home | Inloggen
Aantal schrijvers: 595 | Aantal boeken:

19.538

 

 

Filliaert, Juul

Maakt deel uit van:

JUUL FILLIAERT

Nieuwpoort 14 februari 1890 – Oostende 24 december 1948

Veelzijdige persoonlijkheid die gedichten schreef, maar ook volkse verhalen en lezenswaardige, deels-geromanceerde geschiedkundige bijdragen over zijn geboortestreek.

Journalist bij het frontblad De Belgische Standaard (1915-1919), uitgever van onder andere Daan Boens en Fritz Francken, ook van zijn eigen boeken, kunstkenner

Publiceerde enige gedichten in ‘Biekorf’ (1911-1912) onder de pseudoniem Noorderwacht.

BIOGRAFIE

14 februari 1890: Geboren te Nieuwpoort in de schipstraat als zoon van Armand Filliaert, die diverse beroepen uitoefende, en Rosalie Ollieuz, die als bijverdienste een kleine kruidenierszaak uitbaatte.

  • Genoot onderwijs in de gemeenteschool en lager secundair onderwijs aan het Sint-Bernarduscollege.
  • Om financiële redenen kon hij zijn humaniora in een naburige stad niet voltooien, zodat hij aangewezen was op zelfstudie om zijn Nederlands en Frans te vervolmaken.

Tijdens deze vormingsjaren werd hij vooral beïnvloedt door enerzijds EH Cyriel Delaere, stichter van de Nieuwpoortsche Bode, onderpastoor in de gemeente en verborgen trekker van ‘De Vlaamsche Vlagge’ en ‘Biekorf’. Ook was er EH R. Dupont, die hem interesse bijbrachht voor de geschiedenis van de stad en de streek. De nauwe samenwerking tussen de oud-leerlingenbond en het plaatselijk Davidsfonds is daaraan niet vreemd.

1910: Werkte mee aan de redactie van De Nieuwe Gazette van Nieuwpoort, een katholiek weekblad. Zijn scherpe pen – hoewel anoniem – bleef niet onopgemerkt.

Langzaam maar zeker neemt zijn literaire productie toe.

1911: Publiceert  literaire stukjes in Biekorf, daarna volgt Dietsche Warande en Belfort (1913), ‘Ons Volk Ontwaakt’, en ‘Nieuwe Wegen ‘.

1909-1914: Was boekhouder bij de Oostendse drukkerij Verhelst en Co, waar van 1912 tot 1914 het literaire tijdschrift “Nieuwe Wegen” verscheen.

  • Het is bij deze drukker-uitgever dat in 1912 de roman De Trimards van Edward Vermeulen verscheen
  • Vanaf 1913 zal Filliaert fungeren als secretaris en hoofdredacteur van dit tijdschrift..
  • Het lijdt geen twijfel dat hier de vormingsjaren liggen van zijn latere uitgeversactiviteit.

1912: In Roeselare (bij Jules De Meester) verschijnt Filliaerts enige dichtbundel Van Stille Gedachten. Deze dichtbundel bevat religieuze gedichten, natuurgedichten en sonnetten over de zee.

1913: Zijn essay ‘De geest der kust’ verschijnt in ‘Dietsche Warande en Belfort’  Jaargang 1913.

1914-1918: Wereldoorlog I

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog trok Juul Filliaert met zzijn familie eerst naar Nieuwpoort-Bad en kort daarop naar De Panne.

  • Tijdens Wereldoorlog I werd De Panne hét culturele anker voor de frontsoldaten. Men kan onmogelijk voorbijgaan aan het enorme sociaal-culturele werk dat in deze streek tijdens de oorlogsjaren geleverd werd. (zie: Het culturele leven achter de frontlijn gedurende WO I – debliedemaker)
  • Filliaert was vooral bedrijvig als journalist: hij was correspondent voor verschillende buitenlandse bladen o.m. “Het Centrum“, “Le Nord Maritime”De stem des vaderlands”.
  • Als journalist was hij medewerker bij “Biekorf“, Nieuw Vlaanderen”het Volkse Front” en “Ons Volk Ontwaakt

Maar er is meer !

1915: Werd redactiesecretaris frontblad ‘De Belgische Standaard’.

