Maakt deel uit van: Collaboratie WO II, Lierse schrijvers
Jozef L. De Belder
Lier, 18 juni 1912 – Deurle, 07 december 1981
Dichter van elf bundels, auteur van één novelle, bloemlezer, essayist, vertaler, uitgever.
Is de literatuurgeschiedenis ingegaan als één van de dichters der innerlijkheid, een etiket dat hij kreeg van André Demedts in 1945 (in: De Vlaamsche Poëzie sinds 1918, Pro Arte, Diest)
Tijdens Wereldoorlog II betrokken bij de werking van DeVlag
BIOGRAFIE
18 juni 1912: Geboren te Lier als Jozef Frans Lodewijk de Belder.
- Jozef Frans Lodewijk de Belder groeide op in een groot gezin, een gelovig milieu waarin ook voor kunst een belangrijke plaats was.
- De Grieks-Latijnse humaniora, die hij pas begon toen hij veertien was, startte hij aan het Sint-Gummaruscollege te Lier en vervolgde ze aan het Sint-Stanislascollege te Berchem-Antwerpen. Een einddiploma haalde hij niet.
- In die jaren was hij lid van De Kern, een groepje jonge intellectuelen en kunstenaars die zich wilden ontwikkelen in een evangelische geest.
- Tijdens zijn studententijd sloot hij ook aan bij het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS), waar Ernest van der Hallen (1898 – 1948) een bezielende invloed op hem had. Op van der Hallens aanraden ging hij in 1935–1936 nog een paar semesters kunstgeschiedenis en –filosofie studeren in het Duitse Marburg-an-der-Lahn.
- Hoewel geboren in Lier, woonde hij -enigszins gedwongen door na-oorlogse perikelen- op verschillende plaatsen in de Gentse regio: Gentbrugge, Sint-Martens-Latem, Drongen en Deurle (Sint-Martens-Latem).
1935-1936: Studeerde kunstgeschiedenis en filosofie in het Duitse Marburg-an-der-Lahn, waar hij promoveerde op een verhandeling over “Pieter Breugel en zijn verzet tegen Spanje”
- Na deze studies werd de Belder redacteur bij ‘De Nieuwe Staat’, de pas opgerichte Vlaamse Rex-krant.
1936 -1940: Was parlementair verslaggever bij De Courant en Het Volk.
Januari 1937: Huwde met Angelina ‘Line’ Lambert, met wie hij vier zonen kreeg.
- Line Lambert was lerares geschiedenis en schrijfster van gedichten, verhalen en cursiefjes, later secretaresse van de Colibrant uitgaven in Lier en van de J.L. de Belderstichting in Deurle. Ze speelde voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol in de Vlaams-nationale vrouwenbeweging en stichtte in 1981 de Gentse vrouwenwerkgroep “Literaire Tafel” (Ook Bertien Buyl was er lid van).
1938: Debuteerde met Stilte, een bundeltje ‘wereldvreemde’ maar ‘natuurverbonden’ intimistische verzen, die terecht ‘stilte’ mogen worden genoemd. (Ze werden opnieuw opgenomen in De gesloten kamer (1939)
- Nog voor zijn debuut had hij al een aantal gedichten van Rainier Maria Rilke, die altijd een van zijn belangrijkste voorbeelden zou blijven, vertaald en die van een inleiding voorzien.
- Zijn vroege poëzie laat daarvan dan ook de sporen zien. Verder speelden ook Alain-Fournier, de Chinese dichters, Novalis en Hölderlin een rol in die beïnvloeding. Van Novalis en Hölderlin, maar ook van Rilke, Georg Trakl, Oscar Wilde, Maurice Maeterlinck en Sully Prudhomme, publiceerde de Belder bundels met vertalingen. Ook essays over Hölderlin en Prudhomme waren van zijn hand.
- Zijn literatuuropvattingen sluiten aan bij de romantische traditie waarin de dichter een uitverkoren ziener-profeet is. Poëzie is voor De Belder een combinatie van esthetische en ethische elementen in een volmaakt technische expressie.
