home | Login
Aantal schrijvers: 595 | Aantal boeken:

19.538

 

 

Winters, Jan Mathijs

Maakt deel uit van:

 

Jan Mathijs Winters

Sledderlo-Genk, 21 september 1864 – Hasselt, 31 augustus 1935

Jan Mathijs Winters was priester en Kempische heimatdichter.

In literaire kringen in Limburg bekend als deelgenoot van het Limburgs Driemanschap August Cuppens (uit Beringen), Jacob Lenaerts (uit Zonhoven) en Jan-Mathijs Winters (uit Genk), alle drie medewerkers aan het bekende tijdschrift “t Daghet in den Oosten”.

Hij is één van de pioniers die een letterkundig réveil in Limburg mee heeft helpen mogelijk maken.

BIOGRAFIE

21 september 1864: Geboren in het agrarische Sledderlo, een gehucht van Genk. Hij was het elfde kind en de enig overblijvende zoon van een diepgelovig gezin.

  • Naast boer was zijn vader ook herbergier, zodat Jan Mathijs kon opgroeien in een welstellend milieu.
  • In Sledderlo was geen school, daarvoor moest de jonge Jan Mathijs te voet vele kilometers stappen naar het nabijgelegen ‘Dorp’, waar trouwens ook de parochiekerk stond. Wellicht heeft deze dagelijkse wandeling in alle seizoenen door bos en hei, alsook zijn kennismaking met schaapherders hem mee geïnspireerd tot zijn liefde voor poëzie en vertelkunst.

1880 -1882: Hoewel pas 16 jaar, wordt hij door onderwijzer Jozef Schreurs als hulponderwijzer in Dorp aangesteld.

  • Dit is de tijd van de schoolstrijd (1879-1884) die ook Genk niet onberoerd liet.

1884: Het retoricajaar te St.-Truiden sluit zijn humaniorastudies af. (met twee jaar vertraging, omwille van zijn vroege onderwijzerscarrière)

Klein Seminarie van St. Roch (Ferrières), provincie Luik.

1887: Treedt toe tot de redactie het tijdschrift ” ’t Daghet in den Oosten”, (1887-1914), een taal- en volkskundig weekblad voor de provincie Limburg.

Met het tijdschrift hopen de stichters ‘…als ’t God belieft, de herten van de Limburgers wat warm te maken voor taal en andere wetensweerdigheden’.

  • Het tijdschrift was in 1885 onder impuls van Guido Gezelle  opgericht door August Cuppens en Jacob Lenaerts, met de poëtische naam ’t Daghet in den Oosten. Het laatste nummer verscheen in 1914.
  • De titel refereert naar de aanvangsregel te zijn voor een 14de eeuws Diets minnelied van een anonieme auteur, dat gaat over een ridder die in de vroege morgen een tweegevecht zou moeten aangaan met een andere edelman. De vader van het meisje dat hij begeert heeft zijn dochter voorbestemd aan zijn rivaal, die de ridder vermoord. Het meisje wijst de moordenaar af en wil nog liever een kloosternon worden…

Een oudt liedeken

 
‘Het daghet in den oosten,
Het lichtet overal !
Hoe luttel weet mijn liefken,
Och, waer ic henen sal,
Hoe luttel weet mijn liefken!’
 
‘Och waren ‘t al mijn vrienden
Dat mijn vianden sijn,
Ic voerd’ u uiten lande,
Mijn lief, mijn minnekijn!
Ic voerd’ u uiten lande.’
 
  • Het moet worden opgemerkt: terwijl in heel Vlaanderen een nieuwe moderne stroom vloeit waarover het tijdschrift Van Nu en Straks (1893-1901) als een vlaggeschip de wind in de zeilen vangt, roeien die van ‘Daget’ dertig jaar lang in hetzelfde schuitje over dezelfde trage beekjes door hetzelfde landschap, dat ze in vele Gezelliaanse verzen blijven bezingen. (Stefan Brijs, De vergeethoek p.90)

1889: Tot priester gewijd.

1889-1890: Leraar in St-Roch, maar kan er niet aarden.

1890-1901: Kapelaan te Alken

1901-1916: Pastoor te Riemst.