  • “De Belgische Standaard” was het geesteskind van Pater Kapucijn Ildefons Peeters.
    • Het eerste nummer verscheen op 10 januari 1915 en kostte 5 centiem. De doelstelling was de frontsoldaten te voorzien in degelijke ontspannende lectuur. Het blad werd gedrukt bij drukker Florimond Daele Devroe in de Veurnestraat te De Panne. De oplage bedroeg 4.000 exemplaren in januari 1914 en liep op tot 15.000 in augustus 1918.
    • In november 1918 verhuisde het blad naar Brugge en werd er gedrukt bij de firma Verbeke Loys; naar mate de troepen gedemobiliseerd werden, zakte de oplage tot 5.00 à 6.000 en tenslotte tot 3.000 exemplaren.
    • Op 31 december 1919 hield het blad op te bestaan.
    • Medewerkers waren o.m. mej. Belpaire, P. Bertrand, Juul Filliaert, Jan Bernaerts en Jozef Verduyn.

Schrijft ‘De dood van Nieupoort’ dat als feuilleton in de loop van 1915 verschijnt in De Belgische Standaard. Hij zal het pas in 1938 gebundeld worden en in eigen beheer uitgegeven.

1916: Onenigheid tussen de Vlaamsgezinden heeft zijn weerslag op De Belgische Standaard.  De ene groep met onder andere pater Ildefons Peeters, Jffr. Belpaire, Juul Filliaert, August Nobels koos voor een gematigde richting. De tweede groep met prof. Frans Daels,  Filip De Pillecyn, Jozef Simons e a konden zich met het gematigde benadering niet verzoenen en eisten een meer radicale formulering van hun eisen. Filliaert bleef zijn fundamentele keuze trouw: hij was Vlaming, maar ook Belg. Toch kwam de krant meermalen in botsing met de Militaire Overheid. De gematigde standpunten werden toch nog te radicaal bevonden, zodat de censuur regelmatig toesloeg.

18 Maart 1916: Oprichter en eigenaar van de ‘Belgische Boekhandel’ in De Panne.

  • De boekhandel was ondergebracht in de “Villa Louise”, Ankerweg nabij de dijk in De Panne. Men vond er Nederlandstalige, Franse en Engelse boeken.

22 maart 1916: Trad in het huwelijk met Sidonie Debruyne.

1916: Na de oprichting van de ‘Belgische Boekhandel’ ging Filliaert zelf als uitgever optreden o.m. met het toneelspel ‘Marraintjesliefde’ (1916) van aalmoezenier August Nobels, de dichtbundels ‘Van glorie en lijden: sonnetten uit de loopgraven aan den Yser’ (1917) en ‘Menschen in de grachten’ (1918) van korporaal Daan Boens en ‘Het heilige schrijn’ (1919) en ‘De vijf glorierijke wonden’ (1919) van soldaat Fritz Francken (ps. voor ) (Het laatste werk in samenwerking met C. A. J. Van Dishoeck uit Bussum).

In De Panne kwam Juul Filliaert in contact met auteurs en kunstenaars zoals August Nobels, Joe English, August en Frans van Cauwelaert, dr. Alfons van de Perre, Joris VAn Severen, Jos Verdeghem en vele anderen.

In de schoot van de Belgische Standaard ontstonden diverse initiatieven om het sociaal-kulturele leven aan het IJzerfront te stimuleren.

  • Vanaf januari 1916 werden leeszalen ingericht waar soldaten in alle rust en stilte Nederlandstalige, Franstalige en Engelse werken konden raadplegen, een krant lezen of een brief schrijven.
  • In januari 1917 werd ‘De School aan het front’ opgericht:  soldaten konden er mondelinge en schriftelijke cursussen volgen.
  • Er werd een toneel-, muziek- en keurboekerij opgericht.
  • Er werden tentoonstellingen en voordrachtavonden georganiseerd.

