Maakt deel uit van:activisme 1914-1918expressionisme

GASTON BURSSENS

Dendermonde, 18 februari 1896 – Antwerpen, 29 januari 1965

Gaston Burssens was dichter, prozaschrijver, essayist, toneelauteur en schilder .

De bommenlegger in de Vlaamse poëzie
(volgens Paul Demets in DM 19 oktober 2005)

BIOGRAFIE

18 februari 1896: Gaston Burssens wordt geboren te Dendermonde  als derde kind in een groot en vrij welgesteld gezin. Zijn vader is makelaar in granen, eerst in Mechelen, later te Antwerpen.

Burssens groeit op in Bonheiden, nabij Mechelen, is leerling aan het Koninklijk Atheneum Pitzenburg in Mechelen, waar hij o.a. les krijgt van Maurits Sabbe.

• Maurice Sabbe (1873-1938) was een gematigd man, die tijdens WOI aan zijn ’passivisme’ vasthield. Hierdoor kon voor de hogere klassen van het Atheneum een flamingantische club worden opgericht: ‘Voor onze moedertaal’. Gaston Burssens was er lid van.
• ‘Voor onze moedertaal’ was een romantisch aangelegd clubje. Het ging om een door Sabbe geïnspireerd cultuurflamingantisme, dat weinig te maken heeft met het activisme dat Burssens later tijdens de bezetting zou verdedigen.

1915-1918 (WO I) : DEBUUT ÉN ALS ACTIVISTISCH GEÏNSPIREERD SCHRIJVER ÉN ALS DICHTER. POLITIEK EN POËZIE HIELD HIJ ECHTER STRIKT GESCHEIDEN.

Juli 1915: Behaalt diploma middelbaar onderwijs.

Maar universitair onderwijs volgen kan niet, want – omwille van de oorlog – hebben alle vier de universiteiten hun deuren gesloten.

• Om te voorkomen dat hij als opgeëiste arbeidskracht naar Duitsland zou worden gestuurd, doet hij de retoricaklas nog eens over. Aanvankelijk is hij de enige leerling, maar snel krijgt hij gezelschap van een Antwerpse leerling Jan Melis. Melis kwam uit het activistische broeinest van het Antwerpse atheneum (Van Ostaijen en anderen), dat zich voor de Vlaamse  zaak sterk maakte in het studententijdschrift De Goedendag. Onder invloed van het gedachtengoed van de Antwerpse activisten, zal zijn vrij passieve houding drastisch veranderen.
• De Antwerpse groep plaatst het flamingantisme in een socialistisch internationaal kader. Een zelfstandig Vlaanderen als opstapje naar een Europese cultuur.

13 oktober 1915: Op politiek vlak publiceert hij een pamflet in ‘Het Vlaamsche Nieuws’ waarin hij het cultuurflamingantisme van zijn leraar Sabbe vaarwel zegt:

• “Als eenige mogelijke oplossing der Vlaamsche kwestie wordt geëischt en moet verkregen worden hetgeen de Ieren voor Ierland, de Polen voor Polen, de Finnen voor Finland vragen, een ‘home rule’, zelfbestuur voor Vlaanderen! En dat moet nu voorbereid worden.”
• Voor Burssens is de strijd voor een zelfstandig Vlaanderen dé taak van de Vlaamse Beweging en van de Vlaamse Beweging alleen. Onverduitst en onverfranst, zo zag het Vlaanderen van Burssens eruit.

1915-1916: Zijn eerste gedichten verschijnen in Vlaamsgezinde tijdschriften ‘Vlaamsch Leven’ (1ste jg, nr 13, 26 december 1915 p. 115 ‘Kerstnacht’); ‘De Goedendag’ (22ste jg., nr 4, februari 1916, p. 45 – Herfstindruk’, ‘Ons Land’ ( 4de jg. Nr 5, 4 juni 1916 – De stem van Klokke Roelandt). Vele van deze gedichten zijn nooit gebundeld.

Medio 1916: Stuurt een gedicht naar de Gentse socialistische krant ‘Vooruit’. Dit moet niet verrassen, want Burssens geeft aan zijn flamingantisme een sterke sociale invulling. Op 9 juli verschijnt het gedicht ‘Onrust’ en op 15 oktober volgen nog drie gedichten onder de verzameltitel ‘verzen’.

In deze gedichten heeft Burssens zijn eigen vorm nog niet gevonden. Invloeden van Guido Gezelle, Nicolaas Beets en andere dichters zijn nog nadrukkelijk aanwezig.

1916 -1917: Studeert een tijdje germanistiek aan de vernederlandste Universiteit Gent.

• In de zomer van 1917 breekt hij echter zijn studie af en wordt bediende bij het Ministerie van Landbouw.
• Tijdens de oorlog houdt hij verschillende voordrachten over de Vlaamse Beweging en de Tachtigers.

1918: “Verzen” – zijn eerste gedichtenbundel – verschijnt in eigen beheer, met de stadsthematiek –één van de hoofdingrediënten van het toenmalige expressionisme – in de hoofdrol.

• De dichter is tegelijk voyeur en visionair: de blonde ‘venusdiertjes’ , de ‘kristelike zondevrouwen’, de ‘nachtelike schonen (…) ver en puntig gedecolleteerd’. Het zijn incarnaties van de grote-stadserotiek. Zij smelten op het einde van de bundel samen in een allegorie à la Félicien Rops.

Als een onaniese vrouw met fletse wangen
en blauwe kringen om d’ogen
ten teeken van dierlijk zelfverlangen
en –bevrediging,
is me de wereldstad verschenen
met zijn fiere logen
van sarkasties lachen en schijnbaar wenen (…)
met haar leven
als een nakende dood.

• De invloed van het Duitse expressionisme is duidelijk merkbaar. De dadaïstische en surrealistische stromingen krijgen steeds meer invloed op hem.

