FRANS BUYLE

Sint-Niklaas, 18 september 1913 – Antwerpen, 22 februari 1977

Buyle schreef ook onder de pseudoniemen Francis Burn , Jan van Nivelles en J. Verbruggen.

BIOGRAFIE

18 september 1913: Geboren in het Oost-Vlaamse Sint-Niklaas.

Na de lagere school begint Buyle, kind uit een weversgezin, op zijn veertiende in een van de vele fabrieken als ‘weversknaap’, hij zou het tot volleerd tapijtwever brengen. Met nog een paar cursussen aan de Volkhogeschool te Ukkel eindigt zijn schoolopleiding.

1933: Een eerste gedicht verschijnt in Forum, 2^de jg. Nr. 12.

1934: Ook in de 3^de en 4^de jaargang van Forum publiceert Buyle –onder de pseudoniem J. Verbruggen – gedichten. Vooral zijn ‘De gek in de regenton’ (3^de jg. Nr 8 1934) trok de aandacht van de forumredacteuren Marnix Gijsen en Raymond Herreman.

DE GEK IN DE REGENTON

Ze zeggen dat ik gek ben en het regent;

ik drijf op ’t water en vermaak me wat.

God, in zijn liefde, heeft ons wijs gezegend:

u met een woon, mij met een regenvat.

De menschen blijven soms staan kijken

en lachen dan omdat ik lach:

ik weet het doel niet dat ik moet bereiken,

maar zwaai toch reeds de overwinningsvlag.

Ik drijf des nachts over het water

en door de stilte valt dan soms een witte ster:

ik vind die ginds wel, in de diepte, later;

en blijf als altijd ieder doel te ver.

J. VERBRUGGEN

1937: Debuteerde met de dichtbundel “De steen der wijzen“. De bundel kreeg welwillende tot enthousiaste aandacht.

1937: Lid van de antimilitaristische vredesbeweging (met het insigne “Het gebroken geweertje”). Eén van de voormannen was de toen nog uiterst linkse advocaat Paul-Henri Spaak (1899-1972).

Consequent weigerde Buyle zijn militaire dienstplicht te vervullen. Hij was naar hij voor de krijgsraad verklaarde ‘uit menselijk oogpunt en als revolutionair socialist’ een van de eerste socialistische dienstweigeraars in Vlaanderen. Ondanks de vurige pleidooien van Paul-Henri Spaak –die hem verdedigde-, verdween hij voor 6 maanden in de gevangenis.
Toen hij echter merkte dat zijn daad hem enerzijds tot held van de socialistische partij had gemaakt, maar dat anderzijds zijn artikelen in de partijbladen geweerd werden wegens te individualistisch, meldde hij zich uit balsturigheid als vrijwillig soldaat.

1938-1939: Na zijn socialistische escapade keert Buyle zich af van de politiek. Tot hij in Brugge op een niet bekend moment kennis maakt eind jaren ’30 met Joris van Severen en fel onder de indruk komt van diens persoonlijkheid. Buyle stort zich onmiddellijk op de studie van het Verdinaso en hij wordt van dan af een onvoorwaardelijk aanhanger van Groot-Nederland en de Dietse gedachte.

Wanneer Verdinaso van het politieke toneel verdwijnt, schrijft hij: “Er zullen nog tientallen jaren voorbijgaan vooraleer “men” tot de ontdekking zal komen, dat de figuur van Joris van Severen van zoveel en vermoedelijk van grooter betekenis blijkt voor onze cultuur dan die van Leopold en Van de Woestijne.”. (uit: Tusschen avond en dageraad. Een bundel critische opstellen.)

1939: Redacteur aan het weekblad ‘De Week’ waarin hij, onder de schuilnaam Jan van Nivelles, poëziekronieken schrijft.

1940: Publicatie van zijn 2^de dichtbundel Soldatenliedjes, over eenzaamheid, heimwee, angst, verveling en overmatig drankgebruik om de avonden door te komen: soldatenemoties van alle tijden, dus: verzen van een militair die tegen zijn eigen overtuiging in dienst was gegaan.

In hetzelfde jaar wordt hij journalist bij het dagblad “Het Vlaamsche Land” waarin hij een literaire kroniek verzorgt.

“Het Vlaamsche Land” (1940-1944) is een oorlogskrant, ontstaan uit ‘Gazet van Antwerpen’.

Buyles activiteit als criticus gaat niet ongemerkt voorbij.