Bij al deze initiatieven speelde Juul Filliaert een actieve rol als leverancier van boeken voor de leeszalen en soldaten, als uitgever van toneel en dichtwerken en als organisator van schilderijententoonstellingen met werken van Frontsoldaten. Regelmatig moest hij vanuit Frankrijk en Nederland allerlei producten invoeren. Al vlug klopten de soldaat-kunstenaars bij hem aan om verf, penselen en doeken mee te brengen. Schilders als Jos Verdeghem, Karel van Lerberghe, Joe English, Anne-Pierre De Kat, Medard Maertens en anderen, werden hierdoor in niet geringe mate gestimuleerd om in deze moeilijke omstandigheden verder te werken en tentoon te stellen.

1918: Gaf na de oorlog de boekhandel in De Panne op en vestigde zich als makelaar in verzekeringen te Nieuwpoort.

1919: De Belgische Standaard houdt op 31 december 1919 op te bestaan. Even werd eraan gedacht het blad volledig in handen van Filliaert te geven, maar het idee ging uiteindelijk – tot grote teleurstelling van Filliaert zelf – niet door.

Filliaert verleent zijn medewerking aan De Standaard, waar hij onder de titel ’t IJzerland een reeks niet ondertekende artikelen laat verschijnen, die later (in 1939) zullen gebundeld worden tot het werk “Tijl’s oog op den puinhoop”

1919-1927: Staatscommissaris van oorlogsschade, verbonden aan de rechtbank van Veurne.

1923: Gaf  ‘Het glorielooze lot’ van Albert van Driessche uit, alsook een heruitgave van ‘Marraintjesliefde’ (1916) van aalmoezenier August Nobels. Zowel Francken als Van Driessche hadden voor de oorlog meegewerkt aan ‘Nieuwe Wegen’. (bron: Geschiedenis van Vlaamse uitgeverijen)

1928: Hielp het Davidsfonds in Nieuwpoort heroprichten. Hierbij speelde opnieuw het Sint-Bernarduscollege een cruciale rol.

1929: Ter gelegenheid van het gouden jubileum van het Sint-Bernarduscollege schrijft hij ‘Het gedenkboek der viering van de vijftigste verjaring der stichting van het college”.

1936: Start met het uitgeven van zijn werk over de geschiedenis van Nieuwpoort in eigen beheer: ‘De Beiaard van Nieupoort’ (1936), ‘De laatste Vlaamsche IJslandvaarders’ (1936), “De dood van Nieupoort” (1938), “Tijl’s oog op den puinhoop” ( over de heropbouw na 1914) (1939) en “De Compagnie van Visvaart 1727-1737” (1939).

  • “Tijl’s oog op den puinhoop” werd omwille van zijn lexicologische waarde bekroond met de tweede provinciale prijs van Brabant.
  • Ook zijn boek “De laatste Vlaamsche IJslandvaarders” kende een groot succes. Hij werd een veel gevraagde avondvullende spreker – vooral in Davidsfondsafdelingen – om over de Ijslandvaart lezingen te houden.
  • Schrijvers als Fred Germonprez zijn in niet geringe mate schatplichtig aan zowel “De laatste Vlaamsche IJslandvaarders” als “Jan Bart”

Ondertussen was hij opnieuw medewerker aan tal van tijdschriften en kranten waaronder Biekorf, Nieuw Vlaanderen, Ons Volk ontwaakt, Het handelsblad enz.

1940-1945: Wereldoorlog II

Bij het begin van de oorlog vluchtte Filliaert met zijn gezin. Zijn ervaringen schreef hij neer in Meidagen 1940 in Vlaanderen’s Westhoek, uitgegeven in 1941.

  • De oorlogsomstandigheden wijzigden zijn beroepsleven. Hij schreef voor meer streekgebonden bladen zoals “De Thorhoutenaar” en “De Thorhoutse Bode” artikels over het gewone nieuws en enkele culturele rubrieken
  • IJverde voor de instandhouding van de culturele waarden en was betrokken bij de oprichting van het “Kunstenaarsgild van de Westhoek“. Hij werd ook voorzitter van de Nieuwpoortse ‘Kamer van Letterkundigen’.
    • Als eerste grote activiteit werd in Koksijde een grote tentoonstelling georganiseerd met het werk van schilders en beeldhouwers uit de Westhoek. Het succes was zo groot dat men besloot om het in andere West-Vlaamse steden over te doen. Juul Filliaert werd er de voltijdse organisator van.

