GEERT VAN ISTENDAEL
Ukkel, 29 maart 1947
Voormalig VRT journalist, dichter, essayist, vertaler en Brusselconnaisseur
BIOGRAFIE
29 maart 1947: Geboren te Ukkel als Geert Maria Mauritius Julianus Vanistendael.
Van Istendael groeit op in een uitgesproken katholiek, internationaal gericht en erudiet milieu.
- Zijn vader, August Vanistendael, die drie dichtbundels publiceerde, was algemeen secretaris van het Internationaal Christelijk Vakverbond en van 1947 tot 1953 verblijft het gezin in Utrecht, in de wijk Oog in al, en heeft sindsdien een grote (doch niet altijd onkritische) liefde voor Nederland en de Nederlanders gekoesterd.
- Vader Vanistendael genoot veel aanzien en werd de persoonlijke adviseur van de West-Duitse bondskanselier Konrad Adenauer en kardinaal Joseph Frings, de aartsbisschop van Keulen. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie was hij een van de zes leken-auditeurs.
- Hij is de broer van Frans van Istendael, oud-hoogleraar fiscaal recht aan de katholieke Universiteit Leuven en aldaar tot 2005 decaan van de faculteit rechtsgeleerdheid.
Van Istendael studeert sociologie en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Leuven en werkt nadien (1969-1976) als wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van de ruimtelijke ordening voor het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek.
1978: Wordt journalist en nieuwslezer bij de Belgische Radio en Televisie. Daar profileert hij zich vooral als kenner van de Belgische en Duitse geschiedenis en politiek. Hij blijft bij de omroep werken tot in 1993.
1978: Debuteert met de gedichtenbundel ‘Bomen wijzen niet maar wuiven’.
1993: Wordt voltijds zelfstandig schrijver-essayist in Sint-Lambrechts-Woluwe, één van de negentien gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
1995: Wordt bekroond met de Geuzenprijs.
- De Geuzenprijs is een initiatief van het vrijzinnige Gentse Taalminnend Studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan, van de Bond der Oud-Leden (B.O.L.) van ’t Zal Wel Gaan en van het Fonds Tony Bergmann vzw. Deze verenigingen willen hiermee met een zekere regelmaat personen of organisaties huldigen die in de afgelopen periode het meest geassocieerd werden met het begrip “geus”.
- Vanaf zijn eerste uitreiking in 1979 is de Geuzenprijs bedoeld als “een hommage aan signalen van het creatief vermogen van de vrije, kritische geest en als bijdrage tot de uitstraling van een volwassen, ongecomplexeerde vrijzinnigheid“.
2007: Het stripalbum De maagd en de neger, een publicatie van zijn dochter Judith Vanistendael, is gebaseerd op een kort verhaal van haar vader.
Van 2007 tot 2010 is hij voorzitter van PEN Vlaanderen.
2009: Van Istendael krijgt een eredoctoraat van de Open Universiteit.
2017: Bekeert van Istendael zich tot het misdaadverhaal ? Met ‘Het lijk in de boomgaard’ heeft hij alleszins een vermakelijke politieroman geschreven.
2018 en 2019 zijn goed voor respectievelijk een bundel poëzie (Negenentwintig dingen en één afscheidszang) en een geëngageerd manifest (De grote verkilling). Van Istendael toont hoe de verzorgingsstaat zowat in ieder land afkalft. Maar, daarnaast is het een vurig pleidooi voor de sociale zekerheid als toekomstproject in het belang van ons allen.
2020: Van Istendaele recidiveert !! Na Het lijk in de boomgaard (2017) mogen we in De danseres en het mes opnieuw genieten van de gramstorige, kettingrokende Brusselse commissaris Kluft.
2022: Geen twee zonder drie ! In De piekfijne dode zal de in het Brussels foeterende commissaris Kluft ook dit mysterie – waarin een lijk in een peperduur pak, met een nog duurdere horloge, gevonden wordt naast een drukke laan in Brussel – oplossen. ‘Een zwierige en geestige misdaadpersiflage mét weerhaakjes‘ luidde het in de krant De Morgen.
Over zijn werk.
- Essayistisch werk over België en Brussel.