1941- 1943: Doceerde literatuurgeschiedenis aan de Academie voor Schone Kunsten in Gent.
1941: In het voorjaar van 1941 werd De Belder gewestelijk secretaris voor DeVlag in Gent.
- Als administratief medewerker had hij o m te maken met literaire voordrachten, de kinderlandveschickung (waarbij kinderen uit Duitsgezinde families op vakantie gingen naar het Duitse platteland) en met de scholingscursussen over Gemanenkunde voor kaderleden van DeVlag.
- Naast zijn werkzaamheden bij DeVlag schreef De Belder in oorlogstijd artikels over kunst en cultuur in het ‘gestolen’ dagblad ‘Vooruit’.
De van oorsprong culturele Duits Vlaamsche Arbeidsgemeenschap werd na de doorstart in 1941 gepolitiseerd en opgenomen in de SS-structuren. Zo werd ze een instrument om ‘Vlaanderen in te schakelen in het komende Germaanse Rijk’.
1943: Publikatie van “Epimenides ontwaken“, waar langzaam een eigen stem begint te spreken. We vinden in deze uitgave ook ‘Einde Augustus’ (1941) terug.
1944: Toen het ‘Rijk’ een utopie bleek te zijn, weken de leiding van DeVlag en enkele duizenden leden uit naar Duitsland. Ook De Belder en zijn vrouw en kinderen vluchtten mee.
1945-1948: In 1945 keerde hij terug, maar kwam omwille van zijn repressiedossier in de gevangenis terecht. Hij zat zijn gevangenisstraf uit in Hemiksem, Beverlo en Merksplas, maar werd omwille van zijn wankele gezondheid midden 1946 overgebracht naar Gent, tot zijn invrijheidstelling op 26 juni 1948
- Tijdens zijn proces kwamen verschillende schrijvers getuigen ten gunste van De Belder.
- Het meest markante pleidooi kwam van Maurice Gilliams, waarin hij in een 13 bladzijden tellende tekst De Belders gedicht “Ode aan den Führer” (in: DeVlag 6 (1944), nr 12 (juli) – refererend aan Hölderlin – ontkrachtte als plagiaat en dus afzwakte tot maakwerk zonder persoonlijke motivatie. (voor de geïnteresseerde lezer: Elke Brems, Voor mij een vader. Maurice Gilliams verdedigt J.-L. De Belder. In: Zacht Lawijd13-4 (2014) pp.70-91).
1949: Medewerker bij De Vlaamse Linie.
1949:Publikatie van De Ballade der onzekerheden, een lang autobiografisch gedicht dat komaf maakt met het verleden. Het is geschreven in het spoor van Bertus Aafjes, Karel Jonckheere en Jan Vercammen.
Het eigen werk van J.L. de Belder wordt meestal gesitueerd bij ‘de dichters van de innerlijkheid’ omdat zijn stijl wordt gekenmerkt door een vage inhoud en etherische sfeer. In zijn romantisch-lyrische wereld, waarin gevoel en verbeelding een hoofdrol spelen, zijn eenzaamheid, verlangen naar het onvervulbare en het absolute, het aanvoelen van het mysterie achter de dingen en de nabijheid van de dood zijn belangrijkste motieven. De toonaard van zijn gedichten is overwegend weemoedig en vol stille melancholie.Met een idealiserende visie op de dichter als ziener-profeet situeert J.L de Belder zich in een lange traditie die teruggaat op de Europese romantiek en vindt hij aansluiting bij de neoromantiek van een generatie die zijn jeugd heeft beïnvloed en waarvan de door hem zo vereerde Maurice Gilliams een belangrijke exponent is. Aan zijn romantisch-elitaire opvatting van het dichterschap beantwoordt een traditioneel-klassieke vormgeving. De Belders poëzie is bij uitstek romantisch-lyrisch met een sterke hang naar weemoed of melancholie.. Die opvattingen vinden hun uitdrukking in bundels als Van zuilen, sneeuw en rozen (1964), Avondverzen (1974) en Avondverzen II (1980), bundels waarin de thema’s liefde en dood een belangrijke rol spelen. Uit: DBNL . Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I) Het gedicht is een soort morele gevoelsautobiografie. Prosodie en beeldspraak zijn zo mogelijk traditioneler dan in de eerste bundels. Maar De Belder is zich van zijn grenzen welbewust: Maar ik weet ook: nooit zal IK schrijven het enig en volmaakt gedicht dat door de tijden heen zal blijven rood-zwaaiend als het noorderlicht. Al wat met dichtkunst is verbonden is moeilijk, zwaar, ondankbaar werk. Veel liever bouwde ik, voor mijn zonden, alléén, een hoog-gotieke kerk.
