home | Login
Aantal schrijvers: 595 | Aantal boeken:

19.538

 

 

Hammenecker, Jan

Maakt deel uit van:

JAN HAMMENECKER

Mariekerke, 2 oktober 1878 – Westrode, 13 juni 1932

Priester – dichter – schrijver van heiligenlevens.

Zanger van Christus, Vlaanderen en de Schelde

Actief in het Vlaamse literaire landschap: lid van de Pelgrimsbeweging (1927); medewerker aan verschillende katholieke literaire bladen: Jong Dietschland, Dietsche Warande en Belfort, De Groene Linde.
Hij publiceert verder ook in Vlaamsgezinde bladen als Hooger Leven (1906-1914), Het Vlaamsche Land (1919-1926) en Gudrun (1919-1942), het tijdschrift van de katholieke Vlaamse meisjesbeweging.

Pseudoniemen: Heiland J (in: Jong Dietschland); Neckers Am. (in: Jong Dietschland) ) voor details zie rubriek A-Z Pseudoniemen lexicon

BIOGRAFIE

2 oktober 1878: Jan Baptist Hammenecker werd geboren te Mariekerke, een dorp aan de Schelde, in die dagen een klein vissersdorp.

Jozef Muls beschrijft:

Mariekerke is een dorp aan de Schelde: een klein visschersdorp. Een enkele nauwe straat, met lage scheef en schuins gebouwde huisjes aan beide kanten, loopt, met een lichte zwenking, haast parallel met den onzichtbaren stroom, in de richting van de parochiekerk. Het is een straat zonder eind. Ge moet op uwe stappen terugkomen, wanneer ge het dorp weer uit wilt langs den dijk. Maar aan het eind ligt de kerk, als een verrassing, vlak bij de Schelde, die er een bocht maakt in de richting van Sint-Amands. Achter de kerk is er niets meer dan ruimte van hoogen hemel en glimmend water waar booten voorbijvaren. Er is een eiland met een leger van slank-opstriemende populieren. In de verte, links en rechts, ziet ge de oevers van Vlaanderen en achter de dijken met de notelaars een paradijs van groene weiden met de erkennelijke torens van Moerzeke, Hamme en Thielrode opschietend van tusschen de boomkruinen

Hier heeft hij zijn jeugd doorgebracht. Zijn vader was er veldwachter.

Hammenecker dichtte

En toen ik dacht: al licht is nu verdwenen,
toen is me plots mysterievol verschenen
de Schelde in mat-fluweelen schemering.
Mijn ziele zwom naar Schelde en klaarheid henen,
en ’t was, – zoo moest ik blijde zijn en weenen –
alsof ik aan den hals van Moeder hing.

Lager onderwijs volgt Hammenecker in Mariekerke

1892-1905: Vormingsjaren tot het priesterschap

  • 1892-1899: Middelbaar onderwijs aan het Kleinseminarie te Mechelen
  • 1899-1901: Filosofieopleiding aan het Kleinseminarie te Mechelen
  • 1901-1905: Voortgezette priesteropleiding aan het Grootseminarie Mechelen.
  • 30 april 1905: priesterwijding;

Tijdens zijn opleiding te Mechelen vat Hammenecker bewondering op voor het werk van Vondel en Guido Gezelle.

Maar ook de beweging van ‘Van Nu en Straks’, in het bijzonder het werk van de katholieke schrijver Prosper van Langendonck, zou hem beïnvloeden.

Tegen de art pour l’art strekking die oa zijn streekgenoot Emile Verhaeren aanhield – samen met andere schrijvers van La jeune Belgique – zet hij zich af. Pas veel later zo hij ook Verhaeren omwille van hun gezamenlijke inspiratiebron de Schelde, kunnen appreciëren

Als student is hij actief in het KVSV;

1905-1911: Leraar poësis aan het Sint-Jozefscollege te Aarschot.

  • Als leraar poësis regisseert Hammenecker opvoeringen van klassieke toneelstukken als ‘Adam in Ballingschap’ van Vondel of ‘Antigone’ van Sofokles.

1906 – 1914: Medewerking als redactielid van het Antwerpse maandblad De Vlaamsche Arbeid.

1908: Debuteert als dichter met de bundel Verzen, waarin hij zich laat kennen als een religieus geïnspireerd natuurdichter, met uitgesproken liefde voor zijn geboortestreek: het scheldeland.