Op het einde van de oorlog maakt Filliaert plannen – tesamen met F.R. Boschvogel – om boekjes uit te geven over verscheidene West-Vlaamse steden, maar de snel veranderende oorlogstoestand dwarsboomde deze plannen.

Na de tweede wereldoorlog kwam Filliaert, die in zijn gemeente een prominent voorman was geweest – zie zijn voorzitterschap van de Nieuwpoortsche “Kamer van Letterkundigen” – , in aanraking met de repressie. Hij werd na de bevrijding tweemaal geïnterneerd: een eerste maal in Diksmuide, een tweede maal in Sint-Kruis. Maar reeds in september 1945 werd hij met een “non lieu” naar huis gestuurd en in zijn burgerrechten hersteld.

1947: Verscheen zijn laatste werk “E.H. Deken de Bo” .

24 december 1948: Overlijdt te Oostende.

Epiloog

Het volledige archief van deze auteur wordt beheerd door Filliaerts kleinzoon Luc Filliaert.

  • Schrijvergewijs wenst Luc Filliaert hier te bedanken voor de vriendelijke ontvangst en toestemming om de covers van de boeken van Juul Filliaerts uit zijn archief te mogen inscannen ter publicatie in de bibliografie.

1980: Publicatie van ‘Nieupoortsche Geschriften’, een bundeling – bezorgd door Stefaan Filliaert – van niet  eerder in boekvorm gepubliceerde geschriften in de oorspronkelijke spelling.

1990: Een bundeling onuitgegeven teksten, gedichten, soldatentoneel bezorgd door Luc Filliaert.

Ken je de Juul Filliaertweg (fiets- en wandelweg) die de Canadalaan en de Albert I-laan met elkaar verbindt en onderweg de Stationsstraat kruist?

2014: Naar aanleiding van de 100ste verjaardag van het uitbreken van WO I  staat voor 2018 een tentoonstelling geplant in de Stadshalle te Nieuwpoort onder de titel: Juul Filliaert en Nieuwpoort.

 

SMAAKMAKER

Avondbede

Wieg nu mijn droom, gij wiegende zee,
in het geheim van nacht en van hemel;
Mensch met een droom, aan uw strand, ho Zee !
Droom doorweven van sterrengewemel.
 
Wieg nu mijn hart, gij wiegende zee,
zuiver van drift in hoopvol verwachten;
Mench met een hart aan uw strand, ho Zee !
 
Wieg nu mijn geest, gij wiegende zee,
IJdel mijn hoofd is, ijdel van ’t denken;
Mensch met een geest, aan uw strand, ho, Zee !
Geest dien niemand verpozing kan schenken.
 
Wieg nu mijn ziel, gij wiegende zee,
Eeuwig getobd in rustlooze lusten;
Mensch met een ziel, aan uw strand, ho Zee !
Ziel die hunkert naar goudlandsche kusten.
 
Wieg mij in rust, gij wiegende zee,
Wieg mij in stil-gevoelloos vergeten;
Mensch die met hart, geest en ziel, ho Zee !
Slechts nog in droom het leven zou weten…….

(In: Nieupoortsche Geschriften p. 191)

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties

  • Chris Weymeis, Juul Filliaert: “Vlaming, maar ook Belg”. VWS-Cahiers nr 149. Tweemaandelijkse uitgave van de VZW Vereniging van Westvlaamse schrijvers onder auspiciën van de Provincie WestVlaanderen. Jaargang 26 nr 4 Juli-Augustus 1991. Waar ook een uitgebreide bibliografie van de publicaties in tijdschriften, alsook een secundaire bibliografie kan gevonden worden.
  • F. De  Vleeschouwer. Filliaert, Juul Louis. In: Nationaal Biografisch Woordenboek. Koninklijke Academiën van België. Brussel Paleis der Academiën, 1977  -dl. 7 -kol. 254-256 (overdruk).
  • Als de strijd verademt, Kunst- en geestesleven op ’t Front 1914-1918. Catalogus, Nieuwpoort 1994  (Tentoonstelling gerealiseerd door Luc Filliaert)
  • Ludo Simons, Het boek in Vlaanderen sinds 1800. Een cultuurgeschiendenis. Lannoo,  Tielt. 2013.  blz. 285-286

BIBLIOGRAFIE

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
  • Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
  • Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
  • Archief Juul Filliaert

Om de foto’s van de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto

Chronologisch overzicht

Jaar Titel Fotogalerij Uitgeverij 1ste druk
1912 Van stille gedachten. Verzen. (gedichten) Rousselare : Jules De Meester, drukker-uitgever. -143p.

