de reeks Vlaamsche Tooneelverzameling van L. Janssens & Zonen voor gemengde rollen. 11de jg. nr 121, Eerste aflevering.		Schaarbeek: Drukkerij E. Van Doorslaer-Lemeur. -40p. Afmetingen: 17.50 x 11.20 (ingenaaid)
1896	Pier Lala. Blijspel in drie bedrijven.  (theatertekst)  Voor de eerste maal vertoond in den Vlaamschen Schouwburg te Brussel, op 16 Februari 1896. 1912: Vertaald in het Waals als  Pierrot vique co : comèdèye è treus akes da Auguste Vierset ; D’après A. Hendrikx. Uitgever: Liège : Imprimerie V. Carpentier		Antwerpen: L. Janssens en Zonen, Drukkers-Uitgevers. –86p. Reeks: Tooneelfonds Jos. Janssens nr 107.
1897	Lotje Biebuick : Blijspel in één bedrijf.		Antwerpen: L.J.. Janssens en Zn. -26p.  Reeks: Vlaamsche tooneelverzameling van Lodewijk Janssens & Zonen; 128
1898	Mr. Slimbroek op zoek. Blijspel in één bedrijf. (theatertekst)		Antwerpen: L.J. Janssens en Zonen. Drukkers -Uitgevers Carnotstraat, 125–20p. Reeks: Vlaamsche tooneelverzameling van Lodewijk Janssens & Zonen voor gemengde rollen 12de jg. nr  133 eerste aflevering. Afmetingen:17.10 x 12.40 (ingenaaid)
1900	Triconie en Cie. Blijspel in drie bedrijven. (theatertekst) Bekroond in den tooneelletterkundigen prijskamp uitgeschreven door het gemeentebestuur van Gent. Reeks: Vlaamsche tooneelverzameling van Lodewijk Janssens & Zonen voor gemengde rollen 16de jg; nr  181eerste aflevering.		Antwerpen: L.J. Janssens en Zonen. Drukkers -Uitgevers Carnotstraat, 125. –79p. Afmetingen: 17.10 x 12.40 (ingenaaid)
1903	Neef Arthur. Blijspel in één bedrijf. (theatertekst)		Schaarbeek :Drukkerij E Van Doorslaer-Lemeur. -42p. Afmetingen: 16.20 x 10.50 (ingenaaid)
1903	Achter ’t slot. Lyrische comedie in een bedrijf en een voorspel. Libretto: August Hendrikx & Camille Verhé. Vertaling naar het Frans: Arie van den Heuvel. Muziek: Oscar Roels. 1937: Partituur van ‘Achter ’t slot : lyrische komedie in één bedrijf = Sous le verrous : comédie lyrique en un acte’ bij Vriamont te Brussel.		Gent : Roegiers-Van Schoorisse. -20p.