INTERBELLUM

1919: Het activisme van Burssens komt hem op 6 maanden celstraf te staan. Of hij daadwerkelijk veroordeeld is, is eigenlijk onduidelijk. Feit is dat hij bij een grote groep licht gestraften hoorde, die er met een aantal maanden voorarrest vanaf kwamen.

1919: Op politiek vlak vinden we Burssens publicaties terug bij zowel ‘Staatsgevaarlijk’ dat door Geert Pijnenburg werd uitgegeven, als ‘De Nieuwe Wereldorde’, twee periodieken die het gedachtengoed van Clarté uitdroegen.

• Clarté was een beweging die haar wortels had in het oorlogsleed van Frankrijk: de secties werden er opgericht door Henri Barbusse en Romain Rolland. Het was in oorsprong anti-militaristisch.
• De doelstelling was de bevordering van het culturele peil van de arbeidersklasse en de verspreiding van het historisch  materialisme onder de intellectuelen.
• In Vlaanderen waren er Clarté-groepen in Gent, Brussel, Antwerpen, Mechelen en Oostende.
• Er was een ‘algemeen Vlaams’ tijdschrift, uitgegeven te Brussel: ‘Opstanding’ en een afzonderlijk blad van de Antwerpse groep: ‘De Nieuwe Wereldorde’.
• Ook de jongeren –o. a. Geert Pijnenburg– hadden een tijdschrift ‘Staatsgevaarlijk’. (waarvan slechts vier nummers verschenen, alle in 1919.
• In feite waren de Vlaamse groepen een amalgaam van pacifisten, oud-activisten, minderheidssocialisten en anarchisten. Ze waren niet dogmatisch en recruteerden in kringen van jongeren en kunstenaars. Een bekende Clarté-militant was Herman van den Reeck, die in 1920 tijdens een 11-juli viering in Antwerpen werd doodgeschoten. Ander bekenden waren Geert Pijnenburg (ps. Geert Grub), Brunclair en René De Clercq.

Gaston Burssens –evenals Victor Brunclair, Herman van den Reeck ea – bevindt zich op de linkervleugel van de Vlaamse Beweging.

1920: Werkt mee aan Ruimte, het orgaan van de jonge expressionisten. In datzelfde jaar verschijnt de verzenbundel ‘Liederen uit de stad en uit de sel ‘, waarin hij zich een modern dichter toont, in de traditie van de avant-garde.

• Merkwaardig en tekenend voor zijn aarzelende houding is dat hij in die periode ook meewerkt aan ‘Het roode Zeil’, orgaan van een groep oud- medewerkers van ‘De Boomgaard’ (1909-11), die trachten tussen traditionalisten en modernen een verzoenend standpunt in te nemen.

1920-1924: VAN HUMANITAIR EXPRESSIONISME NAAR FUTURISTISCHE, DADAÏSTISCHE STROMINGEN.

Samen met Paul van Ostaijen en Victor Brunclair schreef hij verschillende theoretische bijdragen voor Vlaamsche Arbeid met betrekking tot het modernisme en de theorie van het organisch en experimenteel dichterschap.

1924: De bundel Piano – waarmee hij definitief als dichter doorbreekt –  wordt algemeen aanvaard als het hoogtepunt van organisch expressionisme in Vlaanderen. De gedichten groeien organisch, worden ritmisch-associatief opgebouwd rond impressies van het bruisende hectische stadsleven. De bundel wordt ook gekenmerkt door uitbundige experimenten met typografie, zoals we ook bij Van Ostaijen aantreffen.

Piano

lino wit en zwart

vingeren toetsen de toetsen
in mineur
maar het auditorium dut
in ut
maar Chaplin is in nood
Chopin is dood
en wordt begraven met zijn marsj in do
dodo
dada
-dadaisme van het auditorium-

als gele vingeren de roetsen toetsen
speelt de piano
pianissimo
en draait de automatiese trommel
fortissimo

 1925: Schilder Jozef Peeters, Paul van Ostaijen, Gaston Burssens en D. Perkens richten het modernistische tijdschrift De Driehoek op als opvolger van Het Overzicht. Maar al voor de verschijning van het eerste nummer stapt Van Ostaijen uit onvrede met de dictatoriale neigingen van Peeters uit de redactie.

• Het tijdschrift besteedde vooral aandacht aan beeldende kunst en literatuur, maar gaf daarnaast ook een reeks ‚Cahiers van de driehoek’ Hierin verschenen o.a. Van Ostaijens groteske De trust der Vaderlandsliefde en Perkens’novelle Claudia.
• Nog in de ‘Cahiers van de driehoek’ wordt Burssens’ ‘Enzovoort’ (1926) uitgegeven dat later, samen met ‘Piano’ en een nieuwe reeks ‘Voor kleine saksofoon’, met een paar wijzigingen in ‘Klemmen voor zangvogels’ (1930) zal worden herdrukt.
• Nog een voorbeeld van geestig muzikale verfijndheid: Schommel (uit: Enzovoort)

Zat van liefde zit ze naakt
Zit de lieverd in de leunstoel
Zat
Zat de lieverd in de leunstoel
Zat van liefde
Zat ze naakt

28 maart 1925: Trouwt met Maria Magdalena (Madeleine) De Hollander, met wie hij definitief naar Antwerpen verhuist.

1927: Richt in Antwerpen een handelszaak op die in 1938 zal uitgroeien tot de firma ‘Zeepziederij Lavandia pvba’, een zeep- en drogerijenbedrijf, waarvan hij tot 1961 de leiding heeft gevoerd.

Nacht van 17 op 18 maart 1928:  Overlijden van Paul van Ostaijen in het sanatorium in de villa Le Vallon in Miavoye-Anthée.