  • Regelmatig verschijnen bijdragen van hem in De Banier en in Limburgse Bijdragen en in ’t Daghet in den Oosten, de drie tijdschriften waar Winters aan meewerkte.
  • Te Riemst schrijft Winters zijn belangrijkste werk (ongeveer 1600 verzen), zijn Zonnecyclus of Zonnesymphonieën genoemd en verspreid gepubliceerd over vele nummers van ’t Daghet in den Oosten.

1901: Publicatie van ‘Lelie der Dellingen (Lilja) en Bloemen des velds’.

  • In wezen is dit een vertaling van een IJslands gedicht ‘Lilja’ uit de 14de eeuw ter ere van O.L. Vrouw van de hand van Eystein ASgrimsson, een augustijner monnik uit Tykkviboer.
  • Dit is – bij mijn weten – de enige Nederlandse versie van het IJslandse gedicht. Er bestaan nog wel Franse en Engelse vertalingen, die u op het internet kunt terugvinden.
  • Winters dwingt met deze vertaling overal waardering af . Hij wordt gevraagd een reisbeurs naar IJsland te aanvaarden, maar hij weigert. Hem wordt voorgesteld om in Leuven de IJslandse taal te gaan doceren, maar opnieuw weigert hij.

Winters kiest ervoor om in de eerste plaats priester te zijn en dan pas dichter.

De bloemen des velds zijn verspreide gedichten waarin de invloed van Guido Gezelle duidelijk te zien is.

Ziet ge die zwalber met heur zwartzijde
Kleedeken, en heur boezelaar bruinig rood
Wi voorzichtig en bang zij heur voetekes
Zettelt op den rand van de drabbelige sloot.
…..
 

Of

 
Lieve rozen
uitgekozen
tusschen honder, ongevraagd,
om te pronken
liefdedronken
op de altaar van de Maagd.
….

Maria is nooit ver weg.

1901: Publicatie van ‘De Germaansche heidenleer’, een lijvige studie die hij realiseert in samenwerking met zijn vriend Jacob Lenaerts. In de hoofdstukken die van zijn hand zijn toont Winters zich een gedegen Yslandist.

    • Het is duidelijk dat Lenaerts en Winters heel veel werk en energie gestoken hebben in dit werk. Jammer is dat reeds eerder een dergelijke studie uitgevoerd was. De Dietsche Warande en Belfort kan in 1914 dan ook niet anders dan betreuren: ‘Dit werk zou veertig jaar vroeger, een standaardwerk geweest zijn: nu kwam het te laat”.

1905: Publicatie in afleveringen in ’t Daghet in den Oosten van de ‘Zonnecyclus’ , een gedicht van 1600 verzen gewijd aan Maria.

De Zonnecyclus heeft weliswaar de zon als hoofdthema, maar die staat er alleen maar symbool voor O.L.Vrouw. Het gedicht bestaat uit 5 onderdelen (Electa (uitverkorene); Victrix (overwinnende); Beata (gelukzalige); Speciosa (de verrukkelijke) en Laeta (de blijde) :

  • Deel 1: De zon in alle tijden en seizoenen; de zon als symbool voor de moeder van God, de zon der ‘hemelzalen’.
  • Deel 2: De tegenzang: de slechte dingen zoals het ongeloof en de duivel worden door de zon overwonnen. Deze slechte dingen worden symbolisch uitgebeeld door onder meer de nacht, de wolken en het onweer.
  • Deel 3: De zon maakt gelukkig en verblijdt.
  • Deel 4: de zon is de protagonist in de diverse landschappen
  • Deel 5: De zon wordt aangevuld met de wind, de dauw en de regen. De zon bezorgt de hemel uiteindelijk de Regenboog.

1914: Zijn laatste publicatie was een artikel over doopnamen in ’t Daghet in den Oosten.

1916-1933: Pastoor te Lummen.

  • Jan-Mathijs Winters wordt pastoor te Lummen (1916-1933), waar hij aankomt onder een ongelukkig gesternte. De oorlog woedt en de pastorie is onbewoonbaar na de dorpsbrand in 1914. Winters betrekt daar een deel van de kapelanie. Hij kan toch vlug aarden, want Lummen is een Kempische parochie. Daar zijn bossen, vijvers, heide, vennen, een mooi golvend landschap. Daar, in de Kempen, kan hij zich uitleven zoals in zijn jeugdjaren in zijn geboortedorp te Sledderlo-Genk.