  • 1911-1932: Ten dienste van de parochiezorg.
  • 1911-1912: Onderpastoor Sint-Aleydisparochie Schaarbeek en godsdienstleraar Rijksmiddelbare school te Schaarbeek;
  • 1912-1913: Onderpastoor Sint-Denijsparochie Vorst;
  • 1913-1927 Onderpastoor parochie Sint-Jozef Londerzeel;
  • 1927-1932: Pastoor Wolvertem;

1913-1929: Zijn dichtbundels Van Christus’apostelen (1913), Gebeden voor het Heilig Hart (1919) en zijn prozawerk  Zoo zuiver als een ooge (Levensbeschrijving van de Vlaamse Heiligen Lutgardis, Ida van Leuven en Aleydis, 1918) geven blijk van een diep-religieuze bewogenheid.

In zijn daaropvolgende bundels verzen Excubiae (1926) en Colloquia (I, 1923; II 1929) krijgen de religieuze bespiegelingen een intens persoonlijk en mystiek karakter.

Het overgrote deel van zijn werk behandelt expliciet christelijke thema’s: “de Drie-ene-God, Jezus Christus, De Moeder Gods Maria, de apostelen, de heiligen, het priesterschap, de eucharistie”. (H.E. Mertens in: Jan Hammenecker-nummer van Heemkundig Jaarboek Klein Brabant p.86)

1913: Onderpastoor te Sint Jozef Londerzeel. Raakt bevriend met de toen 15-jarige Gerard Walschap.

  • Hammenecker zal de jonge Walschap op zijn literair en professioneel traject begeleiden.
  • Onder Hammeneckers invloed zullen zowel de jonge Walschap, als zijn broer Alfons Walschap, gaan studeren aan de Apostolische School van Asse.
  • Het is Hammenecker die Walschap persoonlijk naar huis begeleidde na zijn vernederend afscheid van het priesterschap.
  • Het is Hammenecker die in een brief aan August van Cauwelaert, Walschap aanbeval voor een betrekking bij de Uitgeverij Boekhandel en Weekblad ‘Het Vlaamsche Land’, betrekking die hij effectief bekwam.
  • Deze vriendschap komt hevig op de proef te staan na de publicatie van Walschap’s roman Adelaïde in 1929. Hammenecker schrijft hem: Beste Gerard, Hebt Gij dat geschreven?. Gij? Zoon van Uw Vader en Moeder! Gij, spijts alles mij zoo dierbaar, mijn mijne Gerard!  En uw kinderen, als ze dat later lezen: Vader was nondeju ’n smeerlap, of hoe zullen ze vloeken? Leer ze meer als begottekens en dedju’s : ze zullen milliard de milliards van doen hebben. Ik ben eindeloos droef: uw boek “Adelaïde”; hoor, Gerard, het ligt in mijn kachel te branden: schoone band, schoone letter op goed papier : flinke stijl (zie Marnix Gijsen) schoone vlam : adieu, Adelaïde! Weg, Adelaïde!

1922: Zijn autobiografische jeugdroman Voor eene ziel handelt over zijn ervaringen in de katholieke Vlaamse studentenverenigingen.

1927: Lid Pelgrimbeweging (1924 – 1931) ; Deelname aan Pelgrimtentoonstelling 1927.

Jan Hammenecker is een geregeld en gewaardeerd medewerker aan verschillende katholieke literaire bladen: Jong Dietschland, Dietsche Warande en Belfort, De Groene Linde.

Hij publiceert verder ook in Vlaamsgezinde bladen als Hooger Leven (1906-1914), Het Vlaamsche Land (1919-1926) en Gudrun (1919-1942), het tijdschrift van de katholieke Vlaamse meisjesbeweging.

13 juni 1932: Jan Hammenecker overlijdt te Westrode aan de gevolgen van keelkanker.

EPILOOG

1935: Via de publicatie uit 1935 J. Hammeneckerpad nr. 3 Te Voet van Antwerpen naar St. Amands aan de Schelde. (ZB, gen., 64 pag., arch.) Met 2 uitsl. kaartjes. Geïllustreerd. V.T.B. Wandelpaden, leren we over het bestaan van een wandelpad genoemd naar de auteur.

1944: Tweede vermeerderde uitgave van de wandelpadroute nu onder de titel J. Hammeneckerpad nr. 3 Te Voet van Antwerpen naar Dendermonde op den rechter Scheldeoever.

1957: Op de kerkberm van Mariekerke staat een monument ter ere van Jan Hammenecker, gemaakt door Herman de Cuyper.