• Waarschijnlijk heeft niemand zoveel gedaan als Burssens om waardering af te dwingen voor Van Ostaijen.
• Hij schrijft meerdere essays over zijn betreurde vriend en verzorgde de uitgave van diens literaire nalatenschap.

1930 tot 1935:  Richt de uitgeverij Avontuur op, zo genoemd naar het tijdschrift dat hij o.a. met Van Ostaijen kort voor diens dood, opgericht had.

• Bij uitgeverij avontuur verschenen Klemmen voor zangvogels (1930), de monografie over ‘Paul Van Ostaijen, zoals hij was en is‘  (1933) en de bundel French en andere Cancan (1935)

1935: French en andere cancan toont ten volle de non-conformist Gaston Burssens.

• De bundel stuit op volkomen onbegrip van de critici. Net zoals in de dans uit de titel, laat hij zijn lezers van het ene been op het andere dansen. De ene pagina bevat statige poëzie, de andere staat vol absurde associaties, balancerend op de rand van de kitsch. Een speelse bundel, waarin Burssens traditionele vormen als het sonnet, de ballade of het lied laat ontsporen, vol cynisme en voor die tijd gewaagde seksuele connotaties. Kortom: een kaakslag voor het burgerfatsoen.
• Zo klinkt het titelgedicht van de bundel

‘Tussen kant en grand écart
is maar alles kant en klaar
voor wat een dame voor een heer is
en wat meer is
is tutu’

• Bovendien krijgt vrijwel ieder gedicht een andere opmaak: er worden tientallen verschillende lettertypes gebruikt, de gedichten worden omkranst met grafische decoratie, beginkapitalen worden versierd. Voor drukker-uitgever Buschmann – die in de 19^de eeuw Conscience uitgaf en later de prospectus van het tijdschrift ‘Van Nu en Straks’ – is het een echte meesterproef

1941:  Zijn eerste vrouw overlijdt. In 1953 hertrouwt hij met de Française Yvette Goubet. Het nieuwe gezin Burssens nam zijn intrek in een bungalow op de linker Schelde-oever.

• De bundel Elegie (1941, 1943, 1953) is “een ‘monument in verzen’ ter nagedachtenis aan zijn eerste vrouw en staat in Burssens’ werk apart. Het diep doorleefde, niet achter capriolen of maskers weggemoffelde gevoel van verdriet om de dood van de geliefde vervalt nooit tot louter sentimentaliteit, maar vormt een perfecte eenheid met de poëtische constructie en verwoording”. (Luc Pay, in Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur 1987)

NA DE TWEEDE WERELDOORLOG

Zijn eigenzinnig doorzettingsvermogen, waarmee hij één tegen allen, door dik en dun, de modernistische esthetiek is blijven voorstaan – tegen de conservatieve stromingen van de jaren dertig en veertig in – heeft de eerbied van de Vijftigers afgedwongen.  Burssens wordt door de jongeren als een van hun voorgangers en geestelijke leiders erkend.

1946: 12 Nigger–songs. Naar het Kiluba van Vidye Kalombo op sonnetten getrokken door Gaston Burssens, luidt de vermakelijke titel van deze bundel. Toch blijft het een felle aanklacht tegen de absurditeit van de oorlog. Voor de goede orde: Kalombo betekent God.

‘God zij geloofd in ’t teken van Zijn kruis
En in de goede schoonheid van Zijn Wezen
Duizenden liggen in het knekelhuis
Extatisch te staren hoe of Hij is herrezen.’

1950: Maakt deel uit van de Podium – redactie vanaf jrg. 6 nr 1 (januari 1950)

Hij werkt mee aan ‘Tijd en Mens’ (1950), ‘Dietsche Warande en Belfort’, ‘De Vlaamse Gids’ en het ‘Nieuw Vlaams Tijdschrift’ waarvan hij in 1956 mederedacteur wordt.

1954: De bundel Ode  vormt één ononderbroken loflied op de nieuwe geliefde (de française Yvette Goubet, met wie hij het jaar voordien is getrouwd) en bestaat uit 69 gedichten als variaties op één thema. De bundel is erotisch, libertijns speels van toon maar vaak ook sterk doortrokken van weemoed en ironische (zelf) relativering.

Tot driemaal toe mag hij de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie in ontvangst nemen: in 1931 (Klemmen voor zangvogels), 1953 (Pegasos van Troja) en 1959 (Adieu).

Burssens maakt eveneens schilderijen, gewoon voor zijn plezier, eerst in surrealistische, later abstracte trant.

• In 1958 houdt hij te Brussel een tentoonstelling die door verschillende andere gevolgd wordt.
• Aanvankelijk behoort hij tot de surrealistische strekking, maar omstreeks 1957 evolueert hij naar non-figuratieve schilderkunst.

29 januari 1965: Gaston Burssens overlijdt te Ekeren en is begraven op het Antwerpse Schoonselhof.

EPILOOG

Dat het recalcitrante in de Vlaamse letteren (gelukkig) niet met hem verloren ging, bewijst de groteske poëzie en het proza van Gust Gils, later van Paul Snoek en vandaag van Jeroen Olyslaegers én de speelse vermenging van stijlregisters bij Peter Holvoet-Hanssen.