- In zijn veelgelezen essay ‘Het Belgisch labyrint of De schoonheid der wanstaltigheid’ (1989) analyseert hij zijn geboorteland. Deze kroniek wordt in het Hongaars en het Tsjechisch vertaald.
- Met dezelfde eruditie schetst de auteur een historisch, cultureel en stedenbouwkundig portret van Brussel in ‘Arm Brussel’ (1992).
- In ‘Bekentenissen van een reactionair’ (1994), ‘Anders is niet beter’ (1997) en ‘Nieuwe uitbarstingen’ (1999) toont Van Istendael een grote polemische gedrevenheid.
- ‘Vlaamse sprookjes’ (1995) biedt dan weer een staalkaart van in Vlaanderen mondeling overgeleverde vertellingen.
- Als romancier maakt hij naam met ‘Verhalen van het Heggeland’ (1991), en vooral met Altrapsodie (1997). Altrapsodie wordt genomineerd voor de NCR-prijs en de ECI-prijs.
- Ook de poëzie van Van Istendael wordt goed ontvangen.
- De iguanodons van Bernissart. Een Belgisch gedicht verschijnt in 1983 en wordt in 1996 vertaald naar het Servokroatisch.
- Plattegronden (1987), zijn tweede dichtbundel, bevat een lyrische evocatie van Brussel en een beschouwing over de picturale kracht van de schilder James Ensor.
- ‘Het geduld van de dingen’ (1996) en ‘Taalmachine’ (2001) bevatten eveneens cycli over Brussel.
- Als vertaler
- Hij vertaalde Bertold Brecht, Jacques Brel, Alfred Hermann Fried, Johann Wolfgang von Goethe, Heinrich Heine, Heinz Kahlau en William Butler Yeats in het Nederlands. Veel van deze vertalingen zijn verschenen in delen van de reeks: ‘De mooiste van… onder redactie van Koen Stassijns en Ivo van Strijtem.
- In opdracht van de KVS/Brussel bewerkte en vertaalde van Istendael Top Dogs van Urs Widmer en King Kongs Töchter van Theresia Walser uit het Duits.
- Zijn vertaling van Top Dogs van U. Widmer wordt in 1997 in een eerste Nederlandstalige opvoering gebracht in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg.
- Als Brusseleir
- Van Istendael is een liefhebber van het Brussels dialect en schreef het muziektheaterstuk “Ket” waarin Brussel een hoofdrol speelt en was een graag geziene gast bij de Brusselse cabaretavonden van “’t Werm Woeter” (’t Warm Water).
- Werkte mee aan de uitgave van ‘Sjansonnetten en poëzeekes van Remôn de la Sainte-Fontaine’ (auteur Doms Raymond) uitgegeven in 1997 door de Academie van het Brussels in de reeks Cahiers van het Brussels dialect. – Brussel; vol. 5.
- In 2010 schreef hij een monografie over Brussels beroemdste ket ‘Manneke Pis’.
MEER OVER GEERT VAN ISTENDAEL
- Dewulf, Bernard. ‘Geert van Istendael’. In: Kritisch lexicon van de Moderne Nederlandstalige Literatuur. Red. Hugo Brems, Tom van Deel, Ad Zuiderent. Groningen: Martinus Nijhoff uitgevers. Band 4. november 1989.
- http://www.digitaalbrussel.be/webpages/bib/hob2000/istendae.htm
BEKRONINGEN
- 1990: Literaire prijs Dirk Martens van de stad Aalst voor Het Belgisch Labyrint of de schoonheid der wanstaltigheid.
- 1995: bekroond met de Geuzenprijs.
- 2017: Fred Braeckman-award voor het beste thrillerdebuut voor Het lijk in de boomgaard
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- NEDWEB/Literatuur in context – Istendael, Geert van
- Geert van Istendael – Wikipedia
- Dossier Geert van Istendael – Wiki.obdeventer.nl
SMAAKMAKER
Kinderen zijn weke diertjes, zoutvan snot en tranen, kinderen verduren
het grofste zand, het knarsen en het schuren:
met schuim en branding zijn zij vreemd vertrouwd. Ze spartelen en komen aangedreven,
uit water losgewoeld, gegooid op land,
tot eb hen terugspoelt naar een overkant:
een onvoorspelbaar tij speelt met hun leven. Bescherm de weerschijn van hun parelmoer,
het zijn geen schelpjes uit een oude zomer.