1950: Startte met uitgaven van verzorgde literaire publicaties, eerst onder de naam ARTIFEX, dan onder de naam DE EENHOORN en even later onder de naam COLIBRANT, naar een Liers mecenasgeslacht uit de tijd van Rubens.
-
Aanleiding was de viering van de vijftigste verjaardag van Maurice Gilliams, waarvoor De Belder een huldeplaket uitgaf. Gilliams bleef een belangrijke naam in het fonds, dat uiteindelijk meer dan 170 titels zou kennen, in meerderheid poëzie, occasioneel ook proza, literaire essays en werk over plastische kunst (de ‘Cahiers van Deurle’).
-
Bij de stichting van Artifex, werkte De Belder samen met Jef Truyts, die al voor de oorlog in Lier de boekhandel ‘De Garve’ had opgericht, waar De Belder’s eerste publikatie in boekvorm verscheen (de Rilke-vertalingen ‘Wij bouwen aan U’, 1936);
-
Truyts trok zich echter spoedig terug, zodat De Belder gedurende bijna 30 jaar de enige uitgever werd, naast zijn baan als redactiesecretaris van ‘De Periscoop’ en redacteur van de Winkler Prins-encyclopedie.
-
In de Colibrant-uitgaven verschenen 148 bundels van 68 verschillende dichters, waaronder de Gentenaars Daniël Billiet, Daan Boens, Bertien Buyl, Mark Dangin, Marcel de Backer en Jo Verbrugghen.
-
In 1979 werd het fonds overgenomen door Uitgeverij Orion.
Bron: Ludo Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen.
1951-1959: Redactiesecretaris van De Periscoop.
1953-1977: Redacteur bij de Winkler-Prins-encyclopedieën.
Vanaf de late jaren vijftig: Werkte mee aan bloemlezingen als Van 20 dichters (1959) en Flämische Lyrik (1960). Hij stelde zelf de bloemlezing Bij de uitverkorenen (1977) met vertaalde poëzie samen, een verzameling “uit het oeuvre van geliefde dichters”.
1961: In een arrest van het Hof van Beroep in Gent van 22 november 1961, kreeg De Belder eerherstel.
1964: Keerde na 20 jaar terug naar de Gentse regio om zich definitief te vestigen in Deurle-aan-de-Leie, het dorp dat hij oproept in zijn Avondverzen
- De Belder vervulde voor Deurle de rol van cultuurdrager: hij verzorgde een reeks bibliofiele uitgaven onder de titel Cahiers van Deurle, met daarbij onder meer werk van Albert Servaes en Maurice Gilliams. Door zijn toedoen kwamen ook de Vlaamse Poëziedagen voor een tijd terug naar de Leiestreek.
1979: Overname van het Colibrant-fonds door Uitgeverij Orion
07 december 1981: Overlijden.
Hij is begraven op het kerkhof van Deurle-aan-de-Leie.
Epiloog
- In 1983 werd de J.L de Belder-stichting (Sint-Martens-Latem) opgericht, om de herinnering aan zijn persoon en aan zijn werk levendig te houden.
- Er verschenen nog enkele publicaties onder de naam J.L. De Belder-Stichting, bezorgd door zijn echtgenote, de schrijfster Line Lambert, die hem al die tijd met het uitgeverswerk had bijgestaan.