BEKRONINGEN

• 1932: Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie (periode 1929-1931) voor ‘Klemmen voor zangvogels’
• 1952: Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie (periode 1950-1952) voor ‘Pegasos van Troje’
• 1958 : Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie (periode 1956-1958) voor ‘Adieu’

MEER OVER GASTON BURSSENS

• J. Walravens, Gaston Burssens, Brussel 1960 (Monografieën over Vlaamse Letterkunde nr 18)
• Jozef Laureys, Bibliografie van publicaties en bijdragen over Gaston Burssens. Uitg. VVBAD 1982 Stadsbibliotheek Antwerpen. (Zowel gepubliceerde als onuitgegeven publicaties over het werk en het leven van de auteur zijn opgenomen.)
• Het Louis Paul Boon Genootschap presenteerde eind maart 2002 in zijn kwartaalblad Boelvaar Poef 2e jrg., nr. 1 onder de titel ‘Allebei naakt’ de integrale correspondentie van Louis Paul Boon met de Vlaamse dichter Gaston Burssens (1896-1965).
• Gobbers, W. 1985. ‘Gaston Burssens’. In: De Nederlandse en Vlaamse auteurs. Van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs. Ed. G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse. Weesp: De Haan.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

• NEDWEB/Literatuur in context – Burssens, Gaston
• DBNL auteur – Gaston Burssens
• Burssens Gaston – Literair Gent
• Pay, Luc. 1980. ‘Gaston Burssens’. In: Kritisch lexicon van de Moderne Nederlandstalige Literatuur. Ed. Hugo Brems, Tom van Deel, Ad Zuiderent. Groningen: Martinus Nijhoff Uitgevers. band 2. augustus 1987.

Referenties

• Prof. Dr. M. Rutten, Prof. Dr. J. Weisgerber, Van ‘Arm Vlaanderen’ tot ‘De voorstad groeit’ 1888-1946. Standaard Uitgeverij 1988, p. 320-335.
• Matthijs De Ridder, De Yadefluit van Gaston Burssens. In: Zacht Lawijd jg.3, nr 4 2004 p. 2-17.
• Matthijs De Ridder, Een romantische activist. De vroege poëzie van Gaston Burssens. In: Zacht Lawijd jg.2, nr 2 2003, p. 53-64.
• Gaston Burssens, Vijf onbekende gedichten. In: Zacht Lawijd jg.2, nr 2 2003 p. 65-69.

SMAAKMAKER

DE BREUK

Ik was doof voor wat men mij gezegd heeft.
Ik had een breuk tussen de toekomst en het heden.
Mijn galblaas werd mij als een prentje uitgesneden.
Ik leed per procuratie aan angor pectoris.
Ik had algen in mijn waterblaas.
Mijn tanden vielen uit van ergernis.
Mijn ogen werden blind op het verleden
en ‘k vocht mij dood voor een gebeurtenis.

Zo hang ik dan mijn vuile was te hangen
op het terras van eens mijn nederigheid.
Nu is mijn wederkerigheid
van mij tot mij niets dan een dwaze drang
naar ’t schild en vriend van mijn vervulde nijd.

En nu mijn tijd voor eeuwig is geluwd,
is ’t mij niet mogelijk meer nog op mijzelf te spuwen,
omdat ik, zonder gal, mijn gal heb uitgespuwd.

