Maakt deel uit van:activisme 1914-1918naturalismesociale tendensen in de Vlaamse literatuur
GUSTAAF VERMEERSCH
Veurne, 20 mei 1877 – Aalst, 10 december 1924
Naturalistisch schrijver van romans en verhalen.
Hij was volledig autodidact. Maakte carrière –ondanks zijn epileptische geaardheid- bij de spoorwegen, maar werd na de WO I wegens activistische sympathieën ontslagen.
Publiceerde in vele tijdschriften.
Zijn eigenlijk scheppend werk situeert zich tussen 1903 en 1910.
BIOGRAFIE
20 mei 1877: Geboren te Veurne als Gustavus Carolus Cornelis Vermeersch. Hij was enig overlevend kind in een arm gezin.
- Als twaalfjarige knaap werd hij telegramdrager en op 20-jarige leeftijd treinwachter.
- Volledig autodidact. Kennismaking met werk van Stijn Streuvels en Isidoor Teirlinck zette hem ertoe aan zelf te gaan schrijven.
1899: Huwt met Elodie Coart.
1903: Debuteerde in het tijdschrift ‘Vlaanderen’ (p. 193) met de novelle “Klosjes, klosjes…”.
1904: Publicatie van zijn bekendste werk: de roman “De last”.
- Hij beschrijft hierin het trieste leven van een kantoorklerk in een kleine stad; de last die hem verplettert is ‘de verterende belustheid op de vrouw’
1905: Bevorderd tot hoofdtreinwachter in Monceau-sur-Sambre op de vaste lijn Charleroi-Aarlen.
- Hij tracht er de uitgeweken Vlamingen te verenigen en ‘stambewust’ te maken. Hij sticht er een ‘Vlaamse Bond’, met ziekenfonds en boekerij, een letterkundige afdeling in de schoot van het Algemeen Nederlandsch Verbond, richt Vlaamse feesten in en laat voordrachten en lezingen houden door bekende Vlamingen.
Later wordt hij overgeplaatst naar Ingelmunster.
Omwille van zijn wankele gezondheid (epilepsie) en door tussenkomst van bevriende letterkundigen wordt hij tewerkgesteld in de bibliotheek van het Ministerie van Spoorwegen te Brussel, waar hij ook gaat wonen.
1905: Publicatie van Mannenwetten, zijn tweede roman over de uitbuiting van de Brugse kantwerksters. De roman is positiever dan De last en behandelt emancipatie en drang naar revolutie.
1907: Werkt aan het ‘Rollende Leven’ waarin hij het leven van een treinconducteur behandelt, inclusief gedetailleerde beschrijvingen van de sociale wantoestanden.
1914-1918: Wereldoorlog I.
In deze periode ontplooit Vermeersch Vlaams nationalistische politieke activiteiten
1915: Sluit zich aan bij de partij Jong-Vlamingen uit Gent en wordt redacteur bij hun partijblad De Vlaamsche Post.
- Hierin publiceert hij zijn feuilleton-roman ‘Een ras dat herleeft’. Dit is een roman met uitgesproken Vlaams nationalistische activistische tendensen die hij met zijn naam ondertekend.
1916: Publicatie van ‘Een oproep tot de Vlamingen’, waarin hij zijn zienswijze op ‘het vraagstuk der staatkundige mogelijkheden van Vlaanderen’ uiteenzet.
1917: Nog voor de wapenstilstand verliest hij zijn echtgenote Elodia Coart.
1918: Om eventuele vervolging omwille van zijn activistische sympathieën en publicaties te vermijden, wijkt hij uit naar Utrecht.
1919: Doodziek en moedeloze terugkeer naar Vlaanderen, waar hij aangehouden wordt.
- Drie maanden wordt hij gevangen gezet, tot definitief duidelijk wordt dat zijn overmoedige geschriften reeds gepubliceerd waren voordat de Haverse wetsbesluiten afgekondigd waren.
Mei 1919: Er volgt geen veroordeling, maar wel wordt hij , wegens zijn aktivistische houding tijdens Wereldoorlog I als ambtenaar ontslagen (staatsblad, 8 mei 1919, p. 2193-2194).