- Na tien jaar, in 1992 werd ze ontbonden.
Als idealistische uitgever van poëzie heeft hij duidelijk een bescheiden, maar toch niet te onderschatten rol gespeeld in de ontwikkeling van de Vlaamse poëzie. In de loop van zijn literaire carrière ontving hij verscheidene prijzen en onderscheidingen, zowel voor zijn literair werk als voor zijn uitgeversactiviteiten.
BEKRONINGEN
- 1949: Guido Gezelleprijs (periode 1947-1951) voor zijn bundel Ballade der onzekerheden
- 1950: Provinciale prijs van Oost-Vlaanderen (essay en monografie) voor A. Sully Prud’homme
- 1974: Arthur Merghelynckprijs (1973-1975) van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde voor Avondverzen
- 1975: Prijs van de Scriptores Christiani voor zijn Verzamelde gedichten
- 1977: Koopalprijs voor Bij de uitverkorenen.
MEER OVER JOZEF DE BELDER
In boekvorm
- Adriaan Magerman: Jozef L. De Belder (1980). Met o.a. kritisch overzicht van zijn werk en bloemlezing
- Jan Uytterhoeven (red.): Huldiging J.L. de Belder, Lier, 1 juni 1980 (1981)
- In Memoriam J.L. de Belder, 18.06.1912-7.12.1981 (1981)
- Rudolf van de Perre: Jozef L. de Belder (1982). Over leven en persoonlijkheid, de dichter, vertaler en inleider, uitgever van Colibrant, met lijst van de uitgaven en een bibliografie.( Reeks: Grote Ontmoetingen, 1982 )
- Het Morgenrood Avondrood. Herinneringsalbum J.L. de Belder met nagelaten gedichten en dagboek (1983) Gent: J.L. De Belderstichting. -140p.
- G. Durnez e.a. (red.). J.L. de Belder, wereldvreemd zanger van verdroomde poëzie (1987).
In tijdschriften/encyclopedia
- Barnard, B. (red). 1986. ‘Belder, J.L. de’. In: Winkler Prins, lexicon van de Nederlandse Letterkunde: Auteurs, anonieme werken, periodieken. Amsterdam/Brussel: Elsevier, p. 33.
- Claes, Gaston. 1981. ‘Dichter-uitgever Jef de Belder: een van onze hele groten… overleden’. In: Gazet van Antwerpen. 8 december 1981.
- Decan, Rik. 1980. ‘ De Belder Jozef, Frans, Lodewijk’. In: Wie is wie in Vlaanderen 1980, Biografische Encyclopedie. S.l.: Groep Cegos Makrotest, p. 199.
- Perre, Rudolf van de. 2002. ‘Belder, Jozef Frans Louis de’. In: Nationaal Biografisch woordenboek, 16. Brussel: Universa Wetteren, p. 74-82.
- Vercammen, J. en red. 1985. ‘Belder, J.L. de’. In: De Nederlandse en Vlaamse auteurs. Van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs. Ed. G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse. Weesp: De Haan, p. 66.
- Perre, Rudolf van de. 1988. ‘Jozef L. de Belder’. In: Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur. Groningen: Martinus Nijhoff uitgevers. Februari 1988. ) p. 1-6, A-1-2, B-1-2. Met biografie, kritische beschouwing, primaire en secundaire bibliografie.
