Frans van Isacker

Mechelen, 4 februari 1920 – Edegem, 27 oktober 2000

Frans Rudolf Jan Maria van Isacker was prozaschrijver en advocaat

“Een oeuvre dat alle kwaliteiten heeft van bedachtzame, intimistische kamermuziek”. (Marita de Sterck)

Centrale thema’s zijn de pijnlijke broosheid en kortstondigheid van het menselijk leven en de wanhopige pogingen van individu en gemeenschap om op een zinvolle wijze ordening te bewerkstelligen in een chaotische realiteit.
Van Isackers romans zijn heel klassiek van opbouw,
Het zijn tevens nauwelijks versluierde autobiografische geschriften die getuigen van een intens gevoelsmatige betrokkenheid bij gezins- en maatschappelijk leven, van de noodzaak van een nadenkende levenshouding als voorwaarde voor een zinvol bestaan voor individu en samenleving.

BIOGRAFIE

4 februari 1920: Geboren te Mechelen als Frans Rudolf Jan Maria van Isacker, zoon van Philip Joseph Aimé van Isacker (Torhout, ^o18 december 1884 – Brussel, †11 maart 1951) en Charlotte Prové;

• Philip van Isacker was dr. in de geschiedenis en advocaat; van 1931 tot 1938 was hij minister, o.m. van Verkeerswezen, Arbeid en Nijverheid, Arbeid en Sociale Voorzorg en Economische Zaken – Marnix Gijsen was zijn kabinetschef (cf Tussen staat en volk. Nagelaten memoires, 1953);.

1940: Grieks-Latijnse humaniora in het St.-Jozefcollege van de Jezuïeten te Aalst (1940)

1945: Promoveert tot doctor in de rechten aan de K.U.L. te Leuven.

1947: Na zijn stage bij de stafhouder van het Hof van Cassatie Paul Struye te Brussel, die naam maakte als bepleiter van amnestie, bouwt hij vanaf 1947 in het Mechelse een advocatenpraktijk uit.

1947-1971: Gehuwd met  Ida Smeets (Tienen, ^o26 juni 1925);

• Het gezin krijgt drie kinderen: Elsie (^o1948, huisvrouw), Philip (^o1949, licentiaat in de rechten en de kunstgeschiedenis, beeldhouwer sinds 1980) en Piet (^o1953, dr. in de theoretische kernfysica, als onderzoeker werkzaam in Groot-Brittannië);
• Op 22 december 1971 komt mevrouw Van Isacker in tragische omstandigheden om het leven: op haar dagelijkse wandeling wordt ze door de 20-jarige Gustaaf van Eycken overvallen en gewurgd (cf. het aan haar gewijde ‘Naschrift’ in Vijftig aan de wand);

1948: Debuteert met het eerste deel van de tweedelige roman De wereld verandert in 1949 gevolgd door Maar er is een uitweg.

• De romans beschrijven de situatie tijdens de tweede wereldoorlog en de periode van de naoorlogse repressie, periode die de auteur als jong pro deo-advocaat van nabij heeft meegemaakt.
• In de roman De wereld verandert, die hij al in 1944 geschreven had, worden twee Vlaamse families gevolgd en de maatschappelijke keuzen die zij maken in deze chaotische tijd. Deze roman en ook zijn volgende zijn een pleidooi voor begrip en verdraagzaamheid.
• Maar er is een uitweg verwijst naar de besloten warmte van het kerngezin, ultiem toevluchtsoord voor de waanzin de oorlog en zijn nasleep, maar tegelijkertijd het belangrijkste slachtoffer ervan.
• Beide kronieken sluiten aan bij het naoorlogse getuigenisproza dat reageerde tegen de existentialistische verlorenheid. Het is een proza dat vooral vragen met betrekking tot ethiek centraal stelt en met grote sociale bewogenheid zoekt naar een zinvol bestaan voor individu en samenleving.

1948-1968:  Secretaris van het Vlaams Economisch Verbond afdeling Mechelen.

1949: Verwerft de letterkundige prijs van de provincie Antwerpen voor het beste debuut.

1952:  Behaalt voor de Centrale Examencommissie de titel van licentiaat in de notariële wetenschappen.

1953 – 1983: Lid van de Conferentie der Nederlandse Letteren, tot haar ontbinding in 1983.

1954: Publicatie van de roman ‘Kortstondige onthoofding’.

• Zoals veel van zijn werken put dit boek uit zijn eigen leven.
• Een jong advocaat, overtuigd van zijn onwankelbaar geestelijk evenwicht, wordt kordaat uit zijn hengsels gelicht zodra de bevallingstijd van zijn vrouw is aangebroken.