Wordt korte tijd medewerker van een “Agence de renseignements”, waar hij opdrachten krijgt om inlichtingen over personen te verzamelen.
Zijn laatste jaren brengt hij door te Aalst. Hij krijgt onderdak in de familie van een Wolvertemse onderwijzeres Louise Pelicaen, op het Rozenoord, een grote villa te Aalst.
- In deze omgeving komt hij langzaam tot rust. Hij begint er te werken aan een nieuwe roman ‘Aan de zelfkant’, maar vindt de kracht niet om het project tot een goed einde te brengen.
Over zijn literaire kwaliteiten
- Op het eerste gezicht vertoont het werk van Gustaaf Vermeersch een tekort aan taalbeheersing en harmonische constructie. Dit wordt echter gecompenseerd door de grote expressieve kracht.
- Zijn meesterwerk “De last” mag vermeld worden als één der mooiste werken uit de naturalistische periode in onze literatuur. Hierover waren de schrijvers als August Vermeylen, Louis Paul Boon het eens. Ook critici als André De Ridder (1888-1961) en Arthur Cornette (1880 -1945) waren deze mening toegedaan.
Gustaaf Vermeersch publiceerde in verschillende tijdschriften, zoals “Vlaanderen”, “Vrije Tribune”, “De Vonk”, “Het Leven”, “Elsevier’s Maandschrift”, “Nieuw Leven”, “Ontwaking”, “De Nieuwe Gids”, “De Zaaier”, “De Tijd”, “De Telegraaf”, “Vlaamsch Leven”, “De Vlaamsche Post” en “De Nieuwe Rotterdamsche Courant”. (Zie bibliografie)
10 december 1924: Gustaaf Vermeersch overlijdt te Aalst.
Meer over Gustaaf Vermeersch
- Pierre Platteau, Gustaaf Vermeersch. B. Gottmer, Orion (Nijmegen, Brugge) 1979 117 p., 8 p. of photos
- Louis Paul Boon, Gustaaf Vermeersch. Monografieën over Vlaamse Letterkunde. Voor het Ministerie van openbaar onderwijs uitgegeven door A. Manteau N.V. Brussel.
- Claudet, Leven en dood van Gustaaf Vermeersch. (1935);
- Vermeylen, `De last van Gustaaf Vermeersch.’, in Beschouwingen (1942);
- L.P. Boon, `De schim van Gustaaf Vermeersch ‘, in Boontje’s reservaat (1954);
- Fr. Leclair, Bibliografie van en over Gustaaf Vermeersch. (1965);
- L. Buning, `Gustaaf Vermeersch als flamingant’, in Wetenschappelijke Tijdingen, 36 (1977);
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Vlaamse schrijvers/Louis Jacobs: Gustaaf Vermeersch
- Gustaaf Vermeersch – Wikipedia
- Gustaaf Vermeersch · dbnl
Referenties
- Louis Paul Boon, Gustaaf Vermeersch. Monografieën over Vlaamse Letterkunde. Voor het Ministerie van openbaar onderwijs uitgegeven door A. Manteau N.V. Brussel
- Frans Leclair, voorwoord in Klosjes, klosjes.. en andere verhalen. Hasselt, Uitgeverij Heideland. Vlaamse pockets nr 143 1964.
