Johan SONNEVILLE
anno 1963
Brugge, 3 november 1941 – Brugge, 1 juni 1995
Schrijver – journalist – uitgever – dichter
Publiceerde in diverse tijdschriften gedichten vaak onder pseudoniem ‘Sjatsa’.
Andere pseudoniemen die hij voor krantenartikelen gebruikte ‘Kruidnagel’, ‘Gaston Hamers’.
Droeg als zaakvoerder van Uitgeverij De Galge en later als eigenaar van de eigen Uitgeverij Sonneville in de jaren zestig en zeventig van vorige eeuw bij tot de vernieuwing van het literaire veld.
Publiceerde in 1969 de roman ‘Netsky’ die aansloot bij de toenmalige neo-avant-garde
BIOGRAFIE
3 november 1941: Geboren in Brugge in een familie die grotendeels bestond uit leerkrachten.
1953-1959: Volgt de humaniora (Grieks-Latijn) aan het Sint-Lodewijkscollege in Brugge
Koos voor de studie Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, maar goed aarden kon hij er niet.
- De moderne poëzie, waar hij zo’n fan van was, wordt door zijn professoren op neerhalende manier besproken.
- Wel ontmoet hij er medestudenten met een gelijklopende visie op literatuur en kunst. Zo leert hij er Bobb Bern kennen die later zal uitgroeien tot een belangrijk experimenteel dichter.
1960: Na een jaar geeft Sonneville zijn studie aan de KUL op en begint hij Europa rond te reizen. Hij volgt af en toe wat cursussen, deels gefinancierd met beurzen of met de opbrengst van allerlei baantjes.
BEGINNEND SCHRIJVERSCHAP
1962: Aanvankelijk lijkt Sonneville zich te profileren als dichter. Na een niet onopgemerkt optreden op een poëzieavond in 1959, kan hij een kleine doorbraak realiseren via publicaties in tijdschriften met o a zijn gedichten ’Diapsalmata’ en ‘Bogenrieder I’ gepubliceerd in 1962 in het tijdschrift Kruispunt nr 14.
Vaak worden zijn dichterlijke inspanningen gesteund door kunstenaar Renaat Ramon, die de gedichten voorzag van een korte inleiding.
- De meeste van zijn gedichten – mooi verzameld door Andreas Van Rompaey in het boekje Letaal (Antwerpen, Uitg. De Vries Brouwers 2022) – stammen uit de periode 1957-1963. Nadien zullen zijn drukke uitgeversactiviteiten hem geen tijd meer gunnen om zijn schrijverstalenten verder uit te bouwen.
Uiteindelijk zal hij er toch nog in slagen om aan de universiteit van Heidelberg een diploma Deutsche Sprache und Kultur te behalen met een scriptie over de invloed van Rilke op de Vlaamse literatuur.
In die periode begint hij te schrijven aan zijn (enige) roman Netsky.
De publicatie ervan verloopt niet erg vlot.
- Het manuscript dong mee in minstens 4 schrijfwedstrijden. Enkel bij de Reina Prinsen Geerlingsprijs in 1964 krijgt het een eervolle vermelding.
- In 1964 publiceert het tijdschrift Yang een fragment.
- In 1967 kadert schrijver-essayist Hector-Jan Loreis de toen nog ongepubliceerde roman in zijn literatuurstudie Nieuwe roman is nieuwe filosofie.
- Eén uitgeverij – uitgeverij De Kentaur – toont interesse, maar de voorwaarde nl bijdragen aan de kosten, wordt door Sonneville niet aanvaard.
- Pas in 1969 – rijkelijk te laat voor het impact dat de roman volgens Paul De Wispelaere had kunnen hebben -, verschijnt de roman als nr 6 in de sfinks-paperbackreeks van zijn eigen uitgeverij.
1963: Start in Berlijn een opleiding Publizistik. Een verplicht onderdeel van deze opleiding is een stage bij een tijdschrift of krant. Voor Sonneville wordt dat een stage op de redactie van de Brugse weekblad Burgerwelzijn, waarvoor hij reeds in zijn studententijd bijdragen had geschreven.
JOURNALIST EN UITGEVER
1963: De stage loopt goed en Sonneville wordt er aangeworven als vaste medewerker. De studie Publizistik wordt opgegeven. Hij brengt artikels over uiteenlopende culturele evenementen, gaande van volksfeesten tot avant-gardetentoonstellingen. Jazzactiviteiten kregen zijn speciale belangstelling.
Helaas valt de betaling voor zijn bijdragen in zijn ogen nogal tegen en in juli 1964 verlaat hij de journalistiek.
1964 : Richt samen met grafisch ontwerper Jan Verhaert (1927-2011) de uitgeverij De Galge op. Terwijl Jan Verhaert de meer technische aspecten voor zijn rekening neemt, wil Sonneville een fonds samenstellen van voornamelijk progressieve, maatschappijkritische literatuur geschreven door overwegend jonge auteurs.