Dichten doet hij niet meer in Lummen.

Er bestaat ook een compositie van Arthur Meulemans op de tekst ‘Agnes, Agnes, wondre naam…’ van Jan Matthijs Winters.

1924: De eerste tekenen van zijn ziekte laten zich gevoelen. Hij hoest bloed op.

1933: Moet zijn parochie verlaten en wordt voor verzorging opgenomen in de St. Salvatorkliniek te Hasselt.

31 augustus 1935: Overlijden van Jan Mathijs Winters.

Epiloog

1951: De gemeente Genk schrijft een eerste Wintersprijs uit met als onderwerp een St. Martinuscantate. (in 1961 uitgevoerd ter gelegenheid ter gelegenheid van de consecratie van de nieuwe St Martinuskerk in Genk-Centrum.)

1953: De Genkse bibliotheek neemt het initiatief om een –als permanent bedoelde – tentoonstelling op te zetten rond J.M. Winters.

1964: Grote herdenkingsplechtigheid 100 jaar na zijn geboorte. De biografie van A. Remans – met daarin een uitgebreide bibliografie – wordt bij deze gelegenheid aan het publiek voorgesteld.

Er wordt een herdenkingstegel aangebracht op zijn ouderlijk huis. In de jaren 70 wordt het huis afgebroken, en komt de tegel terecht in het heemkundig museum van Genk.

1992: De tweejaarlijkse Genkse Poëzieprijs wordt vernoemd naar Jan Mathijs Winters.

1999-2000: In de reeks Limburgse Monografieën verschijnen vier mooie deeltjes over het Limburgs Driemanschap. Ze zijn van de hand van Jef Habex.

  • Deel I: Inleiding , Tiende jg. nr 40 (september 1999); -24p.
  • Deel II: Jacobus Lenaerts, Tiende jg. nr 41 (december 1999); -30p.
  • Deel III: Jan Mathijs Winters, Elfde jg. nr 42 (maart 2000); 29p.
  • Deel IV: August Cuppens, Elfde jg. nr 43 (juni 2000); -28p.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties

  • S. Brijs, De vergeethoek. Atlas 2003 p.86-88
  • Jef Habex, Limburgs driemanschap deel III: Jan Mathijs Winters. Limburgse Monografieën 2000 (Elfde jaargang nr 42) -29p.
  • A. Remans, Priester-Dichter Jan-Mathijs Winters 1864 – 1935, Jubileummonografie Genk 1964

SMAAKMAKER

Het Wintergroen of Kleuterkruid

‘k Wist in mijn geboortestreek,
op den boord der meulenbeek,
knobbelig, een kopeik staan,
’s winters stram, met sneeuw belaan,
’s zomers prijkend, preutsch en schoon,
met een groote looverkroon.
 
Had heur baas in jonger jaren,
om een bussel brand te sparen,
haren gelpschen kop gebroken,
flink had zij haar leed gewroken,
jaar op jaar, bij honderd loten
kris ende kras, een kroon geschoten.
 
’t Beeksken had, met tragen spoed,
spoelend om haar loggen voet,
menig wortelke los gedekt;
ei! zij had er bij gegekt:
‘Lek maar, beekske, lek nog meer,
uw zoentje doet geen zeer’.
 
Eens vol sappigen hoogmoed dronken,
daar stond in ’t licht te pronken,
’t zoele licht van ’t zonnig voorjaar,
zag zij, – ’t was kreeg te zien – of hoorbaar,
teer van leên en krank van voeten-,
op haar teen iets groens aan ’t wroeten.
 
De oude loeg met ’t looze ding:
‘Kruip omhoog wat, kroppeling,
laat eens zien uw zot fatsoen.’
’t Windeke woei en ’t wintergroen
lei zijn ledekens in den bast
en daar wies het, wortelvast.
 