Dit zegt de dichter u, die ijle dromer: zet als het moet de stad in rep en roer,
het gaat om nu, niet om een lief verleden.
Een kind heeft recht op diepe zekerheden.
Aarden kom (ca. 5000 v.C.)
uit: Berichten, bezweringen (2006)
Met welke vuursteen heeft hij klei gestoken?Of was het met een stok? Of met een bot?
Keek iemand toe? Of werkte hij verdoken?
Wist hij de ware plek diep in het woud?
Mocht alleen hij het oude vuur zien roken? Hoe vulde hij die kom? Met water? Bloed?
We weten welke vrezen hij bedwong,
al zevenduizend jaren zijn ze jong.
Fiets
uit: Berichten, Bezweringen, Gedichten (2006)
Hij is een zwijgzaam dier van staal en lucht,zo zul je hem bestijgen en bedwingen:
je benen springveer, voeten vogelvlucht,
de wind zal samen met je spieren zingen,
je hijgt het ritme, achtergrondgerucht, ik maak en breek mijn evenwicht,
ik trap mijn val onder mij weg, ik schrijd
op jonge wolken door de stad, ik rijd.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
Structuur van deze chronologische bibliografie:
- Gepubliceerd in boekvorm. (in detail)
- Gepubliceerd in tijdschriften. (selectie).
- Overzicht per genre. (opgelijst per datum van publicatie)
- Geert Van Istendael in vertaling.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
- POËZIECENTRUM vzw – Gent.
- STICHTING LEZEN / Focuspunt Jeugdliteratuur – Antwerpen.
- Literatuur Vlaanderen Vertalingendatabank
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten, klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
A. In boekvorm gepubliceerd
B. In tijdschriften gepubliceerd (selectie)
1990 | ‘Bij Verzameld Vertoog van Guillaume van der Graft’. (essay) Hem aangeboden ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. | In: Ad den Besten e.a. (red.), Leven in zinsverband: over het werk van Willem Bernard, Guillaume van der Graft: Voorburg: Publivorm. p. 49-53. |
1992 | ‘De processie van Scherpenheuvel’. (essay) | In: Nieuw Wereldtijdschrift. 9, nr. 4, p. 64-69. |
1993 | ‘Bestaat een Vlaamse of Nederlandse culturele identiteit?’ (essay) | In: J.C.H. Blom e.a. (red.), De onmacht van het grote: cultuur in Europa. Amsterdam: Amsterdam University Press. p. 20-29. |
1993 | ‘August Vermeylen en de anarchie’. (essay) | In: Frank de Crits (red.), Brussel en het fin-de-siècle: 100 jaar Van Nu en Straks. Antwerpen: Houtekiet. p.64-80. |
1997 | ‘Eilandjes van wanorde, lifelijke, eigen wanorde. Over Dirkje Kuik’. (essay) | In: Ons Erfdeel. 40, nr. 4, p. 533-542. |
2000 | ‘Het is niet de schrijver die het boek maakt, maar de lezer: de receptie van Jeroen Brouwers’. (essay) | In: Ons Erfdeel. 43, nr. 4, p. 520-528. |
2010 | “Mais ou sont les neiges d’antan ? Bij het gedicht ‘Verlangen naar de winter’ van Hubert van Herreweghen”. | In: Kunsttijdschrift Vlaanderen 59, 2010, p.360-362. |
2010 | « Overlangs gespleten wilg » | In: ’Meer beter samen. Onze natuur in beeld’ (D. Bogaert e.a., red.), Brussel, Agentschap voor Natuur en Bos, 2010, p.43. |
2010 | “Seine Schatten, die voll Kühling sind” (over Das Lied von der Erde, Gustav Mahler)” | In: ‘Schrijvers over Mahler’ (Bas van Putten, red.), Amsterdam, Koninklijk Concertgebouworkest, 2010, s.p. |
2010 | “Verantwoord tuinieren” | In: ‘Leven van het land. Stilstaan bij mens en aarde’ (P. Beemsterboer, A. Kamp, red.), ’s Hertogenbosch-Mechelen, KBS Uitgeverij, 2010, p.107. |
Overzicht per genre
Romans/Verhalen
- 1991 Verhalen van het Heggeland. (verhalen)
- 1995 Vlaamse sprookjes. (verhalen)
- 1997 Altrapsodie. (roman)
- 2000 Veldwerk in Vlaanderen: verhalen. (verhalen)
- 2003 De zwarte steen. (roman)
- 2008 Kerstverhaal (i.s.m. Judith Vanistendael)
- 2017 Het lijk in de boomgaard. Een Brusselse satire. (misdaadverhaal)
- 2020 De danseres en het mes. (misdaadverhaal)
- 2022 De piekfijne dode. (misdaadverhaal)
Gedichten
- 1978 Bomen wijzen niet maar wuiven.