- Met de hulp van zijn vriend, de schrijver-criticus Paul de Wispelaere kon Sonneville vrij snel een goed functionerend netwerk opbouwen. Bovendien kreeg hij tevens de steun van Herwig Leus, Hedwig Speliers en Julien Weverbergh, redacteuren bij het recalcitrante, maatschappijkritische en onconventionele tijdschrift Bok
Mei – juni … 1965: De eerste zes Galgeboekjes rollen van de drukpers.
- De Galge boekje 1: Jan Walravens, Jan Biorix. Dagboeknotities over de periode 1944-1965 van de Vlaamse letterkundige (1920-1965).
- De Galge boekje nr 2: Julien Weverbergh, Een dag als geen ander. Kritiek op het Vlaamse onderwijssysteem.
- De Galge boekje 3: Hedwig Speliers. wij, galspuwers. Polemieken.
- De Galge boekje 4: Laurent Veydt (= George Adé) Het lichamelijk onderscheid.
- De Galge boekje 5: Herwig Leus. marquis de sade.
- De Galge boekje 6: Hector-Jan Loreis. is de boelijn over de nok?
De uitgeverij geeft ook de zwarte ‘nieuwe’ Yang uit. Het tijdschrift – met een zwarte omslag en geredigeerd door Jan Emiel Daele – was ontstaan na een ruzie met de redacteuren van de ‘oude ‘Yang (met gele omslag). Er verschenen maar drie afleveringen van. In 1966 zal Daele zijn eenmanstijdschrift daele oprichten.
1965: Onenigheid met zijn compagnon en Sonneville trekt zich uit De Galge terug. Henri-Floris Jespers neemt de aandelen over en neemt vervolgens zijn positie in.
Februari 1966: Sticht de Uitgeverij Sonneville. De zaak start als een eenmanszaak.
- Net als vroeger wil hij progressieve auteurs aantrekken
- Zet twee reeksen op touw: De Sfinx-paperbackreeks voor fictionele prozawerken en de Sigma-paperbackreeks voor geëngageerde essays.
- In de sigma-reeks verscheen o m de interviewbundel Wat is links ? van Herman J. Claeys en het pamflet Recht op antwoord van Roger van de Velde.
- In de Sfinx-reeks verscheen uiteindelijk zijn eigen roman Netsky als nummer 6
- In 1968 werd gepoogd een derde reeks op te zetten de zgn gekleurde reeks met toch wel een bestseller nl. Censuur, het veelkoppig monster van Gerda Schmook-Dieltiens. De reeks kwam niet van de grond.
- Werk van de medewerkers van het tijdschrift Labris vond zijn weg naar Sonneville’s eenmansuitgeverij. Van de Labris-auteurs Frans Denissen, Jozef Bierkens, Marcel van Maele en Lucienne Stassaert verschenen bijna allemaal twee werken bij Uitgeverij Sonneville.
- Ook De muzeale minnaar van dichter Leonard Nolens werd in 1973 door Uitgeverij Sonneville uitgebracht. De dichtbundel zal in 1974 op de Antwerpse Boekenbeurs bekroond worden met de prijs voor het beste literaire debuut
1970: Op de Antwerpse Boekenbeurs wordt hem de prijs van het beste literair debuut verleend, voor zijn roman Netsky, die hij met zijn eigen uitgeverij uitbracht.
1971 tot 1973: Met de financiële steun van vrienden bouwt hij de zaak in de breedte uit tot een uitgeverij-drukkerij.
In dezelfde periode richt hij, met de hulp van enkele jeugdvrienden Fernand Lambrecht en Renaat Ramon het tijdschrift Betoel. Marginaal tijdschrift voor literatuur op. Er verschenen tussen 1971 en 1973 vier afleveringen. Het werd een zgn slag in het water, zonder ook maar één rimpeling te veroorzaken.
1980: Eind jaren zeventig komt de uitgeverij financieel in zwaar onweer terecht. De boekenmarkt is ingestort en zijn partners verwijten hem slecht werk. Ondanks inspanningen om het tij te keren gaan de boeken in het begin van de jaren tachtig onherroepelijk dicht.
Het zakelijk mislukken van zijn uitgeverij valt hem psychologisch zwaar. Ook op het persoonlijk vlak loopt het mis. Zijn 20-jarige relatie met zijn huwelijkspartner Suzanne Goegebeur breekt in 1987, met een opname van Sonneville in een psychiatrische instelling.
1 juni 1995: Depressief, fysiek verzwakt – hij krijgt met doofheid te maken en raakt gedeeltelijk verlamd – ontneemt Sonneville zichzelf het leven.
