Maakt deel uit van:de theaterwereldde vijfenvijftigersjeugdliteratuur
Jan Christiaens
Antwerpen, 8 mei 1929 – Antwerpen, 12 november 2009
Vooral bekend van zijn toneelstukken,waar hij een belangrijk vertegenwoordiger is van de absurdistische avant-garde van de Vijftigers.
Werkte ook voor radio en televisie, schreef twee scripts voor de videofilm Kamers met aandacht, publiceerde gedichten in De zwarte panter, schreef het libretto voor Lulu (Alban Berg) en Missile (Frans Sans) én publiceerde een aantal kinderboeken en drie romans.
Gehuwd met Martha Melsen
BIOGRAFIE
8 mei 1929: Geboren te Antwerpen.
- Zijn vader was Marcel Christiaens (1903-1988), oud redacteur van het communistische blad ‘De Rode Vaan‘
1947-1989: Jan Christiaens was ambtenaar en had de opdracht om de Dienst voor Informatie van de Stad Antwerpen op te richten, die de burgers door de administratieve mallemolen moest gidsen.
Jan Christiaens had een haat-liefde verhouding met Antwerpen, zijn geboortestad. Hij verbleef tot zijn 15 jaar in een verpleeggezin in de Kempen. Vandaar zijn liefde en grote bezorgdheid voor de natuur. Woont sinds zijn 16de definitief in Antwerpen. Hij is vooral bekend als toneelauteur.
Met zijn toneelwerk is hij een belangrijk vertegenwoordiger van de absurdistische avant-garde van de Vijftigers.
1951 : Frans Buyens sticht de literaire vereniging Nevelvlek, waar hij Walter Tillemans leert kennen.
- De linkse, antimilitaristische, anti-burgerlijke en in die koude oorlogsjaren volgens sommigen ronduit communistische Nevelvlek droeg bij tot de opkomst van het kamertoneel in Vlaanderen.
- Tot die vriendenkring van het eerste uur behoorden ook Ferre Auwera, Hugues C. Pernath, Hugo Raes en Lode Rigouts, die o.m. Ionesco vertaalde en Antigone van Jean Anouilh in het Nederlands creëerde.
1950-1960: Schreef een tiental toneelstukken, w.o. De koningin der eilanden (1954), Tee drinken (1958), De Beestentrein (1958), Een vredesduif braden (1959), De Kangoeroes (1960) en De lachende Krokodil (1962), een groteske, in 1960 gecreëerd door het Fakkelteater te Antwerpen (na in boekvorm bij Ontwikkeling te zijn verschenen).
- Zijn literaire loopbaan begon officieel in januari 1956 met de opvoering van ‘De kerselaar’ gecreëerd door het ‘Satiriek Theater de Koperen Haan’ te Antwerpen, gevolgd in mei van datzelfde jaar door ‘’De Koningin der Eilanden’, gecreëerd door de Nevelvlek in het Theater op Zolder te Antwerpen.
- Andere creaties gebeurden bij het N.K.T. en het E.W.T.-Hessenhuis te Antwerpen, Arca (Gent), Toneelgroep Theater van Arnhem, en het Kleines Theater te Keulen.
Hij was medestichter van het literaire tijdschrift Het Kahier, en medewerker van Gard Sivik en Kentering.
In een interview met Auwera (in: Geen woorden maar daden) zegt hij :
- « In de jaren 60 mochten we hier in Vlaanderen van een toneelrevival spreken. Denk aan Hugo Claus, Piet Sterckx, Jozef van Hoeck, Georges Van Vrekkem, Tone Brulin, en anderen. Ik ook, mag dat? De kleine gezelschappen werkten enthousiast, zonder subsidie, zonder betaling, ze gingen zelf op zoek naar Vlaams werk, ze gaven het experiment ruimte. Maar het is allemaal doodgelopen op gemis aan belangstelling. Zowel van de officiële kant als van de kant van het publiek. In Vlaanderen neemt men de toneelliteratuur helemaal niet au serieux ».
Zijn beginwerk kan grosso modo gerekend worden tot het zgn. absurd toneel, gekruid met surrealistische trekjes.
1970 : Stelt expressis verbis vast dat “het experiment van het absurde theater is doodgelopen”. Hij zal het over een andere boeg gooien door ‘volksstukken’ te schrijven in spetterende dialogen.
1972 : Première van De Parochie van Miserie (naar het boek van John Wilms) bij de KNS. Het stuk sloeg in, werd meermaals hernomen en kreeg nog drie vervolgen: De Droom van Zotte Rik, De Minerva en Het derde Rijk in de vierde Wijk.
- Deze stukken zijn niet vrijblijvend, maar aanklagend en aanvallend. Het gaat hem erom de mistoestanden en de teloorgang van deze maatschappij te tonen via zijn zogenaamde “volksstukken”, die het leven in en rond het St. Andrieskwartier in Antwerpen beschrijven.
Volgens het Sabammagazine (nr. 53, 2de trimester 2008) schreef Jan Christiaens niet minder dan 33 originele toneelteksten en vertaalde of bewerkte er nog eens. Andere bronnen (dbnl) spreken van 35 toneelwerken en 20 vertalingen / bewerkingen. Daarbij moet in feite nog zijn werk voor televisie gerekend worden.
Hij werkte ook mee aan een aantal evocaties op de scène (1585, Leven en dood van het water, Veertien taferelen naar Cyriel Buysse, Dood en leven van Guido Gezelle).
Hij is tevens auteur van enkele verhalen voor de jeugd en van een tv-spel ‘De Bruiloftstaart’ en (na een weddenschap met Ferre Auwera) een roman.
