Maakt deel uit van: de theaterwereld, sociale tendensen in de Vlaamse literatuur
LODEWIJK SCHELTJENS
Brussel, 8 december 1861 – Rupelmonde, 4 november 1946
Schreef hoofdzakelijk toneelstukken, maar ook verhalen voor de jeugd en monografieën over bekende Waaslanders
Publiceerde eveneens onder de pseudoniemen “Ludovic Schelti”, “Mozes Stekelbach” en “Lodewijk Witte”.
BIOGRAFIE
8 december 1861: Lodewijk Scheltjens werd geboren te Brussel.
Zijn vader was opzichter in een zoutziederij.
Tijdens zijn jeugd verbleef hij te Steendorp, waar hij in contact kwam met het werkvolk van de steenbakkerijen, het land der leemkruiers – de ellende en het hongerleven van de arme kleiwroeters.
Scheltjens volgde een jaar de lessen in de Bisschoppelijke Normaalschool te Sint-Niklaas, ging daarna naar de Staatsnormaalschool te Gent, waar hij in 1882 het onderwijzersdiploma behaalde.
- De toenmalige bestuurder, de heer Lefèvre, stelde hem voor zijn onderwijzersloopbaan te beginnen in de Oefenschool der Staatsnormaalschool – zijn toekomst te Gent zou verzekerd zijn.
- Maar vader Scheltjens ging niet akkoord en achtte het wenselijker dat zijn zoon de openstaande betrekking van hulponderwijzer aan de gemeenteschool te Rupelmonde aanvroeg.
1883-1919: Leidde te Rupelmonde ‘het bestaan zonder veel hoogten en laagten, rijker aan moreele vreugden dan aan stoffelijke voldoening, van een dorpsmeester. (Monteyne, p.10)
- 1882-1903: hulponderwijzer, onderwijzer
- 1903-1919: hoofdonderwijzer
- 1919: op pensioenstelling
Sticht te Steendorp een toneelkring waarvoor hij enige toneelstukjes en blijspelen schreef zoals ‘De kleine held’, ‘Onplichtig veroordeeld’ en Oost-West, thuis best’. Ze werden later – zo weet Monteyne te melden – respectievelijk onder de titels ‘De boeteling’ en ‘Een dag in Amerika’ als curiosa in een eerste uitgave des schrijvers volledige werken opgenomen. (Monteyne, p.11)
In die periode stuurde hij “Asouras of het demon van de oproer” in voor een prijskamp voor toneelspelen zonder vrouwenrollen, uitgeschreven door het Davidsfonds, en won prompt de eerste prijs. (Monteyne, 24)
De uitgever vroeg naar meer en Scheltjens leverde “Robrecht van Vlaanderen” dat vele malen werd opgevoerd.
Maar Scheltjens – zoals hij later meermalen benadrukte – vond deze stukken “prullen, want van goed theater kende ik niets “ (Monteyne 37)
1899: Dat zou veranderen, toen hij in 1899 met de fanfare – waar hij bugel speelde – naar het Bestendig Festival van Antwerpen ging. Hij maakte er kennis met de jonge dichter en toneelschrijver Hubert Melis, die hem – voor het eerst in zijn leven– meetroonde in de Koninklijke Vlaamsche Schouwburg”. Ze speelden er “Een Misdadige” van Nestor de Tière. Het zou voorgoed de schrijfkunst en het leven van Scheltjens veranderen.
Naar een dramatisch gebeuren, waarvan hij in de streek rond Rupelmonde getuige was geweest, schreef hij ‘De wildstropers’’ en stuurde het naar Melis op, die het in de Koninklijke Vlaamsche Schouwburg liet opvoeren.