SMAAKMAKER
Ballade der onzekerheden
Verlangen was in mij te sterven, zeer jong en na wat stille pijn. Ik dacht: het leven kan ik derven, ik zal toch nooit gelukkig zijn. Want ik, verliefde van oktober, leefde aan de rand en wist het niet. Mijn dromen spanden steeds een sober en treurig waas om mijn verdriet. Ik las gedichten die mij leidden en een bucolisch vreedzaam land. Daar wou ik wonen en verblijven. Ik had geen ander vaderland. En in mijn borst bloeide een stille, zacht-rode bloem: een kalme pijn die werd verinnigd door de prille klavierpréludes van Chopin. En elke herfst: het ploffend vallen der vruchten oin het natte gras En hoe de jachthoorns weemoed schallen en van verdriet ik niet genas. * Maar dan zijt gij naast mij gekomen met uwe lange vlechten haar. Gij kwaamt in mijn gedachten wonen en alles werd verblijdend klaar. Geen herfst meer was het die mijn leven omspon met teer-gouden droom. Gij hebt mij het geluk gegeven en heel mijn jeugd werd stout en schoon. De lente werd mijn liefste zuster Die mij steeds nieuwe weelde bood.GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- De Belder, Jozef L – Literair Gent
- NEDWEB/Literatuur in context – Belder, Jozef L. de
Referenties
- Prof. Dr. M. Rutten; Prof. Dr. J. Weisgerber (red.): Van “Arm Vlaanderen” tot “De voorstad groeit” 1888-1946. Standaard Uitgeverij 1988. pp.425-426
- Elke Brems, Voor mij een vader. Maurice Gilliams verdedigt J.-L. De Belder. In: Zacht Lawijd 13-4 (2014) pp.70-91.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- De bibliografie bevat drie rubrieken:
-
- Chronologisch overzicht van poëzie, vertalingen en essays
- Een alfabetisch overzicht gerangschikt per genre alfabetisch op titel met aanduiding van jaar van publicatie.
- Een selectie uit zijn publicaties in tijdschriften.
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- Universiteitsbibliotheek – Katholieke Universiteit Leuven
- Universiteitsbibliotheek – Gent
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
- Naast de Poëzieshop biedt het Poëziecentrum voor liefhebbers van antiquarische kleinoden ook een uitgebreid aanbod modern antiquariaat aan. Recentelijk werd het aanbod uitgebreid tot meer dan 3500 titels èn werden alle prijzen geherwaardeerd. Je vindt een overzicht van al de antiquarische titels op Antiqbook.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
A. Chronologisch overzicht
Poëzie, vertalingen, essays
B. Overzicht per genre alfabetisch op titel
Poëzie
- Avondverzen. (1974)
- Avondverzen. 2 (1980)
- Ballade der onzekerheden. (1949)
- De gesloten kamer.(1939
- De zachte klaarte: gedichten. (2007)
- Een stil geluk dat blijft: bloemlezing uit de Verzamelde gedichten. (1992)
- Einde augustus. (1941)
- Epimenides’ ontwaken en andere gedichten. (1943)
- Garderobe ; Balans. (poëzie – bibliofiele uitgave) (1981)
- Iets is voorgoed voorbij… (1976)
- Recitatief. (1951)
- Stilte. (1938)
- Ki Fong. Een Chinese suite. (1956)
- Uit een herfst. (1944)
- Van zuilen, sneeuw en rozen. (1964)
- Verglaasde spiegel. (1964 of 1974)
- Verzamelde gedichten (1938-1974). (1975)
- Verzamelde gedichten. (1987)
Novelle
- De vervulling. (1975)
Vertaalwerk
- Rilke, Rainer Maria: Wij bouwen aan u . (1936)
- Vollmer, Walter: De Broeders. Vertaald door Peter Thiry en J. L. de Belder. 1941
- Hölderlin, Friedrich: Gedichten en fragmenten. (poëzie) (1943)