1994: Publicatie van de roman ‘De Klinefelter Man’.
- In de jaren zestig al liep Christiaens rond met de plannen voor een roman die, naar eigen zeggen, al in 1970 af was.
- De roman vertelt het verhaal van een eenzaat die als gevolg van een genetische afwijking (het Klinefelter syndroom, een geslachtsgebonden chromosoomafwijking) aseksueel is en vrouwelijke kenmerken vertoont. Hij koestert geen ambities, wordt sociaal totaal genegeerd en belandt in de marginaliteit.
1999: In ‘Blinde haas’, eveneens een roman, brengt hij een mix van romantische en thrillerachtige elementen samen, waarbij hij tevens het beeld schetst van een collaborateur. Zowel deze roman als de ‘De Klinefelter Man’ hebben gelijklopende thema’s namelijk de poging om in het reine met zichzelf te komen en de wereld bewoonbaar maken. Dat er ook autobiografische elementen aanwezig zijn, zij het op versluierde wijze, zal niet tot verbazing aanleiding geven.
2004: In ‘Memoires van een Angsthaas’, een roman die het midden houdt tussen fictie en non fictie, kijkt Christiaens niet alleen terug op zijn leven als gemeenteambtenaar in Antwerpen, maar ook als schrijver, vader en liefhebber van vrouwen.
12 november 2009: overleden in het A.Z. Stuyvenberg te Antwerpen. De asurne werd bijgezet op het ere-perk van de begraafplaats van Antwerpen-Schoonselhof.
BEKRONINGEN
- 1954: Prijs van de Provincie Antwerpen (manuscript) voor het kinderverhaal Kili, het konijn
- 1959: Prijs van de Provincie Antwerpen (manuscript) voor het toneelstuk Een vredesduif braden.
- 1963: Wedstrijdprijs uitgeschreven door Studio Laboratorium voor het Vlaamse Toneel i s m de Vlaamse Touristen Bond voor toneelwerk van Vlaamse auteurs voor Schuimrubber.
- 1964: Wedstrijdprijs van de Aloude Rederijkerskamer van het Heeilig Kruis voor originele in het Nederlands gestelde monologen en dialogen voor De ontmoeting
- 1965: Prijs van de Provincie Antwerpen (Toneelwerk, radio- en tv-spel) voor De lachende krokodil.
- 1965: ‘Sienjaalprijs’, jaarlijkse prijs van het tijdschrift De Tafelronde voor zijn toneelwerk.
- 1970: SABAM-prijs voor toneel
- 1980: Edmond Hustinx-prijs voor toneelwerk.
- 1983: Prijs van de Provincie Antwerpen (Toneelwerk, radio- en tv-spel) voor De loze vink.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Afscheid van Jan Christiaens – Le blog de CDR-Mededelingen
- Raamtheater – Jan Christiaens
- Jan Christiaens – dbnl
- Marcel Christiaens (1903-1988) “Dagelijks iets degelijks”
In de dbnl (electronische teksten)
- Fernand Auwera, ‘Jan Christiaens’ In: Engagement of escapisme? (1985)
- Fernand Auwera, ‘Jan Christiaens’ In: Geen daden maar woorden. Interviews (1970)
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie omvat rubrieken
- Overzicht van het gepubliceerde werk
- Overzicht van de radio-hoorspelen vertaald of bewerkt door Jan Christiaens en uitgezonden door BRT.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Hendrik Conscience Bibliotheek – Antwerpen
- Universiteitsbibliotheek – Katholieke Universiteit Leuven.
- Voor de hoorspelen: Catalogus Vlaamse openbare omroep 1931-1998
Chronologisch overzicht
Deze bibliografie is een eerste aanzet
DOOR JAN CHRISTIAENS VERTAALD EN BEWERKTE HOORSPELEN UITGEZONDEN DOOR BRT
Bron: Catalogus Vlaamse openbare omroep 1931-1998
Samengesteld door Herman Van Cauwenberghe en geredigeerd door John van Houten.
De catalogus verstrekt, voor zover te achterhalen, relevante informatie over uitgezonden hoorspelen door de Vlaamse openbare omroep. Het merendeel van de gegevens is afkomstig uit de jaarverslagen van de Vlaamse openbare omroep en de Nederlandse omroepbladen en die zijn vaak heel summier met betrekking tot de hoorspelen van de Vlaamse omroep. Derhalve is catalogus vooralsnog onvolledig.
1964
Mister Upjohn.
Auteur: Michael Hardwick. Mr. Upjohn, 12-12-1962 BBC Midweek Theatre.
Vertaling: Jan Christiaens
Uitgezonden door BRT op 18-04-1964 in een regie van Robert Maes.
Herhaald op 26-11-1967 & 30-11-1967
1968
Feest voor twee.
Auteur: Giles Cooper. Where The Party Ended, 24-03-1965 BBC Light Programme – Midweek Theatre.
Vertaling: Jan Christiaens
Uitgezonden door BRT op 20-10-1968 in een regie van Frans Roggen.
Herhaald op 24-10-1968 & 12-07-1970 & 16-07-1970
1968
Een vredesduif braden.
Auteur: Jan Christiaens
Uitgezonden door BRT op 24-11-1968 in een regie van Jos Joos.
Herhaald op 28-11-1968 & 24-01-1971 & 30-01-1971
1970
Schroot.
Auteur: Fred W. Willetts. Scrap – The Passing, 06-09-1966 BBC Network Three.
Vertaling: Jan Christiaens
Uitgezonden door BRT op 01-02-1970 in een regie van Jos Joos.Herhaald op 05-02-1970