Pas was nu een tijd verloopen,
of een vrachte wrongelknoopen,
vezelkes, wortelkes, bladen, ranken
zaten d’ oude rond de schranken
die haar eigen dood moest bloeden
om heur troetelkind te voeden.
 
‘k Weet in mijn geboortestreek
op den boord der meulenbeek
uitgemergeld, heel ontdaan
koppeloos een kopeik staan;
nog op ’t oude krank gedoen
teert het wulpsche wintergroen.

Uit Lelie der Dellingen p. 112.

 

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografie bestaat uit 2 afdelingen

  1. Chronologisch overzicht
  2. Publicaties in tijdschriften

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
  • Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto

Chronologisch overzicht

Jaar Titel Fotogalerij Uitgeverij 1ste druk
1901 Lelie der dellingen en bloemen des velds. (Vertaling & gedichtenbundel)

De lelie, een IJslandsch gedicht der XIVe eeuw ter eere van O L Vrouw van Eysteyn A’Sgrimsson in ’t Dietsch overgebracht.

Bevat: I. De lelie (pp 5-82) waarin o a de inleiding: iets over IJsland;
II. Bloemen (pp 85-142) – 19 gedichten van Winters.

 Hasselt: St-Quintinus-drukkerij.   -146p.

Afmetingen: 19 x 12.50 (ingenaaid – harde versierde kaft)
1901 De Germaansche heidenleer. (studie)

Auteurs: Jan Matthijs Winters en Jacob Lenaerts.
Bevat 7 hoofdstukken: De eredienst; de verzinselleer; de geesten; de goden; de sagen; de heldensagen en helden (o.m. Wieland, Hilde, Beowulf, Siegfried)
   
Lier : Jozef Van In et Cie, Drukkers-Uitgevers, (Groote Markt, 38) -192p.

Afmetingen: 20.50 x 13 (ingenaaid – zachte kaft)
1905 ‘Zonnecyclus’. (Mariagedicht in 1600 verzen)

Bestaat uit 5 delen: Electa (uitverkorene); Victrix (overwinnende); Beata (gelukzalige); Speciosa (de verrukkelijke) en Laeta (de blijde).

1964: De volledige cyclus werd opgenomen in de publicatie t g v herdenkingsplechtigheid 100 jaar na zijn geboorte ‘Priester-dichter Jan-Mathijs Winters 1864-1935’ van A. Remans pp 110-164.
Colofon: Dit werk werd gedrukt op de offsetpersen van de gemeentelijke technische Foto VAN HOUTTE – Genk.

 In: ’t Daghet in het Oosten.

Verspreid over de jaargangen 1905 en 1906

PUBLICATIES IN TIJDSCHRIFTEN

Winters werkte mee aan drie tijdschriften

  1. ‘t Daghet in den Oosten (1885-1914)
  2. De Banier, tijdschrift gewijd aan Vlaamse en Maatschappelijke Belangen, Letteren en Wetenschap, Hasselt (1893-1914)
  3. Limburgsche Bijdragen van het Hasselts Leesgezelschap

Nota: Vele van de bijdragen van Winters zijn ongetekend gebleven. Sommige zijn geschreven samen met Lenaerts en eveneens ongetekend gebleven.

Bron: A. Remans  ‘Priester-dichter Jan-Mathijs Winters 1864-1935’ pp 83-87.

1887 De zeg van ’t Ketteken en van ’t Muiske.

  • Get. Gehoord te Genck
 In: ‘t Daghet in den Oosten 2de jrg pp 75-76
1887 Gebeden: vijf paternosters ter eer de vijf bloedige wonden. In: ‘t Daghet in den Oosten 2de jrg pp 87-88
1887 Het Kruis.

  • Get. W
 In: ‘t Daghet in den Oosten 2de jrg pp 91-94
1887 Hanevangen.

  • Get. Menneken van Genck.
 In: ‘t Daghet in den Oosten 2de jrg pp 94
1888 Over ’t lengen en ’t korten van de dagen – St Matthijs. In: ‘t Daghet in den Oosten 2de jrg 1888 nr 17 en 18 pp 136-139
1890 Teelken geeselen In: ‘t Daghet in den Oosten 6de jrg pp 120
1890 De duivel met zijn hesp.