- 1982 Vlaanderen: een gedicht.
- 1983 De iguanodons van Bernissart: een Belgisch gedicht.
- 1987 Plattegronden.
- 1995 Een vlucht over Brussel.
- 1996 Het geduld van de dingen: gedichten.
- 2001 Taalmachine: gedichten.
- 2006 Berichten, bezweringen.
- 2010 Sociale zekerheid en andere gedichten.
- 2015 Het was wat was.
- 2018 Negenentwintig dingen en één afscheidszang.
Essays
- 1989 Het Belgisch labyrint: de schoonheid der wanstaltigheid. (essays)
- 1990‘Bij Verzameld Vertoog van Guillaume van der Graft’. (essay)
- 1992 Arm Brussel. (essay)
- 1993 Het Belgisch labyrint: wakker worden in een ander land. (essays)
- 1994 Bekentenissen van een reactionair. (essays)
- 1996 Anders is niet beter. (essays)
- 1999 Nieuwe uitbarstingen. (essays)
- 2001 Alle uitbarstingen: verzamelbundel. (essay)
- 2003 Fatma, of: De monumentenzorg. (essay)
- 2005 Mijn Nederland. (essays)
- 2006 Alfabet van de globalisering. (essays)
- 2007 Mijn Duitsland. (essays)
- 2009 Gesprekken met mijn dode god. (biografie van zijn vader)
- 2010 Manneke Pis. (monografie over Brussels beroemdste ket)
- 2010 Tot het Nederlandse volk (essays)
- 2011 Het Belgisch labyrint (essays). Heruitgave van 1993.
- 2012 Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders).
- 2013: De parochie van Sint-Precarius (Huizinga-lezing 2012)
- 2019 De grote verkilling.
Vertalingen (selectie)
- Urs Widmer
1997 Top Dogs. Brussel: Koninklijke Vlaamse Schouwburg. 80p. - Theresia Walser
1999 King Kongs dochter. Brussel: Koninklijke Vlaamse Schouwburg. 90p. - Heinz Kahlau 2002 Blanke man: een selectie uit de poëzie van Heinz Kahlau / vertaald door Geert van Istendael en Koen Stassijns Berchem EPO 172p.
- De mooiste van Jacques Prévert Samenstelling Stassijns, Koen; van Strijtem, Ivo. 2006 Tielt Reeks De mooiste van…
Varia (selectie)
- 1999 Samenstelling en nawoord. In: Egon Erwin Kisch, De vliegende reporter. Amsterdam: Atlas. 377p.
- 1999 Inleiding. In: Spreuken: statenvertaling. Amsterdam: Atlas. 95p.
- 1995 Brusselse vergezichten. Bloemlezing samengesteld door Frank de Crits en Geert van Istendael. Brussel: Standaard Boekhandel. 63p.
- 1995 Op dood spoor : de NMBS en het reizigersleed / Philippe Janssens ; voorwoord Geert van Istendael. Berchem : EPO. -232p.
- 2001 Ruimtelijke ordening getekend : 5 jaar T.R.O.S. 1996-2000 : inhoudstabellen / getekend door Nicole van Goethem ; verwoord door Geert van Istendael. Brugge: Die Keure 61p.