Vooral aan rechtse zijde wordt er nogal tegen hem gefulmineerd. Woorden als “”crimineelen zwaardzwaaier”, litteraire herodus”, geestelijke sluipmoordenaar’, waren niet uit de lucht.
Lode Quasters schreef: ‘Frans Buyle is een onbetrouwbaar criticus; hij verbrijzelt al wat hem tegenstaat en zelfs bij de heiligste dingen ligt steeds dit grimmige “interesseert me niet” op de tong.”
Nochtans – en wellicht o wee- Buyle’s kritiek was nooit zonder deugdelijke ijzerharde argumenten.
Kregen van Buyle van de karwats:

Herwig Hensen –ontmaskerd als epigoon van Karel van de Woestijne en goochelaar van doorzichtige trucs.

André Demedts – ontmaskerd als warrige criticus en oppervlakkig lezer, blijk gevend van ‘critisch onvermogen’. Beging tevens de flater (nooit rechtgezet) om te beweren dat Frans Buyle de ware naam is van de dichter Gery Helderenberg).

Bert Decorte – ontmaskerd als rijmelaar van niks, die van Arthur Rimbaud leende. Bijzonder opmerkelijk is dat deze twee een polemiek in verzen aangaan.

1944 EEN KEERPUNT

Zijn medewerking aan “Het Vlaamsche land” en zijn publicatie bij collaborerende uitgeverij ‘De Regenboog’ (Tusschen avond en dageraad. Een bundel critische opstellen , 1944), zijn voor de Belgische overheid redenen om hem ter verantwoording te roepen. Machinaties van de ambtenaar en schrijver Fernand Victor Toussaint van Boelaere, zullen hieraan niet vreemd zijn geweest.
Hij verblijft zelfs een tijdje in de gevangenis maar wordt vrijgesproken.

1944: Het Vlaamse Land wordt opgeheven en Buyle, inmiddels getrouwd en vader van drie dochters, raakt zijn redacteurssalaris kwijt.

Uit noodzaak neemt hij diverse baantjes aan: achtereenvolgens publiciteitsagent, vertegenwoordiger (in kleding, papier en boeken, dit laatste in dienst van de Standaard Uitgeverij), havenmarkeerder, blikslager en bewakingsagent, maar omdat hij politiek verdacht is en in literaire kringen gehaat wordt, kan hij in de uitgevers- en krantenwereld niet meer terecht.

Doelloos dwaal ik door wind en regen
teneergeslagen en verdoemd
Alleen nog met het slijk der wegen
wordt aarzelend soms mijn naam genoemd.

Uit: Verboden zone, z.j. 1953)

Buyle is naar de vergeetput verbannen en zal er nooit meer van terugkomen.

In die zelfde periode verlaat hij Sint Niklaas en gaat naar Antwerpen samenwonen met de Antwerpse dichteres Liane Bruylants (1921- 2009), die hij in 1943 op de redactie van “Het Vlaamsche Land” had leren kennen. Zij deed er correctiewerk. De relatie verloopt turbulent maar blijft tot aan zijn dood standhouden.

Zowel hij als zij waren getrouwd. Hij met Julia Baert, de moeder van drie dochters van hem, de vierde dochter was van haar minnaar. Liane Bruylants scheidde van haar huwelijksgenoot in 1947, met wie ze sedert 1943 niet meer onder hetzelfde dak woonde. Buyle is nooit wettelijk gescheiden omdat zijn vrouw zich ertegen verzette. Toen ze in 1977 van gedacht veranderde was het te laat.

1945-1947: De laatste uitgeverij waar hij na de oorlog nog even terecht kon is de Antwerpse Uitgeverij De Sleutel, waar hij als bijverdienste vertalingen aanlevert. Zo vertaalt en bewerkt hij ‘voor de jeugdige lezer’ James Fenimore Coopers roman ‘De laatste der Mohikanen’ en ‘Valkenoog’. Doch weldra wordt hij ook hier voor zijn diensten bedankt.

1946-1947: Sticht samen met Liane Bruylants uitgeverij De Toorts waar Bruylants eigen werk onder eigen naam (Het einde van den weg, 1946) en Buyle onder pseudoniem Francis Burn (Het avontuur van Kilian Olders, 1945) uitgeven. Evengoed verschijnen er in het fonds meer populaire, zeg maar pulpverhalen zoals de remakes van Lord Lister, Lord Lesly, genaamd John Templar (1946/1947)

1948: De Toorts krijgt een vervolg met het uitgeversbedrijf “Libris”. Ook hier verschijnt er naast een aantal pulpboeken (John Templar. Belevenissen van een gentleman-avonturier, 1949-1950), bibliofiel werk van Buyle en Bruylants zelf o m hun gezamenlijke dichtbundel Het hart der dingen, in een oplage van 150 exemplaren.

Overigens is de uitgeverij niet erg succesvol.
De uitgaven verschijnen onopgemerkt, worden niet aan de boekhandel aangeboden en ook niet naar kranten gestuurd omdat beide dichtende uitgevers bij voorbaat hun schouders ophaalden voor de meninkjes van bevooroordeelde recensenten.