1957: Publicatie van Postume wandeling, een afscheidsboek, waarin hij een literaire getuigenis geeft van zijn vader, de politicus en minister Philip van Isacker. Het afscheid van zijn vader zet de verteller-auteur niet alleen aan het denken over zijn rol als zoon en als vader, maar ook over autoriteit, nepotisme, integriteit…in privé- en beroepsleven.

1961:  Promoveert aan de universiteit van Amsterdam (bij prof. dr. Hirsch Ballin) tot doctor in de rechtsgeleerdheid op een studie van de morele rechten van de auteur. Vrij snel wordt zijn expertise op dit terrein internationaal gewaardeerd.

Vanaf 1963 maakte hij deel uit van de Belgische Adviescommissie voor het Auteursrecht. Een tijdlang heeft hij de commissie voorgezeten.

1963: Beëindigt zijn loopbaan als advocaat aan de balie en wordt professor aan de R.U. Gent, en gaat in 1985 op emeritaat.

1967: De bruidegom van mijn ziel  is een zelfportret, maar gezien door de ogen van zijn echtgenote, die – als ik-verteller – op de grens van de tweede levenshelft, terugblikt op haar relatie en de balans opmaakt

1971: Dat jaar sloeg het noodlot toe, toen zijn echtgenote verkracht en vermoord werd door seriemoordenaar Staf Van Eyken.

1971: Maatschappelijke en sociale problematiek liggen ook ten grondslag aan zijn toneelstuk Populorum progressio (1971) en zijn pamflet De keizer naakt (1978), een ‘open brief aan de zwijgende meerderheid’.

In Binnen in de open ruimte (1971) schetst hij de laatste levensdagen van zijn moeder, die verlamd en niet meer tot spreken in staat, sterft in een eenzaamheid die haar verwanten niet kunnen doorbreken.

1972: In zijn roman Vijftig aan de wand (1972) geeft hij zijn opvattingen over allerlei actuele problemen, zoals over abortus, euthanasie, de rol van de vrouw, religie en milieu.

• Een zwaargewonde verteller overdenkt tijdens zijn laatste uren zijn eigen leven en het fenomeen mens in de kosmos. Het is in zijn oeuvre een sleutelroman, waarin de jurist Van Isacker in vele opzichten een ethisch denken bepleit dat in zijn ogen een essentiële voorwaarde is voor individuele en maatschappelijke waardigheid.

1976: Ontmoeting met schrijfster Elisabeth Marain.

December 1976: Elisabeth Marain verhuist met haar drie kinderen naar Muizen bij Mechelen, waar ze gaat samenwonen met Frans van Isacker.

1985: Gaat op emeritaat.

1986: Publicatie reisverhaal ‘Sawa Sawa. Impressies van een reis door Kenia’ in samenwerking met Elisabeth Marain en Marc Sleen.

1988: Met Averechts verloop, een oorlogskroniek, keert de auteur terug naar zijn debuut. Het is het eerste deel van een gepland zesdelig opus Kroniek van een meedogenloze eeuw dat de ervaringen van twee families gedurende de twee wereldoorlogen, de Koreaanse en de Vietnamese oorlog enz. in beeld moet brengen.

• De titel van dit eerste deel verwijst naar het lot dat de hoofdfiguur tegen wil en dank in de politiek doet belanden.

1988: Frans van Isacker lijdt aan afasie ten gevolge van een hartinfarct.

• De opgroeiende kinderen veroorzaken spanningen.
• Eind 1988 beslist Elisabeth om alleen te gaan wonen. Blijft wekelijks contact houden met Frans van Isacker.

Zijn ziekte verhindert hem aan de geplande Kroniek van een meedogenloze eeuw verder te schrijven.

27 oktober 2000: Overlijdt te Edegem.

BEKRONINGEN

1949: De letterkundige prijs van de stad Antwerpen (= 5.000 fr.) voor zijn roman De wereld verandert;
1968: Bekroond in het Referendum tijdens de 32ste Boekenbeurs voor Vlaanderen met zijn roman De bruidegom van mijn ziel

Meer over Frans van Isacker

• BNTL; Kritisch lexicon; Oosthoek; WP-lexicon;
• J. de Ceulaer, ‘Frans van Isacker’, in: Te gast bij Vlaamse auteurs (dl 4, 1964), p. 95-101;
• Jos Borré; ‘Frans van Isacker’.  Reeks: ontmoetingen nr 105. Uitgeverij Orion 1973 (53p.)
• H. Bousset, ‘Overlevingskroniek’, in: Dietsche Warande & Belfort 133 (1988) 5, p. 368-372;

TRIVIA

• Hij had een cameo in strook 26 van het album “Beo is Back” (1989) in de stripreeks Nero (strip) door Marc Sleen. Hij heet daar “Professor Roerganger”.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