Uit: Gedichten 1962

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografie bevat 2 rubrieken

1. Chronologisch overzicht
2. Gaston Burssens in vertaling
3. Beknopt overzicht

De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
• Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij  1ste druk
1918	Verzen. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Proloog; Magda verzen;Verzen voor de mooie vrouw; Verzen voor de kristelijke zondevrouw; Andere verzen.		Mechelen: Gedrukt door Jan Bulens.(Antwerpse Steenweg, 58) – 64p. Vermelding op de titelpagina: ‘uitgegeven te Mechelen, tijdens de oorlog, in het jaar negentienhonderd en achttien’. Van dit boek werden 25 niet in de handel gebrachte exemplaren eigenhandig genummerd van 1 tot 25.
1919	De yadefluit.  Bewerkingen van Chinese verzen. (gedichtenbundel) Bevat een door de auteur geschreven ‘Kanttekening’ (pp 59-60), waarin de auteur o m stelt: “Deze verzen zijn aldus geen vertalingen, wel vrije bewerkingen naar Chinese lyriek, los van de vorm, trouw aan de inhoud”. De meeste gedichten zijn van Li Tai Pe en Du Fu (dichters uit de Tang-periode) De bandtekening is door de schrijver.		Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel – 63p. Afmetingen: 27 x 18 (ingenaaid – zachte kaft) Dit boek werd gedrukt op de persen van de drukkerij J.E. Buschmann Verzorgd in vlinderdruk, ingenaaid met simili-raffia en met een in goud gepenseelde Chinese fluitspelerskop op het omslag.
1920	Liederen uit de stad en uit de sel. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Liederen uit de stad; Liederen uit de sel; De bevrijding.		Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel – 45p. Afmetingen: 20,5 x 16,5 Colofon: Dit boek werd gedrukt op de persen der firma Van Peborgh te Lier. De lino’s die het illustreren zijn door mezelf gesneden.
1924	Piano. Gedichten. (gedichtenbundel) De verluchting bestaat uit tot woorden samengestelde grote letters binnen de zetspiegel, soms uitlopend tot in de marge; de letters zijn verschillend van vorm en kleur en de tekst is er overheen gedrukt. Oorspronkelijke crèmekleurige omslag, versierd met kubistische compositie van gele en rode kleurvlakken met de titel in groen, blauw en  zwart; in groene boekhuls.		Mechelen: H. Holemans. – 32p. Afmetingen: 24,5 x 19,5 (losse katernen in gekafte omslag – het geheel in groene inschuifdoos) Colofon: ‘Van dit boek werden gedrukt op de persen van J E Buschmann, te Antwerpen, 225 exemplaren op origineel Hollandsch Van Gelder papier, genummerd van 1 tot 225. Dit is nummer: … De verluchting van dit boek werd door de dichter zelf bezorgd.
1926	Enzovoort. Met zelfportret van de schrijver. (gedichtenbundel)		Antwerpen: Uitgaven van De Driehoek. (Statiekaai 7)  -31p. Afmetingen: 18.75 x 12.25 (ingenaaid) Colofon: Van dit cahier, het zesde van de Driehoek, werden gedrukt drie-honderd-dertig exemplaren, genummerd 1 tot 330, waarvan n°1 tot 30, gedrukt op Hollands papier, niet in de handel werden gebracht.
1930	Klemmen voor zangvogels. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Piano 1923-1924; Enzovoort 1925-1926; Voor kleine saksofoon 1927-1928-1929. Bekroond met de driejaarlijkse staatsprijs voor poëzie. Geïllustreerd door Floris Jespers.		Wilrijk – Antwerpen: Uitgeversbedrijf Avontuur. – 93p. Afmetingen: 22.50 x 14.30 (gebrocheerd) Drukk. Erasmus, Gent. Van dit boek werden gedrukt: 25 exemplaren op Velin Blanc de Vidalon in zwart mi-teinte omslag van Canson en Montgolfier, genummerd van 4 tot 25 en van I tot III deze laatsten niet in den handel. Deze 25 exemplaren bevatten de 4 originele etsen van Floris Jespers, gedrukt op Chinese zijde en Japans papier en getekend door de verluchter – 175 exemplaren op Engels Allura papier met lijn cliché reproducties naar bovengenoemde etsen, genummerd van 26 tot 200.
1933	Paul van Ostaijen zoals hij was en is. (essay – monografie) Met drie foto’s. Inhoud: Zoals hij was (pp 13-34); Zoals hij is (pp 35-76); Appendix (pp 77-93)		Wilrijk-Antwerpen: Uitgeversbedrijf Avontuur. – 95p. Afmetingen: 25 x 16.50 (ingenaaid – zachte kaft)
1935	French en andere Cancans. (gedichtenbundel) Nota: Bijna elke bladzijde is uit een verschillende letter gezet; voor de titels zijn vaak smoutletters gebruikt. De versiering bestaat verder uit sierinitialen, sluitvignetten, typografisch uitgevoerde omlijstingen van de bladzijde		Wilrijk-Antwerpen: Uitgeversbedrijf Avontuur. – 101p. Afmetingen: 24.75 x 16.30 (ingenaaid – lichtgrijze omslag met titel en illustratie op de voorzijde) Colofon: Van dit boek werden gedrukt op de persen van J.-E. Buschmann te Antwerpen in het jaar 1935; 300 exemplaren met de hand genummerd van 1 tot 300 (nota: gedrukt staat 250 overschreven tot 300) alle identiek tot dit exemplaar, dat als nummer draagt ...
1941	De eeuw van Pericles. (gedichtenbundel)		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel. – 74p. Afmetingen: 25.25 x 19 (ingenaaid – zachte kaft) Colofon: Van dit boek werden gedrukt: 20 exx. op Pannekoek, genummerd van I tot XX ; en 250 exx. op Steinbach van Malmedy, genummerd van 21 tot 270.
1941	Elegie. (gedichtenbundel) 1943: [Tweede druk] als handelsuitgave bij De Sikkel te Antwerpen. 1953: 3de vermeerderde druk bij Den Haag: Daamen  n.v./ Antwerpen: De Sikkel.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel.  – 37p. Afmetingen: 26 x 19.50 (ingenaaid – in een met grijspapier beplakte band, waarop in zwart de tekst en het vignet van de titelpagina staat afgedrukt) Colophon: Van dit boek, dat niet in de handel is gebracht, werden gedrukt 25 exempl. op Pannekoek, genummerd van I tot XXV, alle gesigneerd door den schrijver.