22 januari 1899: Opvoering van zijn eersteling – het drama ‘Wildstropers’ door het gezelschap van de Nederlandsche Schouwburg. Het werd een triomftocht door heel Vlaanderen met meer dan 1200 opvoeringen in 31 jaar. (Monteyne 39)
1900: Scheltjens dong mee aan de ‘jaarlijkschen prijskamp voor tooneelletterkunde” van de stad Antwerpen, met het stuk “De leemkruier”. Het werd – als enige stuk – bekroond met de eerste prijs.
Lodewijk Scheltjens schreef hoofdzakelijk toneelstukken. Aanvankelijk waren dit romantische melodrama’s. Gaandeweg werden het echter sociaal bewogen realistische stukken, waarin vooral het volksleven werd uitgebeeld.(Visscherseer (1901), Rivierschuimers (1902).
1900: Tussen zijn toneelstukken door schrijft hij verhalen voor de jeugd. “Lente-bloempjes“, zes verhalen uitgegeven door I. Vanderpoorten te Gent in drie keurige deeltjes.
1903: In “Rina”, waarmee hij de Eerste prijs in den toneelletterkundigen prijskamp der Stad Antwerpen won, voert de schrijver ons naar Geel, waar aan familiale krankzinnigenverpleging wordt gedaan. Het werk heeft een didactisch karakter.
1903: Alweer een bundeltje verhalen in de reeks Flandria’s Novellen Bibliotheek: Oude jonkmans ; Een rakker ; Dood voor de wereld ; De hannekenuit. Verschillende van zijn verhalen worden later verwerkt in toneelstukken.
1909: In de “Kwade hand” vestigt hij de aandacht op het onheil, door allerlei bijgeloof in een milieu van boeren gesticht. Dit spel is bijna een pleidooi tegen het obscurantisme en zijn gevolgen.
Hij bracht bij voorkeur de donkere kanten in het leven der volkstypen naar voor, vooral de sociale wantoestanden, echter zonder bitterheid of opstand. In enkele van zijn stukken kwam ook de dierenbescherming aan bod.
Met stukken als “De slet” (1917) en “De Hanneken-uit (1919), wijkt het regionale karakter dat zijn eerste toneelstukken kenmerkt. Hij probeert meer algemeen-dramatische toestanden te schetsen.
De naoorlogse toneelvernieuwing zal hem enigszins verrassen. Er wordt door de nieuwe generatie meer aandacht geschonken aan het psychologische toneelspel.
1910-1937: Voorzitter van de “Bond van Vlaamsche Toneelschrijvers”;
1910: Van zijn hand verschijnt opnieuw een bundel verhalen voor de jeugd bij uitgeverij L. Opdebeek Kijkjes in het leven van menschen en dieren. Later zal de uitgever deze verhalen ook apart twee aan twee uitgeven.
10 januari 1931: “Feestmaal in het Oud-Hotel Scheers, Rogierplaats te Brussel ter ere van L. Scheltjens. De Heer Minister , die vertegenwoordigd was door den heer Urbain van de Voorde, deed den feesteling het juweel der waardigheid van Officier in de Leopoldsorde overhandigen” zo lezen we in het Scheltjens –album p.112.
Meer over deze viering kunt u lezen in Een Lodewijk Scheltjens-viering te Brussel
4 november 1946: Lodewijk Scheltjens overlijdt te Rupelmonde.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Website
- Lodewijk Vincent Scheltjens · dbnl
- Lodewijk Scheltjens. door A. GILLÉ
Referentie
- Lode Monteyne, Scheltjens album 1932 Antwerpen: Drukkerij Delplace & Koch (49, Lange Koepoortstraat) . -135p.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie is ls volgt opgebouwd:
- Chronologisch overzicht
- Beknopt overzicht per genre alfabetisch per titel met aangave van het jaar van uitgave
- Detail van de uitgave “Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926”
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto.