Onregelmatig blijft Buyle dichtbundeltjes publiceren: Proeve van Alchemie (1957), Denkbeeldig vertoon (1967), Opus 8 (1967), Geheim akkoord (1973), allen met imprint Libris. Hoewel geen van de bundels echt werd opgemerkt, werden wel verschillende van zijn gedichten vertaald in het Frans, Duits, Italiaans, Spaans, Grieks, Hongaars en Roemeens, maar beroemd of rijk is hij er niet van geworden, noteert Brouwers in De laatste deur: zelfmoord in de Nederlandstalige letteren

1964: Publicatie van een bloemlezing uit zijn werk Aanvaard bezit in de reeks Poëtisch erfdeel der Nederlanden nr 29.bij uitgeverij Heideland te Hasselt.

1976: Het laatste wat van zijn hand verschijnt is het verhaal Feestmaal voor een rat. Opnieuw een Librisboekje met een oplage van 500 door hemzelf gesigneerde exemplaren, niet voor de handel beschikbaar.

22 februari 1977: Pleegt zelfmoord – verhanging door middel van een snoer van elektrische geleiding – te Antwerpen.

Epiloog

28 februari 1977: Na een plechtige uitvaartmis on de O.L. Vrouw Boodschapkerk aan de Canadalaan, Antwerpen-Luchtbal, werd Buyle begraven op het kerkhof Schoonselhof.

Hij kwam er terecht bij alle gewone, niet beroemde doden uit het Antwerpse. Er kwam, zei Liane Bruylants ‘ een houten kruisje’ op zijn graf en toen dat in weer en wind van jaren was vermolmd, werd het graf geruimd.

Geen grafsteen werd u gegeven,

geen zerk in marmer of graniet,

uw povere resten zijn verdwenen,

zelfs een houten kruis is er niet.

Dichters hoeven geen obelisken

of tomben gebeeldhouwd uit steen,

geen wierook of chrysanten,

geen zwarte floersen van rouw.

Eén enkel vers

gelezen of gefluisterd

zal in ’t oneindige astrale

verhalen

dat niets van alles

van alles iets

ooit

tevergeefs is geweest.

Liane Bruylants

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Frans Buyle – dbnl

Referenties

Jeroen Brouwers, ‘Frans Buyle, dichter’ in: Zacht Lawijd 4/1 oktober 2004 pp. 3-24.
Jeroen Brouwers, De laatste deur: zelfmoord in de Nederlandstalige letteren. Uitgeverij Atlas / Contact, 1983, 2017².

BIBLIOGRAFIE

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
POËZIECENTRUM vzw – Gent
- Naast de Poëzieshop biedt het Poëziecentrum voor liefhebbers van antiquarische kleinoden ook een uitgebreid aanbod modern antiquariaat aan. Recentelijk werd het aanbod uitgebreid tot meer dan 3500 titels èn werden alle prijzen geherwaardeerd. Je vindt een overzicht van al de antiquarische titels op Antiqbook.