MEER OVER JOHAN SONNEVILLE
- Raf SEYS, Johan Sonneville, in: Lexicon van West-Vlaamse schrijvers, Torhout, 1984.
- Renaat RAMON, Johan Sonneville, VWS-Cahiers nr. 207, Wevelgem, 2001.
- Andreas VAN ROMPAEY, Een liefhebber van moderne kunst in het middeleeuwse Brugge: het journalistieke werk van Johan Sonneville, in: Brugs Ommeland, 2017.
- Andreas VAN ROMPAEY, ‘Heibel in de literaire wereld. Over de positionering van Johan Sonneville ten opzichte van het tijdschrift Heibel’, in: Heibel, 22, 1/2, 2017, 213-218.
- Andreas VAN ROMPAEY, ‘Berichten uit het Johan Sonneville-archief’, in: Gierik, 35, 137, 2017, 67-73.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Referentie
- Andreas VAN ROMPAEY, ‘Staar door me heen. Johan Sonneville en Netsky’, in: Zuurvrij, Letterenhuis, juni 2017, nummer 32, pp 99-105.
- Andreas VAN ROMPAEY, Uit het oog, uit het hart. Het leven van schrijver-uitgever Johan Sonneville, in: Tijdschrift voor biografie, jg.6, nummer 3, najaar 2017, pp 46-54.
BEKRONINGEN
- 1964: Eervolle vermelding bij de uitreiking van de Reina Prinsen Geerlingsprijs voor Netsky
- 1970: Debuutprijs tijdens de Antwerpse Boekenbeurs.
SMAAKMAKER
DIAPSALMATA
ik zie 4 zwarte paters
een kist met gouden nagels dragen
ze gaan snel over de geplaveide weg
op hun blote voeten
ik zie vier kale
hoofden
en een kist
die rap meeloopt
de 4 zwarte paters
werden dezelfde dag nog begraven
de kist ligt op de vuilnisbelt
spijtig ook dat vaderabt zo snel gereden had
anders zouden de vier zwarte paters
de ganse nacht psalmen gezongen hebben
en de kist zou zwaar geweest zijn
van de aarde
Letaal p 23 (Kruispunt nr 14, 1962)
BOGENRIEDER I
Niet te weten waarom
de merelaar een vogel blijft
en de bomen groen worden
zelfs na honderd winters
en regenvlagen
niet te weten waarom
gij rustig bent
en ik niet
dat gij de vogel blijft
die ge vroeger waart
en ik eerst
bruin moest worden
als coca-cola
en geel
als vette peren
en rood
als meisjesschoenen
en blauw en paars
waarom ik de regenboog ben
terwijl het niet regent
Letaal p 16 (Kruispunt nr 14, 1962)
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
NOTA: een overzicht van alle niet gepubliceerde en verspreid gepubliceerde gedichten van Sonneville met vermelding van de vindplaats vindt men in de verzamelbundel Letaal , samengesteld door Andreas van Rompaey.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto
Chronologisch overzicht
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1969 | Netsky. (roman)
Nabericht door Paul de Wispelaere. |
 |
Brugge: Uitgeverij J. Sonneville. -120p.
Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback) |
| 2022 | Letaal. (poëzie – verzamelbundel)
Samengeteld en ingeleid door Andreas van Rompaey. |
 |
Antwerpen / Rotterdam: Uitgeverij C. de Vries-Brouwers. -70p.
Afmetingen: 22 x 14 (garenloos gebrocheerd – zachte kaft met flappen) |
Enkele bijdragen van Sonneville in het Brugse weekblad Burgerwelzijn.
- Logica en elektronische breinen, in: Burgerwelzijn, 6 april 1963.
- Is SF een een literair genre? Beschouwing over de sciencefiction, in: Burgerwelzijn, 13 april 1963.
- Amsterdam nu: een heterogene groepstentoonstelling, in: Burgerwelzijn, 13 juli 1963.
- Ontdekking van een natuurelement. De Meulemeester in Salon Marcaine, in: Burgerwelzijn, 26 oktober 1963.
- Sierhuis, Kouwenaar en cool-jazz in het Gulden Vlies, in: Burgerwelzijn, 9 november 1963.
- Kleinkunstagvond in het Concertgebouw. Hugo Raspoet en Gerard Vermeersch, in: Burgerwelzijn, 30 november 1963.
- Kunst en experiment in Huidevettershuis, in: Burgerwelzijn, 30 november 1963.
- Arthur Ameel. Talentvol surrealistich schilder uit Sint-Michiels, in: Burgerwelzijn, 21 december 1963.
- Schaduwlopen of spelen met woord en dood. Poëtisch debuut van Jozef Deleu, in: Burgerwelzijn, 28 december 1963.
- Ontgoochelende blokjes, in: Burgerwelzijn, 4 januari 1964.