Chronologisch overzicht
BEKNOPT OVERZICHT PER GENRE ALFABETISCH OP TITEL
Theater
Anna Ringe. Comedie in drie bedrijven. (1910)
Apostolaat: burgerlijk tooneelspel in drie bedrijven. (1942)
Arme moeder. / zedenschets door Lodewijk Scheltjens (1887)
Asouras, of: De dæmon van het oproer: drama in 4 bedrijven. (1897)
Bastiaan Stoppel. Lustig spel in drie bedrijven. (1911)
Boerenhoogmoed: monologenspel in één bedrijf. (1913)
Boeteling: drama in één voorspel en drie bedrijven (z j – 1924²)
Booze driften: drama in drie bedrijven. (1910)
Cain en Abel, of: De strijd onzer boeren tegen de Fransche dwingelandij, 1798. (1898)
Een dag in Amerika. Blijspel in één bedrijf. (1924²)
De Antiquair. Kluchtspel met zang in één bedrijf. (1895)
De bekoring : humoreske voor meisjes in één bedrijf. (s.d.)
De dochter van den vlasboer (Nachtegaaltje): geprimeerde comedie in drie bedrijven. (1923)
De fratsen van Manus: blijspel in één bedrijf. (1904)
De greif van halfvasten: kindertooneel met koren, marchen en lichaamsoefeningen. (z.j.)
De hannekenuit: spel van het land in vier bedrijven. (1919)
De heks: Turynsche vertelling, voor het tooneel bewerkt in twee bedrijven. (1930)
De kleine held: blijspel met zang in één bedrijf (1894)
De kwade hand: drama in vier bedrijven. (1909)
De leemkruier: drama in vier bedrijven. (1901)
De muizenjacht! Blijspel met zang in één bedrijf. (1900)
De salonboerin: comédie-blijspel in drie bedrijven. (1933)
De schâbeletter : folklorisch zangspel in één bedrijf. (1931)
De schoone Irena : dramatisch familiespel in 3 bedrijven. (1939)
De slet: spel van liefde en opoffering in één voorspel en drie bedrijven. (1917)
Droomen is maar bedrog: kluchtspel met zang in één bedrijf. (1906)
Eene moeder: dramatisch spel in één bedrijf. (1923)
Het erfdeel van tante Belle: landelijk blijspel in één bedrijf. (1907)
Guitenstreken: blijspel in één bedrijf zonder vrouwenrollen. (1904)
Hilda Flam : spel van nevel en licht in 3 bedrijven. (1926)
In den storm: oorlogsdrama in 4 bedrijven. (1920)
In de val : blijspel met zang in één bedrijf. (1919)
In ’t zwarte land: blijspel met zang in één bedrijf. (1902)
Isidora, de dochter van de salonboerin : operette in drie bedrijven. (libretto) (1936)
Kerline: spel van verleiding tot den kwade in twee bedrijven met een voor- en een tusschenspel. (1936)
Lastige geburen : kluchtspel met zang in één bedrijf. (1899)
Majoor Hoogveen: blijspel met zang in één bedrijf. (1910)
Mannen van ’t water: tooneelspel in één bedrijf. (1931)
Menschwording : landelijk tooneelspel in één bedrijf. (1905)
Misrekening ! Blijspel met zang in een bedrijf. (1901)
Moederliefde : tooneelspel voor meisjes in één bedrijf. (1938)
Onplichtig veroordeeld ! : tooneelstuk in twee bedrijven. (1887) Onder pseudoniem LODEWIJK WITTE
Oorlogskindeke! Een kerstspel in één bedrijf voor meisjes. (1925)
Oost-West, thuis best: kluchtspel met zang in één bedrijf. (1893)
Pax hominibus…: dramatische zedenschets uit den oorlogstijd, in één bedrijf. (1919)
Rina. Een drama der Heide, in vier bedrijven. (1904)
Rivierschuimers. Geprimeerd drama in drie bedrijven. (1903)
Robrecht van Vlaanderen: groot geschiedkundig drama in 4 bedrijven. (1896)
Visscherseer : geprimeerd drama in drie bedrijven met een voorspel. (1901)