 

MEER OVER JAN HAMMENECKER

  • Jos van Reusel, Jan Hammenecker (1945);
  • Jan Hammenecker-nummer van Heemkundig Jaarboek Klein Brabant 1977 (1978) 12;
    • Hammenecker, Jan; Peeters, Karel; Servaes, Paul; De Pillecijn, Filip e.a.Heemkundig Jaarboek Klein Brabant. Jaargang XII [omtrent Jan Hammenecker] Bornem / Antwerpen, Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant. 1977. Zacht Kaft, 272x217mm. Tal van illustraties in zw/w, één enkele ingekleefde illustratie + mooie omslagill. in rood/zwart. Zowel leven als werk van Jan Hammenecker komen uitgebreid aan bod. 207 p.
  • H.E. Mertens, ‘Jan Hammenecker: Eeuwfeest van zijn geboorte’, in: ’t Vaartland 6 (1978) 3, p. 33-38
  • H.E. Mertens, ‘Jan Hammenecker, dichter en theoloog’, in: Pastor bonus 56 (1979) 1, p. 34-45;
  • F. Holemans, ‘De dichter Jan Hammenecker’, in: Het oude land van Aarschot 38 (2003) 2, p. 61-71; 3, p. 121-162; 4, p. 181-194; 39 (2004) 1, p. 6-35; 2, p. 61-73; 4, p. 186-206; 40 (2005) 1, p. 6-27.

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties

  • Lieve Gevers, Jan Hammenecker, “zanger van Christus, Vlaanderen en de Schelde”, in: Trajecta, achtste jg., 1999, nummer 4 pp. 348-351.
  • Jozef Muls, ‘Jan Hammenecker dichter der Schelde‘, door Dr. Jozef Muls, werkend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie.’ In: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1932 (1932d

 

SMAAKMAKER

De Schelde

‘k Zal zoolang ik ademhale,
spreken met ontroerde tale
over u, mijn Scheldestroom!
 
’t Is al lang, dat ik bedolven
ben in uwe blonde golven,
dat ik mij ver-schelderd-droom:
 
dat ik ben gelijk het water,
dat ik bij me zelve tater
zoo de baartjes in het riet
 
dat ik voel mijn herte zwellen,
dat ik voel eruit op-wellen,
mijn, o Schelde, en ook uw lied !
 
Gij kent enkel twee gebaren;
of de Zee komt afgevaren,
of gij zwelt en wordt een zee;
 
of gij ligt ootmoedig neder;
want gij gaaft uw volheid weder
aan wie volheid schonk: de zee;
 
en ik ken slechts twee manieren
om mijn leven uit te vieren:
dat is vol te zijn van God;
 
vol te zijn van goddelijk leven
en dat leven weer te geven
aan den levengever: God !
 
Wie zal mij de Schelde ontrooven !
Wie de liefde in mij verdooven
die mijn hart voor haar vervult !
 
Wie zal Christus uit me jagen,
wie zijn liefde , ’t grootsche wagen
zulker Zee, als mij vervult.
 
Uit:  Voor eene ziel (1922)
 

Eleison.

‘Pakt!’ kwaakt de knaap: hij ging te verre waden:
zoo diep niet wist dat hij het was………
‘Nog verder door!’ was hij geraden:
en: lekker koel was ’t in den plas.
Nu wordt hij paars geklemd: dat is verzinken!
hij roept benauwd ’t benauwlijk ‘Pakt!’
Ei! Moeder!… Mag Uw Hans verdrinken?
Het knaapje scheeloogt, zwelgt en kwakt:
 
Ik ben die knaap! Hier! Hier! Iets… dat ik grijpe.
ELEISON! Christus! Uw Hand
’t Verwurgerd Niet begint te knijpen:
Weg! ‘k weer het weg met vuist en tand!……
ELEISON, die Petrus hebt gegrepen,
ELEISON!………… o Duizeling!
 
O Ziet! Daar schiet een licht – en – strepen:
geen zon verschoot met zulken zwing.
‘Wie zijt gij, Licht? Zon?’
Zoon van God den Vader,
Telg van het eeuwige Vandaag! –
 
‘ELEISON: Woord! Kom niet nader,
noch waar ik lig, U veel te laag!
 
ELEISON, Heer Christus, laat me zinken!’……
Hij licht mij naar omhoog! en… ‘k sta
druipnat van zijn Genâ te blinken
en in den gloed van ’t

Uit:  poema Missale (1924, in DW&B p64)

 

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

  • Het werk van Hammenecker bestaat uit poëzie, religieus poëtisch proza, heiligenlevens en één autobiografisch werk in proza.
  • Na het chronologisch overzicht vind u een overzicht van de titels alfabetisch gerangschikt met aangifte van de datum van uitgave.

De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
  • Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
  • POËZIECENTRUM vzw- Gent

Chronologisch overzicht

Jaar Titel Fotogalerij Uitgeverij 1ste druk
1908 Verzen. (dichtbundel)

Met illustraties van Alfred Ost.
Dendermonde : Van Lantschoot-Moens. -108p.
1913 Van Christus’ apostelen. (dichtbundel) Vorst-Brussel: Drukkerij ‘L’Emulation’. -117p.
1913 Leven en marteldood van S. Alena. (heiligenleven) Dendermonde : Van Lantschoot-Moens. -29p.
1918 Koningscantate . Kardinaalscantate. St. Amands aan de Schelde: Wils. -34p.
1918 Zoo zuiver als een ooge, over Ludgardis, Ida van Leuven en Aleydis. (heiligenlevens)

Bevat: Ludgardis (pp 5-58); Ida van Leuven (pp 59-90); Aleydis (pp 91-136).
1931: Heruitgave bij L. Opdebeek te Antwerpen – ill. Door Elza van Hagendoren
Antwerpen: Boekhandel Veritas. -138p.