BIBLIOGRAFIE
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto
Chronologisch overzicht
Publicaties in boekvorm
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1904 | De last: roman in twee deelen. (roman) Bandversiering ontworpen door Herman TEIRLINCK. | Bussum: C.A.J. Van Dishoeck. Electronisch beschikbaar bij DBNL De last (1904). Deel I Afmetingen: 20 x 14 – 194p. Deel 2 Afmetingen: 20 x 14 – 208p. Druk: Boek-Courant- en Steendrukkerij voorheen G.J. Thieme, Nijmegen. | |
| 1905 | Mannenwetten: roman in twee deelen. (2 delen) Bandversiering ontworpen door Herman TEIRLINCK. | Bussum: C.A.J. Van Dishoeck. Deel I: Afmetingen: 20 x 14 – 192p. Deel II: Afmetingen: 20 x 14 – 190p. Gedrukt bij G.J. Thieme te Nijmegen | |
| 1906 | Zielelasten. (verhalenbundel)
Bevat: Zielelasten. De aanslag. De schuifelaar. De oude visscher. Klosjes, klosjes… 1964: Het verhaal ‘’Klosjes , klosjes…’ werd opgenomen in Vlaamse Pockets nr 143, Klosjes, klosjes en andere verhalen. Uitg. Heideland, Hasselt 1971: Het verhaal ‘’Klosjes , klosjes…’ werd opgenomen in de bundel ’54 Vlaamse verhalen‘ Deel 3, samengesteld door Karel Jonckheere en Marnix Gijsen, Uitgeverij Paris-Manteau, Antwerpen pp 139-153 |
Brugge: C. Moeyaert. -163p. Reeks: Nederlandsche volksbibliotheek Afmetingen: 20.25 x 12.50 (ingenaaid) | |
| 1907 | Nazomer. (verhalenbundel) Bevat: Nazomer – Van nood en deugd | Rotterdam: Meindert-Boogaerdt jun. -320 p. Reeks: Moderne drukken en herdrukken. – Rotterdam; vol. 11- 12 Afmetingen: 20.25 x 12.50 Druk: M. Breur & Zonen, Ootensplaat. | |
| 1908 | Ontgin u zelf. (verhaal) | Antwerpen: Druk van ‘t Kersouwken. -38p. Afmetingen: 21.75 x 17 (ingenaaid) | |
| 1909 | Het wederzien. (roman) |  |
Maldeghem: Victor Delille. -151p.
Reeks: Duimpjesuitgave nr 76. Afmetingen: 21.25 x 17 (ingenaaid – zachte kaft) Gedrukt bij V. Delille te Maldeghem, in 1909 |
| 1910 | Het rollende leven. (Roman In Twee Deelen) | Bussum: C.A.J. Van Dishoeck. -2 vol. Deel I: Afmetingen: 21 x 16 (gebonden – linnen kaft) -304p. Deel II: Afmetingen: 21 x 16 (gebonden – linnen kaft) – 309p. Gedrukt bij G.J. Thieme, Nijmegen | |
| 1916 | Een oproep tot de Vlamingen. (pamfletair) | Brussel: Pieter Houben 233, d Merodestraat. -62p. Afmetingen: 25.75 x 16.50 met geplooide landkaart | |
| POSTUME UITGAVEN | |||
| 1964 | Klosjes, klosjes en andere verhalen. (verhalenbundel)
Bevat: Woord vooraf (pp 5-13); Klosjes, klosjes…(pp 15-36); -Marktdag (pp 38-58); -Stil leven (pp 59-80); – Miel (pp 81-100); -Gust (pp 101-103); -Geknakt (pp104-129); -De avond (pp 130-142); -Vergeefse verwachting (pp 143-152); -Vereenvoudigde spelling (pp 153-155); -Antoine le guérisseur (156-160); -Het puin (pp 161-162). Woord vooraf: Fr. Leclair (p.5-13) |
 |
Hasselt: Heideland. -162p. Reeks: Vlaamse Pockets nr 143 Afmetingen: 18 x 11 (pocket) |
Publicaties in tijdschriften
| 1903 | Klosjes, klosjes… | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1903 -p. 193) |
| 1903 | De ouder visscher. | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1903 – p. 389) |
| 1904 | Marktdag. | In: Tijdschrift ‘Vrije Tribune’ (1903/1904 – p.1-11, 60-79) |
| 1904 | Sissen van Djaake’s. | In: Tijdschrift ‘Vrije Tribune’ (1904 – p.241) |
| 1904 | De schuifelaar. | In: Tijdschrift ‘Vrije Tribune’ (1904 – p.497) |
| 1904 | De gewone gang.