- 2004 De Naardense bijbel : de volledige tekst van de Hebreeuwse Bijbel en het Nieuwe Testament / vertaald door Pieter Oussoren ; [inleiding : Benno Barnard, Geert van Istendael]
- In 2007 publiceerde zijn dochter Judith Vanistendael het tweedelig stripalbum De maagd en de neger, gebaseerd op een kort verhaal van Geert van Istendael.
- 2008 De islam in Europa : dialoog of clash ? / redactie Johan Santorum ; auteurs : Benno Barnard, Geert van Istendael, Rik Pinxten … [et al.] Leuven : Van Halewyck, -191p.
GEERT VAN ISTENDAEL IN VERTALING
ALBANEES
- 2014: Historia e Belgjikës Albanees / vert. uit het Nederlands door Krenar Hajderi. Tirana Dituria. Non-fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Het Belgisch labyrint. Amsterdam, etc. De Arbeiderspers, 1989.
DUITS
- 2008: Einsichten in die Deutsche Seele von Aachen bis Zwiebelmarkt Duits / vert. uit het Nederlands door Marlene Müller-Haas. Berlin: Parthas. Reisliteratuur, gebonden. Oorspronkelijke titel: Mijn Duitsland. Amsterdam: Atlas, 2007.
ENGELS
- 1992: [Now Ommertje can’t avoid it anymore] Engels / vert. uit het Nederlands door Geert van Istendael, Meghan Ferrill. Rotterdam Story International. Fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Een keuze uit: Verhalen van het Heggeland (1991).
FRANS
- 2004: Le labyrinthe belge. Frans / vert. uit het Nederlands door Marnix Vincent, Monique Nagielkopf. Bordeaux, Pantin, Paris: Le Castor Astral (Escales du Nord). Non-fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Het Belgisch labyrint. Amsterdam, etc.: De Arbeiderspers, 1989. Voorwoord: Jacques de Decker.
HONGAARS
- 1994: A belga labirintus avagy a formátlanság bája. Hongaars / vert. uit het Nederlands door Judit Gera. Budapest: Gondolat. Non-fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Het Belgisch labyrint. Amsterdam, etc.: De Arbeiderspers, 1989.
- 1996: Apológia a németalföldi nyelvért és annak kultúráiért Hongaars / vert. uit het Nederlands door Veronika Máthé. In: Magyar napló, jrg.8 (1996) nr.5-6, p.36-40. Non-fictie, Oorspronkelijke titel: Een keuze uit: Bekentenissen van een reactionair (1994).
MACEDONISCH
- 2015: [Belgitskijot labyrint]. Macedonisch / vert. uit het Nederlands door Eli Doezè (Eli Pujovska). Skopje: Matica Makesonska. Fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Het Belgisch labyrint. Amsterdam, etc.: De Arbeiderspers, 1989. Vertalersnaam in boek: Eli Pujovska.
SERVOKROATISCH
- 1996: Igvanodoni iz Bernisara: Belgijska pesma. Servokroatisch / vert. uit het Nederlands door Ivana Šćepanović. Novi Sad: Prometej (Biblioteka Holandsko-flamanska knjizevnost). Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: De iguanodons van Bernissart. Novi Sad: Prometej, 1983
- 1996: Priče iz Hehelanda. Servokroatisch / vert. uit het Nederlands door Ivana Šćepanović. Novi Sad: Prometej. (Holandsko-Flamanska knjizevnost). Fictie, paperback. Oorspronkelijke titel: Verhalen van het Heggeland. Amsterdam, etc.: De Arbeiderspers, 1991.
TSJECHISCH
- 1998: Belgický labyrint Tsjechisch / vert. uit het Nederlands door Jana Pellarová-Irmannová. Praha: Cinemax. Non-fictie, gebonden. Oorspronkelijke titel: Het Belgisch labyrint. Amsterdam, etc.: De Arbeiderspers, 1989.
- 2007: Moje Nizozemsko Tsjechisch / vert. uit het Nederlands door Jana Pellarová-Irmannová. Praha Lidové Noviny. Non-fictie, gebonden. Oorspronkelijke titel: Mijn Nederland. Amsterdam Atlas, 2005.