Voor grootmoeder: Sinter-Klaasspel met droomtafereel. (1924)
Wildstroopers: geprimeerd drama in vier bedrijven. (1900)
ROMANS EN VERHALEN
- De Dood van Bieke (1935 – A. Hans’ Kinderbibliotheek ; 551)
- De Edelmoedige Schildknaap (jeugdverhaal)¨(1940 – Reeks: A. Hans’ Kinderbibliotheek ; 812)
- Estella, volksverhaal. (1896)
- Geeraard Mercator. (1890)
- Het geheim van de ketellapper. (verhaal) 1917
- Het Goudbloempje van Leuven. (historische roman) (1926)
- Kijkjes in het leven van menschen en dieren. (1910)
- Lente-bloempjes. Een boek voor onze kinderen (drie delen). 1900
- Mottige Wannes. Een kinderleven. Onuitgegeven verhaal. 1916
- Mottige Wannes: jongensverhaal uit het Vlaamsche dorpsleven. 1929
- Op de Schelde: een boekje voor de reislustige jeugd. (1928)
- Oude jonkmans ; Een rakker ; Dood voor de wereld ; De hannekenuit. (verhalen) 1903 reeks: Flandria’s Novellen Bibliotheek Nr 31
- Reisje van Temsche naar Antwerpen per stoomboot “Wilford”. (1895)
- Stekelbaarsjes: schetsen uit het Oost-Vlaandersche buitenleven. (verhalen) 1922
- Stekelbaggetjes. Schetsen uit het Oost-Vlaandersche buitenleven. 1918 Onder pseudoniem MOZES STEKELBACH
MONOGRAFIEËN IN DE REEKS BEROEMDE MANNEN UIT HET WAASLAND
- De kunstenaarsfamilie Nys.1934
- Edgard Tinel, een beroemd toonkundige (monografie) 1926
- Filips Verheyen : de beroemde ontleedkundige. (monografie) 1926
- Geeraard Mercator : zijn leven en werken. (monografie) 1926; 1942
Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926
Hemixem: druk.-uitg. K. Schroyens-Van Brussel.. (9 volumes in 4 banden.)
BAND 1
Boeteling: drama in één voorspel en drie bedrijven
- 2 ed. / Hemixem, 1924
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 1: 1
Deel van: Het nieuw tooneel: Fonds Kamiel Schroyens & Cie; vol. 6
Een dag in Amerika: blijspel in één bedrijf
- 2 ed. / Hemixem, 1924
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 1: 2
Deel van: Het nieuw tooneel: Fonds Kamiel Schroyens & Cie; vol. 7
BAND 2
Helden: een oud-Vlaamsche sotternij in één bedrijf
- 3 ed. : Hemixem, 1924
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 2: 1
Deel van: Het nieuw tooneel: Fonds Kamiel Schroyens & Cie; vol. 8
De antiquair: kluchtspel met zang in een bedrijf
- 5 ed. / Hemixem, 1924
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 2: 2
Robrecht van Vlaanderen: groot geschiedkundig drama in een voorspel en vier bedrijven
- 4 ed. / Hemixem, 1924
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 2: 3
Deel van: Het nieuw tooneel: Fonds Kamiel Schroyens & Cie; vol. 10
BAND 3
Asouras, of: De dæmon van het oproer: drama in vier bedrijven
- Hemixem, 1925
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 3: 1
Caïn en Abel, of: De strijd onzer Vlaamsche boeren tegen de opeischingen van ’t Fransche schrikbewind in 1798: dramatische schets in 3 bedrijven
- 3 ed. / Hemixem, 1925
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 3: 2
BAND 4
Lastige geburen: kluchtspel in één bedrijf
- 4 ed. / Hemixem, 1926
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 4: 1
Wildstroopers: drama in 4 bedrijven
- 6 ed. / Hemixem, 1926
Deel van: Tooneelwerken / Scheltjens, Lodewijk. – Hemixem, 1924 – 1926; vol. 4: 2