1943	Elegie. (gedichtenbundel) [Tweede druk] als handelsuitgave		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel.  – 40p. Afmetingen: 28 x 19 (ingenaaid – in een met grijs papier beplakte band) Colofon: Van dit boek werden 200 exemplaren gedrukt op Van Gelder genummerd van 1 tot 200. Toelating nr 3027.
1943	Floris Jespers. (kunstmonografie) Met 170 afbeeldingen in phototypie en 3 platen in quadrichromie naar werken van den schilder.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel. -224p. + 3 kleur + 170 z/w ill. Afmetingen: 31 x 24 (gebonden – harde kaft) Van dit boek werden 250 ex. Gedrukt. Dit is nummer … Drukkerij V. Van Dieren & Co, Venusstraat 27-29, Antwerpen Phototypie Ern. Thill, Warmoestraat 157, Brussel. Toelating nr. 1579.
1945	Fabula rasa. Proeve van objectief dagboek. (verhalen en beschouwingen) Illustraties van Jozef Cantré. Heruitgaven: 1964: 2de vermeerderde uitgave bij De Bezige Bij te Amsterdam als Literaire Reuzenpocket nr 69 en Uitgeverij Ontwikkeling, Antwerpen. 1971: Het verhaal ‘De dichter en de revolutie’  werd opgenomen in de bundel ’54 Vlaamse verhalen‘, deel 1,  samengesteld door Karel Jonckheere en Marnix Gijsen, Uitgeverij Paris-Manteau, Antwerpen pp 103-105. 2000: 3de uitgave bij Houtekiet te Antwerpen als nr 9 in de reeks Vlaamse Bibliotheek.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel (Eug. De Bock Lamorinièrestraat 116). – 138 p. Afmetingen: 19 x 14.50 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Drukkerij George Michiels, N.V. Tongeren Colofon: Van dit boek werden 200 exx. gedrukt op van Gelder.
1946	12 nigger-songs van Vidye Kalombo op sonnetten getrokken door Gaston Burssens. (gedichtenbundel) Alternatieve titel op titelblad: 12 nigger-songs naar het Kiluba van Vidye Kalombo op sonnetten getrokken door Gaston Burssens.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel.   -24p. Oplage 120 ex. Afmetingen: 19 x 14 Colofon: Van dit boek werden gedrukt / 120 exx. op Van Gelder, ge- / nummerd van 1 tot 120. / Dit is nummer …
1952	Boy. Spel in drie bedrijven. (theatertekst) Nota: Gecreëerd in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel op 8 en 9 maart 1954 door het Kamertoneel in een regie van Fred Engelen, een decor van Jan Cox, en met o m Fred Engelen, Lina Torn en Staf Knop.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel / Amsterdam: U.M. Holland.   -128p. Afmetingen: 21 x 15.50 (ingenaaid – zachte kaft) Van dit toneelstuk werden 300 exemplaren op houtvrij editiepapier gedrukt en genummerd van 1 tot 300. Dit is nr. …
1952	Pegasos van Troja. (gedichtenbundel) Bekroond met de driejaarlijkse staatsprijs voor poëzie.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel / Amsterdam: U.M. Holland.   -66p. Afmetingen: 25 x 19.50 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Colofon: Van dit boek werden gedrukt 400 exx. op featherweight genummerd van 1 tot 400
1953	Elegie (gedichtenbundel) Derde vermeerderde druk. Nota: In deze bundel zijn alle gedichten uit de 2de druk van 1943 herdrukt. Tussen de herdrukte gedichten zijn 15 nieuwe gedichten opgenomen. 1941: 1ste druk 1943: 2de druk		Den Haag: Daamen nv. / Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel. -47p. Reeks: Maatstafdeeltje nr 6 Afmetingen: 18.20 x 11.50 (ingenaaid – kartonnen kaft met stofwikkel)
1954	Ode. (gedichtenbundel) Opdracht: à YVETTE à l’occasion de son trentième anniversaire.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel / Den Haag: Bert Bakker-Daamen nv. – 69p. Afmetingen: 17.50 x 14.50 (gebonden – paarse kartonnen band met een crèmekleurig stofomslag dat met paarsrood en paarsblauw bedrukt is) Colofon: In 1954 gezet en gedrukt naar laay-out van Jurriaan Schrofer / Door Drukkerij Meijer n.v. te Wormerveer en Amsterdam.
1955	Floris Jespers. (kunstmonografie) Met afbeelding in kleur ‘Zittend vrouw’ olieverf tegenover titelblad. Met 24 zwart-wit afbeeldingen van het werk van Floris Jespers achteraan.		Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel (uitgegeven voor het Ministerie van Openbaar Onderwijs). – 16 p. Afmetingen: 24.40 x 18 (ingenaaid – zachte kaft) Reeks: Monografieën over Belgische kunst
1956	Paul van Ostaijen. De dichter. Met bloemlezing. (essay + bloemlezing) Bevat: Inleiding (pp 5-10); Biografische nota’s (pp 11-15) Bibliografie (pp 16-17); Bloemlezing (pp 19-40)		Brussel: A. Manteau, voor het Ministerie van Openbaar Onderwijs. – 48p. Reeks: Monografieën over Vlaamse letterkunde ; 1 Afmetingen: 22.50 x 13.50 (ingenaaid- harde geïllustreerde kartonnen kaft) Colofon: Deze monografie is de eerste van een reeks MONOGRAFIEËN OVER VLAAMSE LETTERKUNDE uitgegeven door het Ministerie van Openbaar Onderwijs. Redactiecomité: Herman Teirlinck; Raymond Herreman; Luc Indestege; Karel Jonckheere; José Aerts.
1956	Het neusje van de inktvis. (poëzie – bloemlezing) Bevat gedichten uit de bundels: Verzen, De yadefluit, Liederen uit de stad en uit de cel; Klemmen voor zangvogels; French en andere cancan; De eeuw van Pericles; Elegie; 12 niggersongs; Pegasos van Troja; Ode. Gekeurd door Karel Jonckheere en Halbo C. Kool, ingeleid door Karel Jonckheere		‘s Gravenhage: A.A.M. Stols. – 306p. Afmetingen: 21.50 x 12.60 (gebonden – harde rode  linnen kaft met stofomslag) Colophoon: Het neusje van de inktvis, werd gezet uit de letter Times en gedrukt op de persen van N.V. Drukkerij Trio te ’s Gravenhage.
1958	Adieu. (gedichtenbundel) Bekroond met de driejaarlijkse staatsprijs voor poëzie.		‘s Gravenhage: A.A.M. Stols. – 47 p. Afmetingen:19.70 x 12.60 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag)