Afmetingen: 19.50 x 14.00 (ingenaaid)
1929 Gedenkboek der viering van de vijftigste verjaardag der stichting van het College. Nieupoort: Sint Bernardus College. Uitgave van het uitvoerend Comiteit.

Afmetingen: 26.20 x 20.50 (ingenaaid)
1936 De Beiaard van Nieupoort. Nieuwpoort: Uitgave Juul Filliaert (eigen beheer). -63p.

Afmetingen: 20.70 x 15 (ingenaaid)
1936 De laatste Vlaamsche IJslandvaarders. (verhaal)

Met illlustraties naar tekeningen van den ouden Ijslandvaarder J.D. te Nieuwpoort.
Nieuwpoort: J. Filliaert (eigen beheer). -157p.

Afmetingen: 20.50 x 15 (ingenaaid)
1938 De Dood van Nieupoort. (oorlogskroniek)

Omslagillustratie: K. Van Lerberghe
Nieuwpoort: J. Filliaert (eigen beheer). -178p.Afmetingen: 21 x 14.10 (ingenaaid)
1939 De Compagnie van Vischvaert te Nieupoort, 1727-1737. Nieuwpoort: J. Filliaert (eigen beheer). -133p.Afmetngen: 22.60 x 14.60 (ingenaaid)
1939 Tijl’s oog op den puinhoop. (oorlogskroniek) Nieuwpoort: J. Filliaert (eigen beheer). -176p.

Afmetingen: 22.75 x 15.25 (ingenaaid)
1941 Meidagen 1940 in Vlaanderen’s Westhoek. (oorlogskroniek) Nieuwpoort: J. Filliaert (eigen beheer). -145p.

Afmetingen: 21.50 x 15.50 (ingenaaid)
Drukkerij R. Bracke – Van Geert Wetteren.
1944 Jan Bart, de Vlaamsche zeeheld uit Duinkerke: een levensfilm. Tielt: Drukk.-Uitgeverij Lannoo. -304p.

Reeks: Dietsche gestalten. – Tielt; vol. 6
Afmetingen: 15.50 x 11.50 (gebonden met stofomslag)
Toelatingsnummer 6133
1944 De laatste Vlaamsche IJslandvaarders.

Illustraties naar potloodteekeningen van den Nieupoortschen Oud-IJslandvaarder Jan Double.
Tielt: Lannoo. -228p.

2de bijgewerkte uitgave.
Afmetingen: 19.80 x 14.20 (gebonden – harde kaft)
1947 Deken De Bo. (biografie en bloemlezing)

Met gepentekend portret van deken De Bo tegenover het titelblad door Hugo Speybrouck.

    

Tielt: Drukkerij – uitgeverij Lannoo. -180p.

Reeks: Westvlaamsche boogaard; vol. 4
Afmetingen: 17.80 x 12.30 (ingenaaid – harde gekartonneerde kaft)
POSTUME UITGAVEN
1980 Nieupoorstsche geschriften. Zo zag Juul Filliaert zijn Westhoek.

Omslagtekening: kunstschilder Georges TAHON
Bezorgd door Stefaan Filliaert.
Langemark: Vonksteen. -407p.

Reeks: Heembibliotheek “BACHTEN DE KUPE” nr 6/1980
Afmetingen: 22.50 x 15.50 (paperback – gekartonneerde kaft met flappen.
Druk N.V. Vonksteen, Langemark.
1990 Van zijn hand. (bundeling van ongepubliceerde verspreide teksten)

Bezorgd door Luc Filliaert.
Omslagtekening: Herreman.
Langemark: Vonksteen. – 368pp + 8 pp zw/w foto’s.

Afmetingen:  22,50 x 15.50 (paperback – gekartonneerde kaft met flappen).