Afmetingen: 18.50 x 13.40 (ingenaaid)

1919 Oorlogsgetijden. (dichtbundel) St. Amands aan de Schelde: Wils. -44p.
1919 Gebeden voor het H. Hart. (dichtbundel) Antwerpen: Boekhandel Veritas. -92p.
1922 Voor eene ziel. (jeugdroman) Antwerpen: Standaard. -220p.
1923 Colloquia I (religieus poëtisch proza) Antwerpen: Uitgeverij Het Vlaamsche Land.
1924 Ozanam. (religieus poëtisch proza) Antwerpen: Dienst der Katholieke Werken. -139p.

Afmetingen: 19.50 x 14 (ingenaaid)
1925 Gemma Galgani, een dochter van Jesus lijden. (kerkgeschiedenis) Kortrijk: Paters Passionisten. -213p

Afmetingen: 23 x 17 (paperback)
1925 Leven van den gelukzaligen Vincentius-Maria Strambi [1745-1824, Passionist] Bisschop van Macerata et Tolentino. (heiligenleven) Kortrijk/ Wesembeek-Oppem /Diepenbeek /Cruyshautem, Paters Passionisten. -72p.+ portret
1926 Excubiae. Verzen door Jan Hammenecker. (dichtbundel) Brussel: N.V. Standaard-Boekhandel. -43p.

Afmetingen: 21.50 x 17.20 (ingenaaid – schoolgewijs gekaft )
Colofon: Van dit werk werden gedrukt door de drukkerij Erasmus te Gent 600 exemplaren op engelsch featherweight papier genummerd van 1 tot 600.
Dit is Nr …

1928 Felicitas. Antwerpen: Maatschappij “Voor God en ’t Volk”, -124p.

Afmetingen: 19 x 14 (ingenaaid)
1928 Sinte Caecilia. (heiligenleven)

Over Caecilia van Rome.
Antwerpen: Voor God en ’t Volk. -310p.

Afmetingen: 19 x 14 (ingenaaid)
1929 Colloquia II (religieus poëtisch proza) St-Amands a/Schelde: Wils
1931 Zoo zuiver als een Ooge over Ludgardis, Ida van Leuven en Aleydis. (heiligenleven)

Met illustraties van Elza van Hagendoren
Heruitgave van 1918
Antwerpen: L. Opdebeek. -136p.

Afmetingen: 25 x 16
POSTUME UITGAVE
1934 Bloemlezing uit zijn werk (poëzie – bloemlezing)

Bloemlezing uit zijn werk bij gelegenheid van de inwijding der grafkapel tot zijn nagedachtenis opgericht te West-Rode 15 ausgustus 1934.
Deeltitels: Verzen; Van christus’ apostelen; Kore; Gebeden voor het H.Hart; Zoo zuiver als een ooge; Sint Jan; Mei; Voor eene ziel; Colloquia; Ozanam; Excubiae; Poema Missale; Sint Caecilia; Felicitas; Colloquia II; Juni; Gelijk een hagedisje; Angelpijn
Antwerpen: Vlaamsche Boekcentrale. -155p.

Afmetingen: 22 x 18 (2-kleurendruk (zwart-groen), linnen band)

 

OVERZICHT PER GENRE ALFABETISCH OP TITEL

Poezie

  • Excubiae. (1925)
  • Felicitas (1928)
  • Gebeden voor het H.Hart. (1916)
  • Koningscantate, Kardinaalscantate. (1917)
  • Oorlogsgetijden. (1919)
  • Van Christus’ Apostelen. (1913)
  • Verzen. (1908)

Religieus poëtisch proza

  • Colloquia I. (1923)
  • Colloquia II. (1930)
  • Ozanam. (1924)

Heiligenlevens

  • Gemma Galgani; een dochter van Jezus’ lijden. (1925)
  • Leven en marteldood van S. Alena (1913)
  • Leven van den gelukzaligen Vincentius-Maria Strambi [1745-1824, Passionist] Bisschop van Macerata et Tolentino. (1925)
  • Sint Cecilia. (1926)
  • Zo zuiver als een Ooge. (1918; 1931)

Proza

  • Voor eene Ziel. (1922; 1926). Beeld van de toenmalige katholieke Vlaamse studentenbeweging;