Chronologisch overzicht

Om de foto’s uit de Fotogalerij te vergroten: klik op de foto

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1937	De steen der wijzen. (poëzie) Bevat de cycli: Het repertoire van den clown; Poësis; De duizeling. *1938:* Tweede vermeerderde druk met een woord vooraf van Reimond Herreman. Uitg; De Sikkel.		Antwerpen: ” De Sikkel “. -96p. Afmetingen:21.40 x 15.60 (ingenaaid) Colofon: Van dit boek werden 200 ex. gedrukt op Allura Superfine van Spalding en Hodge, genummerd van 1 tot 400.
1940	Soldatenliedjes. (poëzie) Bevat de cycli: Kerstwake; Soldatenliedjes; Afrekening.		Antwerpen: ” De Sikkel “. -27p. Afmetingen:21.50 x 15.50 (ingenaaid) Colofon: Van dit boek werden 400 ex. gedrukt op Allura Superfine van Spalding en Hodge, genummerd van 1 tot 400.
1944	Breuk met het verleden. (poëzie) Bevat de cycli: Vroegere gedichten; Breuk met het verleden.		Antwerpen: Drukkerij Uitgeverij VTK -47p. Afmetingen:22.50 x 15.50 (ingenaaid) Colofon: Van dit boek, waarvan het eerste deel bestaat uit gedichten overgenomen uit “De steen der wijzen “ eerste en tweede druk, en “Soldatenliedjes” resp. verschenen in 1937, ’38 en ’40 bij de Uitgeverij De Sikkel te Antwerpen, werden tweehonderd niet in den handel zijnde genummerde en door den schrijver gesigneerde exempolaren gedrukt in het jaar der bevrijding 1944 Driekleurendruk: zwart-groen-paars;
1944	Tusschen avond en dageraad. Een bundel critische opstellen. (essays)		Antwerpen: Uitgeverij Regenboog. -271p.
1945	Het avontuur van Kilian Olders. (politieroman) Gepubliceerd onder de schuilnaam FRANCIS BURN.		Antwerpen: uitgeverij De Toorts. -292p. Reeks: Varia nr 1 Afmetingen: 21 x 13 (gebonden met stofomslag) Drukkerij VTK Coebergstraat 35-37, Antwerpen 2de druk: 1958 Kempische Boekhandel Retie.
1945	De laatste der Mohikanen. (avontuur) Oorspronkelijke auteur: James Fennimore Cooper. Bewerkt door Buyle onder de pseudoniem FRANCIS BURN.		Turnhout: De Sleutel. -321p.
1947	Roman in Holland. (roman) Oorspronkelijke auteur: F.M. Huebner Vertaald door Buyle onder de pseudoniem FRANCIS BURN		Turnhout: De Sleutel. -177p.
1949	Het hart der dingen. (poëzie) Bevat de cycli: I. Droomgestalten (geschreven door Bruylants) – II. Strophen voor de nachtegaal.( geschreven door Frans Buyle)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -79p. Afmetingen: 16.3 x 24.8 (gebrocheerd, met flappen) Colophon; Van “Het Hart der Dingen” waarin verzameld gedichten van Liane Bruylants en Frans Buyle, werden honderdvijftig exemplaren opgelegd, waarvan tien exemplaren op Japans, gemerkt van A tot en met J., veertig exemplaren op Oud-Hollands, genummerd van XI tot en met L., en honderd exemplaren op Featherweight, genummerd van 51 tot en met 150,en getrokken op de persen van de Drukkerij Die Poorte te Antwerpen. – De vertaling van Annabel Lee, oorspronkelijk bestemd voor deze bundel, werd op verzoek van verschillende lezers ook in “Schimmen en Baccchanten” opgenomen. Dit is nummer: …
1953	Verboden zone. Klein handboek ten behoeve van literaire valsemunters. (poëzie)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -50p. Afmetingen: 26 x 20.20 (ingenaaid)
1957	Proeve van alchemie. (poëzie)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -29p. Afmetingen:22.75 x 14.50 (ingenaaid) Colofon: de gedichtbundel “Proeve van alchemie” van Frans Buyle werd in oktober 1957 gezet uit de Baskerville en gedrukt op de persen van de Drukkerij Die Poorte te Antwerpen. De eerste oplage bedraagt 400 genummerde eksemplaren, genummerd van 1 tot 400.
1957	Het avontuur van Kilian Olders. (politieroman) Gepubliceerd onder de schuilnaam FRANCIS BURN. Heruitgave van hetzelfde boek uit 1945		Retie: Kempische Boekhandel. -239p.
1964	Aanvaard bezit. (poëzie – bloemlezing) Bevat gedichten uit: De steen der wijzen; Soldatenliedjes; Breuk met het verleden; Strofen voor de nachtegaal [het hart der dingen]; Proeve van alchemie.		Hasselt: Uitgeverij Heideland. -79p. Reeks: Poëtisch erfdeel der Nederlanden nr 29. Afmetingen: 18 x 10.80 (pocket)
1967	Denkbeeldig vertoon. (poëzie)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -26p. Afmetingen: 25 x 17.75 (ingenaaid met flappen) Colofon: De verzenbundel “Denkbeeldig vertoon”, gezet uit de Garamond letter werd in opdracht van de Uitgeverij Libris gedrukt op 400 exemplaren, genummerd van 1 tot 400.
1967	Opus 8 (poëzie)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -55p. Afmetingen:25 x 17.50 (ingenaaid) Colofon: De verzenbundel “Opus 8”, gezet uit de Garamond letter, werd in opdracht van uitgeverij LIBRIS te Antwerpen gedrukt op 400 eksemplaren, genummerd van 1 tot en met 400.
1973	Geheim akkoord. (poëzie)		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -26p.
1976	Feestmaal voor een rat. (verhaal) Omslag van Geneviève Remy. Vormgeving: Kris Jacobs		Antwerpen: Uitgeverij Libris. -16p. Afmetingen: 20.75 x 13.50 (ingenaaid) Colofon: Het kort verhaal “Feestmaal voor een rat” werd gezet uit de 14 punts Garamond letter en gedrukt in en oplage van 500 door de auteur gesigneerde exemplaren (Het omslag werd verzorgd door Geneviève Rémy) De uitgave is niet in de handel verkrijgbaar.