  • Get. Genck
 In: ‘t Daghet in den Oosten 6de jrg pp 161-162
1890 De ronkende waarzegger.

  • Get. Genck
 In: ‘t Daghet in den Oosten 6de jrg pp 162-164
1891 Limburgsche welleventheid In: ‘t Daghet in den Oosten 7de jrg pp 42-44
1891 Verhuizen In: ‘t Daghet in den Oosten 7de jrg pp 48
1891 Volksgedachten In: ‘t Daghet in den Oosten 7de jrg pp 79
1892 Gebruiken en meeningen In: ‘t Daghet in den Oosten 7de  jrg pp 95-96
1893 Grappen en snakerijen In: ‘t Daghet in den Oosten 9de jrg pp 31-32
1893 Limburgsch Nederlandsch. 4de Woordenzange. In: ‘t Daghet in den Oosten 9de jrg pp 65-67.
1894 Dierbare stemmen (gedicht)

  • Get. Ganghista
  • Herzien en verbeterd opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds. pp 89-91.
 In: De Banier. Jrg. II pp 128-129
1894 Lief windeke (gedicht)

  • Get. Ganghista.
  • Onveranderd opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds. pp 88.
 In: De Banier. Jrg. II pp 154
1894 Onze jongen is oosten, meneer (arenlezen) In: De Banier. Jrg. II pp 160-161
1894 Terugkeer der Israëlieten uit de Babylonische gevangenschap.

  • Lichtjes verbeterd opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds. pp 113-130
 In: De Banier. Jrg. II pp 186-189
1895 Bouw des tempels

  • Opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds. pp 128-130 als aanvulling op Terugkeer der Israëlieten…
 In: De Banier. Jrg. III pp 128-130
1895 De zege van vogel vinus In: ‘t Daghet in den Oosten 11de jrg pp 41-43.
1895 Zomer (gedicht)

  • Opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds met als titel ‘Zomerdraden’ (pp 108-110)
  • Besproken en ontleed door L. Lambrechts in ‘t Daghet in den Oosten 1905 21ste jrg pp 1-8
 In: De Banier. Jrg. III pp 177-178
1896 Zege van Sledderlo. In: ‘t Daghet in den Oosten 12de jrg pp 182
1897 Uit Alken in de jaren 1790-1802 In: ‘t Daghet in den Oosten 13de jrg pp 62-64.
1897 Wintergroen of kleuterkruid (gedicht)

  • Verbeterd opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds pp 111-112.
  • Opgenomen in J. Geurts, Nederlandsche Leesstukken, Hasselt 1911 .
  • Ontleed en besproken door J. Geurts in Proeve van Letterkundige ontledingen van Nederlandse lesstukken, Hasselt, 1913, I, pp 66-67
 In: De Banier. Jrg. IV pp 107-108
1898 Kerstzang. (gedicht)

  • Opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds pp 97-100 onder de titel ‘Kerstnacht’
 In: De Banier. Jrg. V pp 19-21
1898 Welsingsage. (waarschijnlijk samen met Lenaerts) In: ‘t Daghet in den Oosten 14de jrg pp 136-144; 170-176; 188-190
15de Jrg. (1899) pp 20-30; 38-44; 63-64; 75-79; 84-92; 106-110; 126-128; 131-137; 162-165 en 177-180.
1898 De Edda. (waarschijnlijk samen met Lenaerts) In: ‘t Daghet in den Oosten 14de jrg pp 146-169; 176-182.
15de Jrg. (1899) pp 49-63; 67-75 en 101-105.
1898 De noordzeevolkeren in de Gudrunsage. In: ‘t Daghet in den Oosten 14de jrg pp 192-166
1899 Ommegang van ’t Allerheiligste. (gedicht)

  • Opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds pp 103-105
 In: De Banier. Jrg. VI pp 100-101
1899 Boekbespreking F. Wagner, Le livre des Islandais (1898) en Le saga de Gunlang (1899) In: De Banier. Jrg. VI pp 192-195
1901 De vertellingen van Nornagest. In: ‘t Daghet in den Oosten 17de jrg pp 4-7; 35-41; 61-64; 98-101.
1901 Aan mijn vriend J. Lenaerts bij ’t ontvangen van zijn eereteken.