- Wilde, Oscar: De ballade van Reading. Nederlandse vertaling van J.L. de Belder e.a (1950)
- De wonderbare avonturen van baron von Münchhausen. Naverteld door J.L. de Belder en Karel Branders. (1943)
- Maeterlinck, Maurice: ‘Azuren bellen’, een keuze uit Bulles Bleues. ‘Broeikast van het hart’ een keuze uit Serres Chaudes. ‘Pelléas en Mélisande’, lyrisch drama. (1962)
- Bij de uitverkorenen: vertalingen uit het oeuvre van geliefde dichters. (bloemlezing) (1977)
- Fragmenten / Novalis. Keuze, vertaling en nawoord. J.L. de Belder. (1978)
Essays
- Sully Prud’homme. (1950)
- Frank Mortelmans. (1977)
- Albert van Dyck. (1978)
- Jos Hendrickx. (1980)
Bloemlezingen
- Van twintig dichters. Bloemlezing samengesteld door J.L. de Belder; Adriaan Magerman; Jo Verbrugghen. (1959)
- Zoete, lieve, soevereine: de mooiste liefdegedichten uit de Zuidnederlandse literatuur. (1970)
- De boom van het paradijs (1880-1980): een bloemlezing van 100 gedichten ter gelegenheid van 100 jaar Sint-Gummaruscollege Lier (1979)
C. Artikels in tijdschriften & miscelania (bron: Nedweb)
Jaar |
Titel |
Tijdschrift/Uitgeverij |
1942 | Richard de Cneudt: bij zijn vijf en zestigsten verjaardag’. | In: De Vl. Ag: tijdschrift van de Vlaams-Duitse Arbeidsgemeenschap, 5, nr. 4, p. 214-216. |
1943 | Friedrich Hölderlins tragedie (essay) en de vertaling ‘Friedrich Hölderlin, Brood en wijn. | Resp. Westland 1 (1943), pp.664-677 en Westland 1 (1943), pp. 759-763. |
1957 | Renaat De Vos vijftig. | Lier: ’t Land van Ryen. 3p. |
1960 | ‘Blijde hulde aan een vriend’. | In: Mededelingen, p. 9-12. |
1961 | ‘Hulde aan Johan Daisne’. | In: [ Spec. No. Van] Pan, p. 21-23. |
1962 | ‘Pieter Magerman zeventig’. | In: Mededelingen, p. 44-47. |
1962 | ‘Voor de “Vijfduizend” Uitverkorenen’. | In: De periscoop: Spiegel van het literair en artistiek leven, p. 5. |
1964 | ‘Adriaan Magerman’. | In: Toortsen, p. 20-22. |
1964 | ‘Marcel Beerten’. | In: Toortsen, p. 35-37. |
1965 | ‘Ere-saluut voor Pol le Roy’. | In: De Periscoop: Spiegel van het literair en artistiek leven, p.2. |
1968 | ‘Ernest van der Hallen, de realist’. | Lier: ’t Land van Ryen, p. 121-125. |
1971 | In Memoriam Jos Hendrickx: 13.III.1906 – 16.XI.1971. Door J.L. de Belder uitgesproken. | s. l., s.n., 11p. |
1972 | ‘Fernand Handtpoorter: laureaat van de Prijs voor poëzie; [ met juryrapport door J. L. de Belder]’ | In: Kultureel Jaarb. Oost-Vlaanderen, p. 83-96. |
1973 | ‘Daan Boens, dichter van het onbestemde’. | In: Pan, p. 9-13. |
1974 | ‘Over een lange reis en een goed hart’. | In: Getuigenissen. Jaarb. Felix Timmermans-genootschap, p. 122-129. |
1979 | Ernest van der Hallen. ‘Herinneringen aan een vader’ door J. L. de Belder. | Lier: Davidsfonds, p. 22-27. |
1979 | Vier uit de Antwerpse polder: Franck Mortelmans, Pieter De Mets, Marten Melsen, Nicasius De Keyser. Samenstelling door Lutgart Bredael-Smekens. | Tielt: Lannoo. 148p. |
1980 | Huldiging J. L. de Belder: Lier – 1 juni 1980. Dankwoord bezorgd door J. L. de Belder. | Lier: Colibrant, p. 24-27; p. 45-54. |
1981 | Een portret-album van Maurice Gilliams. Voorw. Van J. L. de Belder. | Beveren: Orbis en Orion. 162p. |
1981 | Museum Mevrouw J. Dhondt-Dhaenens, Deurle, Sint-Martens-Latem. | Deurle: Stichting Mevrouw J. Dhont-Dhaenens Deurle. |
1987 | Over alle grenzen heen [musica] : een viertal bezinningen rond fragmenten uit het credo; voor vrouwenkoor, fluit en harp. | s. n. s. l. 37p. |