1985: Opgenomen in de anthologie ‘Tijden van beroering en andere naturalistische verhalen’ samengesteld door Romain Debbaut. Uitgeverij A. Manteau, Antwerpen. pp 151-174. |
In: Tijdschrift ‘De Vonk’ (mei 1905) p. 21-29. |
| 1905 | De avend. | In: Tijdschrift ‘Het Leven mei-juni 1905) |
| 1905 | Witte donderdag. | De Nieuwe Rotterdamsche Courant. 19 maart 1905. |
| 1905 | Jan de Zot. | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1905 – p. 289) |
| 1905 | De aanslag.
1985: Opgenomen in de anthologie ‘Tijden van beroering en andere naturalistische verhalen’ samengesteld door Romain Debbaut. Uitgeverij A. Manteau, Antwerpen. pp 175-202. |
In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1905) |
| 1905 | Geknakt. | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1905 – p.445) |
| 1906 | Het raadsel. | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1906 – p.335-366-417) |
| 1906 | Het portret. (onvolledig) | In: Tijdschrift ‘Vrije Tribune’ (1906 – p.61) |
| 1907 | Kuddegeest. | In: Tijdschrift ‘Vlaanderen’ (1907 – p.273) |
| 1907 | Donkere Machten. | In: Tijdschrift ‘Vrije Tribune’ (1907 – p.7 en vlg.) |
| 1907 | Iets over mijn leven. | In: De gulden winckel. (nr 5 mei 1907) |
| 1907 | Langs passie’s weg. | In: Tijdschrift ‘Elsevier’s Maandschrift’ (1907 II) |
| 1908 | De hanekamp. (uit een onvoltooide roman) | In: Tijdschrift ‘Nieuw Leven’ (April-Mei-Juni 1908) |
| 1908 | Ontgin u zelve. | In: Tijdschrift ‘Ontwaking’ (1908 – p. 137) |
| 1909 | Dood. | In: Tijdschrift ‘Elsevier’s Maandschrift’ (1909 II) |
| 1909 | Een onverwacht voorval. | In: Tijdschrift ‘Ontwaking’ (1909 – p. 57-105) |
| 1910 | Stil leven. | In: Tijdschrift ‘De Nieuwe Gids’ (1910 p.693-712) |
| 1910 | De dodenwaak. | In: ‘Almanak De Vlaamsche Treinwachter’ |
| 1910 | Antoine le guérisseur. (verhaal) | In: De Week. 5 november 1910 p. 1-2. |
| 1911 | Gust (verhaal) | In: De wijngaard. (1911, p. 17-19) |
| 1911 | Vereenvoudigde spelling. (lezing) | In: De Week. 16 september 1911 p. 6. Antwerps weekblad van de drukker uitgever V. Resseler. |
| 1912 | Het laatste bezoek. | In: Tijdschrift ‘Elsevier’s Maandschrift’ (1912) |
| 1912 | Kokefabriek. | In: Tijdschrift ‘De Zaaier’ (1912 – p.181) |
| 1913 | Meneer Furneau. | In: Tijdschrift ‘De Tijd’ (1913 febr.-Maart) |
| 1913 | De volksroman. | In: Tijdschrift ‘De Telegraaf’ |
| 1913 | Miel. (verhaal) Geschreven te Ingelmunster en opgediept ter gelegenheid van een medewerking als toneelrecensent aan het Brussels tijdschrift Ons Tooneel. | In: Ons tooneel, mengelwerk nrs 1-6, 23 februari 1913 – 30 maart 1913, telkens op p.3. |
| 1914 | Vergeefse verwachting. | In: Tijdschrift ‘De Nieuwe Gids’ (1914 p.888-897) |
| 1915 | Boertje Verhelst. | In: Tijdschrift ‘Vlaamsch Leven’ (1915 – oktober) |
| 1915 | Een ras dat herleeft. | In: Tijdschrift ‘De Vlaamsche Post’ (7dec. 1915-11 maart 1916) |
* Klosjes, klosjes… (uit “Zielelasten”, in “Verhalen rond 1900”)
* Klosjes, klosjes (uit “Klosjes, klosjes… en andere verhalen”, in “54 Vlaamse verhalen”, 1971)