 

POSTUME PUBLICATIES

1961	Inleiding tot Posthume verzen, of Le silence tel qu’on le parle. (essay)		Uit de bundel Dertien Vlamingen. pp. 31-47. Proza bijeengebracht en ingeleid door Ivo Michiels. Uitgeverij: De Bezige Bij Amsterdam/Uitgeverij Ontwikkeling Antwerpen. 165p. Afmetingen: 18 x 10.50 (pocket)
1961	Posthume verzen, of Le silence tel qu’on le parle. (poëzie) Bevat: ‘Inleidend essay’ en de cycli: Alpha; Verbindingsteken en Omega.		’s-Gravenhage: A.A.M. Stols/Barth. -121p. Afmetingen: 20 x 12.50 ( gebonden –harde kaft in similileer – met stofomslag) Colofon: Gaston Burssens Posthume verzen, of Le silence tel qu’on le parle, werd gezet uit de Palatino en gedrukt op de persen van N.V. A.N.D.O. te ’s Gravenhage.
1962	Gedichten. Bloemlezing. Bevat gedichten uit: Verzen; Liederen uit de stad en uit de cel; Piano; Enzovoort; Klemmen voor zangvogels; French en andere cancan; De eeuw van Pericles; Elegie; Pegasos van Troja; Ode; Adieu; Posthume verzen.		Hasselt: Uitgeverij Heideland. -79p. Reeks: Poëtisch Erfdeel der Nederlanden nr 5 Afmetingen: 18 x 10.80 (pocket)
1965	Poèmes. Vertaling en inleiding : Jacqueline Ballman. Bevat een keuze uit zijn gedichten: : Les araignées; Les fourmis; Courage gratuit; Femme statuette; Archaisme; Drame de la jalousie; Elegie; Extrat de Pegase de Troie; Ode; Adieu; Vers posthumes; La mère oubliée; Finale.		Brussel: Henry Fagne, éditeur. 16p. Afmetingen: 15.70 x 11.70 (geniet – zachte kaft) Reeks: Poètes Néerlandais.
1970	Verzamelde dichtbundels. (Deel I) Herdruk van de oorspronkelijke dichtbundels in hun oorspronkelijke vorm verzorgd en uitgeleid door Gerrit Borgers en Karel Jonckheere.Bevat: Verzen (pp 5-54); De yadefluit (pp 57-108); Liederen uit de stad en uit de sel (pp 111-149); Piano (pp 151-182); Enzovoort (pp 185-211); Klemmen voor zangvogels (pp 213-256); French en andere cancan (pp 259-359); De eeuw van Pericles (pp 361-422).		Den Haag: Uitgeverij Bert Bakker. -422p. Afmetingen: 24.80 x 19 (gebonden – harde  zwartlinnen kaft met zilveropdruk – stofomslag) Zie ook deel 2
1970	Verzamelde dichtbundels. (Deel II) Herdruk van de oorspronkelijke dichtbundels in hun oorspronkelijke vorm verzorgd en uitgeleid door Gerrit Borgers en Karel Jonckheere. . Bevat: Elegie (pp 429-456); 12 niggersongs (pp 459-474); Pegasos van Troja (pp 477-509); Elegie, derde druk (pp 411-530); Ode (pp 533-605); Adieu (pp 607-645); Posthume verzen (pp 647-766); Ongebundelde gedichten (pp 770-834).		Den Haag: Uitgeverij Bert Bakker. –pp. 423-848 Afmetingen: 24.80 x 19 (gebonden – harde zwartlinnen kaft met zilveropdruk – stofomslag) Zie ook deel 1 Colofon: Deze uitgave is tot stand gekomen met de steun van het Ministerie van Nederlandse Cultuur te Brussel en het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk te Rijswijk. Ze is, in opdracht van uitgeverij Bert Bakker te Den Haag, gedrukt door Drukkerij Veenman te Wageningen. Boekverzorging en omslagontwerp zijn van de hand van Leendert Stofbergen te Amsterdam.
1971	De dichter en de revolutie (verhaal uit “Fabula rasa” 1945)		In: “54 Vlaamse verhalen”, deel 1,  samengesteld door Karel Jonckheere en Marnix Gijsen, Uitgeverij Paris-Manteau, Antwerpen pp 103-105.
1976	Herinnering (ed. Louis-Paul Boon) Met een inleiding van Louis Paul Boon. (pp 7-15) Omslag naar origineel ”ikoon” door Louis Paul Boon Copyright Ivo Raes P.E.P.		Amsterdam: De Arbeiderspers. -63p. Afmetingen: 24.25 x 19.50 (ingenaaid) Colofon: Herinnering van Gaston Burssens werd in de lente 1976 in opdracht van Pink Editions & Productions te Antwerpen en de Arbeiderpers te Amsterdam naar typografische aanwijzingen van Mark Verstock uit de letter ‘Life’ gezet en gedrukt bij Antiqua te Retie. De oplage van deze editie bedraagt 500 exemplaren, genummerd van 1 -500 en 25 luxe exemplaren, gedrukt op ‘Ingres Arches’, genummerd van I tot XXV. De oplage van deze editie bedraagt 1000 exemplaren, genummerd van 1 – 1000, bestemd voor de verkoop, en 50 exemplaren hors commerce.
1981	Verzameld proza. Grafische vormgeving: Alje Olthof Verzameld en bibliografisch begeleid door Luc Pay.		Antwerpen & Amsterdam: Elsevier Manteau. -679p. Afmetingen: 21.80 x 13.30 (gebonden – harde kaft met stofomslag) Druk: Geuze bv, Dordrecht.
1982	From the Flemish of Gaston Burssens. Translated by John Stevens Wade.		Newton (USA Massachusetts): Arts En Books.  -21p. Afmetingen: 17.50 x 10.80 (geniet – zachte kaft) Reeks: Nostoc magazine nr 11
1988	Dagboek Gaston Burssens. Geredigeerd, toegelicht en geannoteerd door Luc Pay. Met zwart wit foto van Gaston Burssens voorin. De dagboeken beslaan de periode 1940-1950. Typografie omslag: Peter Koch		Antwerpen: Uitgeverij Hadewijch nv. -298p. Afmetingen: 20.50 x 12 (garenloos gebrocheerd – zachte kaft)
1997	Dien avond en die rooze . (poëzie – bibliofiele uitgave) Ed. Henri-Floris Jespers Linogravures van Luc Boudens, Roger Van Akeleijen. Colofon: Losbladig in een map met flap en in een roodlinnen etui. Deze onuitgegeven gedichtencyclus werd door Gaston Burssens in 1963-1964 geschreven. De teksten werden gezet uit de Garamond en gedrukt op handgeschept gevergeerd Zerkall Wild papier 165 gram. Vier linogravures van Luc Boudens werden door Roger Van Akelijen gedrukt op keizerlijk Japans Hokusai. Alle afdrukken van de lino’s werden genummerd en gesigneerd.		Antwerpen: Uitgeverij Jef Meert. [6] dubbelbladen : ill., 4 linogravures. In een roodlinnen etui. Afmetingen: 31 x 24 (losse katernen in map) Colofon vervolg: De oplage telt 25 exemplaren, genummerd van 1 tot 25. 10 exemplaren zijn voorbehouden aan auteurs en medewerkers, genummerd van I tot X. Het exemplaar 1 bevat daarenboven het handschrift van de gedichten, alle originele tekeningen en proefdrukken  die werden gemaakt als voorbereiding op de definitieve druk van  de linosneden, de drukproeven van de tekst en de originele linoleumplaten zelf.
2000	Fabula rasa : proeve van objectief dagboek. (verhalen en beschouwingen) Omslag: Jan Hendrickx. Foto © Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, Antwerpen. Zetwerk: intertext, Antwerpen. Voor deze uitgave werd gebruik gemaakt van de editie van 1964 van uitgeverij De Bezige Bij te Amsterdam – Uitgeverij Ontwikkeling, Antwerpen (2de druk) – Evidente spel- en zetfouten werden stilzwijgend gecorrigeerd.		Antwerpen: Houtekiet / Baarn : De Prom. -157p. Reeks: Vlaamse bibliotheek 1927-1970 / onder redactie van Hugo Bousset nr 9. Afmetingen: 21.50 x 13.60 (gebonden – harde kartonnen geïllustreerde kaft – linnen rug)
2005	Alles is mogelijk in een gedicht. Verzamelde verzen 1914-1965 Editie, nawoord en verantwoording: © 2005 Matthijs de Ridder Bevat: Verzen; De yadefluit; Liederen uit de stad en uit de sel; Piano; Enzovoort; Klemmen voor zangvogels; French en andere cancan; De eeuw van Pericles; Elegie; 12 niggersongs; Pegasos van Troja; Ode; Adieu; Posthume verzen; Ongebundelde gedichten; Drieëntwintig fabels; Nagelaten gedichten; Nawoord; Verantwoording; BIJLAGE I: Elegie, derde vermeerderde druk; BIJLAGE II: Vertalingen; Verworpen gedichten; Aantekeningen; Index van titels en eerste regels.		Antwerpen: Uitgeverij Manteau / Amsterdam: J.M. Meulenhoff.   -1.118p. Afmetingen: 21.40 x 15.40 ( gebonden – linnen kaft – stofomslag) Boekverzorging: Dooreman & Houbrechts Zetwerk: Griffo, Gent