  • Get. J. M. Winters.
  • Opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds pp 138-140.
 In: De Banier. Jrg. VIII pp 97-98
1901 Ziet gij die zwalber ? (gedicht)

  • Verbeterd opgenomen in Lelie der dellingen en bloemen des velds pp 106.
  • Opgenomen in J. Geurts, Nederlandsche Leesstukken, Hasselt 1911
 In: De Banier. Jrg. VIII pp 145.
1901 Lilium inter spinas. Lilium convallium.(gedicht)

  • Get. Ganghista
 In: De Banier. Jrg. VIII pp 182-184.
1901 De verzinsels der Edda. In: ‘t Daghet in den Oosten 17de jrg pp 10-16; 19-32.
1902 De scheper.

  • Get. Ganghista.
  • Verschenen in Heidebloemeke, Sjieper James jrg. XXII, 1962-1963 pp 158-160 en pp 201-302 Jrg. XXIII pp 38-40.
 In: ‘t Daghet in den Oosten 18de jrg pp 122-128.
1902 Wielandslied. In: ‘t Daghet in den Oosten 18de jrg pp 135-144 en 148.
1902 Riempst, Herderen, Heukelom. In: ‘t Daghet in den Oosten 18de jrg pp 168-175 en 19de jrg (1903) pp 49-51.
1903 Zang der zon (gedicht)

  • Get. Riempst, J.M. Winters
 In: Limburgsche Bijdragen pp 167-168.
1903 De jus patronatus. In: ‘t Daghet in den Oosten 19de jrg pp 30-31.
1903 De kapel van Heukelom onder Riempst In: ‘t Daghet in den Oosten 19de jrg pp 27-29.
1903 Freya’s brisinggamen. In: ‘t Daghet in den Oosten 19de jrg pp 8-16; 17-19.
1904 Bedrukte Moeder Gods.

= Aanvang van de Zeven Weeën (nooit voltooid)

 In: Limburgsche Bijdragen pp 197-199 (15 strofen)
1904 Liedjes van Heukelom. In: ‘t Daghet in den Oosten 20ste  jrg pp 97-111; 113-123.
1905 Valkeniershêtt.

  • Opgenomen in Heidebloemke 12de jrg 1952
 In: ‘t Daghet in den Oosten 21ste  jrg pp 74 (dialect).
1905 Boekbespreking: F. Wagner, Fridthjoff le Port en L. Lambrechts, De vrolijke Limburger. In: De Banier. Jrg. XII pp 28-29 & Jrg. XII pp 112-113.
1905 Over tafels. De peter van Mathijs.

  • Ook verschenen in Het Belang van Limburg 1-10-1935.
  • Opgenomen in Heidebloemke 12de jrg 1952 pp 93-95
 In: ‘t Daghet in den Oosten 21ste  jrg pp 169-173.
1905 Electa. (zang)

  • Get. J.M.W
 In: ‘t Daghet in den Oosten 21ste  jrg pp 48-59.
1905 Victrix. (zang) In: ‘t Daghet in den Oosten 21ste  jrg pp 81-92.
1905 Beata. (zang) In: ‘t Daghet in den Oosten 21ste  jrg pp 92-99.
1906 Speciosa. (zang) In: ‘t Daghet in den Oosten 22ste  jrg pp 117-129.
1906 Laeta. (zang) In: ‘t Daghet in den Oosten 22ste  jrg pp 133-142.
1910 Bassemans Trien. (proza) In: ‘t Daghet in den Oosten 25ste  jrg
1910 ’t Daghet op zijn 25ste verjaardag.

  • Get. J.M. Winters
 In: ‘t Daghet in den Oosten 25ste  jrg pp 15-16.
1912 Veritas. In: ‘t Daghet in den Oosten 28te  jrg pp 85-89 en 100-103.
1913 H. Sakramentsgedichten. In: ‘t Daghet in den Oosten 28ste  jrg pp 66-68.
1914 Over doopnamen geven.

  • Get. Ganghista
 In: ‘t Daghet in den Oosten 30ste  jrg pp 55-58.