 

GASTON BURSSENS IN VERTALING

FRANS

• 1965: Poèmes Frans / vert. uit het Nederlands door Jacqueline Ballman. Uitgever: Henry Fagne, (Poetes Néerlandais), Bruxelles.  Poëzie, paperback. Bevat een keuze uit zijn gedichten: : Les araignées; Les fourmis; Courage gratuit; Femme statuette; Archaisme; Drame de la jalousie; Elegie; Extrat de Pegase de Troie; Ode; Adieu; Vers posthumes; La mère oubliée; Finale.

ENGELS

• 1982: Anthology (poetry) Engels / vert. uit het Nederlands door John Stevens Wade. Uitgever: Arts End Books, Newton. Poëzie, paperback. Bevat een keuze uit zijn gedichten: Snow; Bewitchment; Quarrel; Poem; From the podium; Poem; Dance tent; Self-portrait of the reader; Panorama; Full cargo; Despair; More moderato; Proverb; Write-off; Death notice; Fishnet; Letter to Madame la Baronne; To the memory of Madelaine; Poem; Idle.

BEKNOPT OVERZICHT

• 1918  Verzen. (gedichtenbundel). Mechelen.
• 1919 De Yadefluit. (bewerkingen van Chinese poëzie). Antwerpen, De Nederlandsche boekhandel
• 1920  Liederen uit de stad en uit de sel. (gedichtenbundel) Antwerpen, De Nederlandsche boekhandeL
• 1924  Piano (gedichtenbundel). Mechelen, H. Holemans
• 1926 Enzovoort (gedichtenbundel), Antwerpen, Uitgaven van De Driehoek
• 1930 Klemmen voor zangvogels (gedichtenbundel) Wilrijk, Uitgeversbedrijf Avontuur
• 1933 Paul van Ostaijen zoals hij was en is. (essay) Wilrijk, Uitgeversbedrijf Avontuur
• 1935  French en andere  cancan. (gedichtenbundel)  Wilrijk, Uitgeversbedrijf Avontuur
• 1941 De eeuw van Pericles (gedichtenbundel), Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1943 Elegie. (gedichtenbundel), Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1943 Floris Jespers (essay) Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1945 Fabula rasa (proza) Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1946 12 nigger-songs (gedichtenbundel), Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1952 Pegasos van Troja (gedichtenbundel), Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1952  Boy (theatertekst) Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1954 Ode (gedichtenbundel), Antwerpen-Den Haag Uitgeverij De Sikkel
• 1955 Floris Jespers (essay) Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel
• 1956  Paul van Ostaijen (essay) Brussel, A. Manteau
• 1956 Het neusje van de inktvis. (bloemlezing, gekeurd door Karel Jonckheere en Halbo C. Cool, ingeleid door Karel Jonckheere), ‘s Gravenhage: A.A.M. Stols.
• 1958  Adieu (gedichtenbundel) ‘s Gravenhage: A.A.M. Stols.
• 1961 Posthume verzen (gedichtenbundel) ‘s Gravenhage: A.A.M. Stols.

POSTUUM

• 1962   Gedichten. Bloemlezing. Hasselt: Uitgeverij ” Heideland”. –
• 1970   Verzamelde dichtbundels. (2delen)  Hasselt: Uitgeverij ” Heideland”. Den Haag: Uitgeverij Bert Bakker
• 1988  Dagboek Gaston Burssens  Antwerpen: Uitgeverij Hadewijch nv
• 1997   Dien avond en die rooze . (bibliofiele uitgave) Antwerpen: Uitgeverij Jef Meert.
• 2000  Fabula rasa. Proeve van objectief dagboek. Antwerpen: Houtekiet / Baarn : De Prom.
• 2005  Alles is mogelijk in een gedicht. Verzamelde verzen 1914-1965 Antwerpen: Uitgeverij Manteau / Amsterdam: J.M. Meulenhoff