• DBNL auteur – Frans van Isacker
• Frans Van Isacker – Wikipedia

Referenties

• L. Decorte, R. van de Perre en M. Sterck, [Frans van Isacker], in: R. van de Perre (red.). Een kwartet Brabantse prozaschrijvers, speciaal nummer van Vlaanderen 41 (1992) 240, p. 77-85.
• Marita de Sterck, Isacker, Frans van, in: M. Janssens e.a (red.). Geboekstaafd. Vlaamse prozaschrijvers na 1945 (1988), p. 154-157;

SMAAKMAKER

DE LAATSTE BRIEF

En zoals hij besloten had, ging Bergman, nog steeds onwetend, in de vroege namiddag terug naar de Kommandatur. Hij meldde zich aan, maar de Kommandant was afwezig en een van zijn ondergeschikte officieren ontving hem. Bergman vroeg naar de stand der zaak Herman Bergman. De officier ging zoeken in een kast met dossiers. Hij vond niets en ging in de kamer ernaast. Hij kwam terug met een brief, die hij aan Bergman overreikte, zeggende: “Herman Bergman werd op drieëntwintig december terechtgesteld. Vanmorgen dus. Hier is zijn laatste brief.
Bergman verkleurde niet. Hij wankelde niet. Hij vertrok zelfs geen spier, alleen werden zijn ogen star en groter. Dat was alles. Hij bleef een tijdlang staan met de brief in zijn hand, zoals hij die aangenomen had. Zo stond hij daar. Dan, zonder zijn handen te verroeren, keerde hij zich langzaam om. Zonder één woord. Hij ging de deur uit. Hij daalde de trappen af, als een automaat, nog steeds met de brief in de hand, lichtjes vooruitgestoken, zoals hij die ontvangen had. Beneden liet hij zijn hand zakken. Hij ging buiten, stak de straat over en daar bleef hij staan, lang, heel lang. Hij verroerde niet, hij dacht niet. Later heeft hij zich nooit meer kunnen herinneren wat hij zou kunnen gedacht hebben. Niets van al wat hij toen deed heeft hij zich ooit herinnerd.

Uit: De wereld verandert. 1948.

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

• Frans van Isacker heeft als jurist enkele studies over het auteursrecht gepubliceerd. Een overzicht van deze studies vindt u na het chronologisch overzicht van zijn literaire werken.

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
• Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
• Luc Decorte, ‘Bio- en bibliografie ‘van’ en ‘over’ Frans van Isacker (o1920):’ In: Vlaanderen. Jaargang 41 (1992)

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Literair werk: chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1948	De wereld verandert. (roman) 1951: 2de druk, ibidem. 1963: Heruitgave bij uitgeverij Heideland, Hasselt als dubbelnummer 86/87 van de Vlaamse Pockets. 1975: 4de druk bij uitgeverij Orion, Brugge		Amsterdam; Brussel: Elsevier. -403p. Afmetingen: 20 x 14 (gebonden met stofomslag) Colofon: Dit boek werd in opdracht van de N.V. Elsevier te Brussel gedrukt op de persen van de N.V. Scheerders-Van Kerckhove te St-Niklaas in het najaar van 1948.
1949	Maar er is een uitweg. (roman over oorlog en repressie) 1963: Heruitgave bij uitgeverij Heideland, Hasselt als dubbelnummer 88/89 van de Vlaamse Pockets. 1976: 4de druk bij uitgeverij Orion, Brugge. 1979: Van 6 juni tot 20 december 1979 verscheen de roman als feuilleton in De Standaard.		Amsterdam; Brussel: Elsevier. -355p. Afmetingen: 20 x 14 (gebonden met stofomslag) Colofon: Dit boek werd in opdracht van de N.V. Elsevier te Brussel gedrukt op de persen van de N.V. Scheerders-Van Kerckhove te St-Niklaas in het najaar van 1949.
1951	Twee-Gevecht (kortverhaal)
1954	Kortstondige onthoofding. (roman) Stofomslag: Paul Ausloos. 1972: 2de druk bij Orion-Desclée De Brouwer te Brugge in de reeks Merkstenen nr 43 1985: 3de druk bij Manteau te Antwerpen in de reeks Grote Marnixpockets nr 280		Antwerpen: Sheed & Ward. -115p. Afmetingen: 20.25 x 12.75 (gebonden met stofomslag) Colofon: Dit boek werd gedrukt in de Herfst 1954 op de persen van de Drukkerijen C. Govaerts te Deurne. Buiten de gewone oplage werden er 25 ex. gedrukt buiten de handel waarvan 20 genummerd van  tot 20 en 5 eigenhandig gemerkt door de schrijver.
1957	Posthume wandeling. (roman) 1963: De eerste bladzijden van de roman verschenen onder de titel In paradisum… in de door André Demedts verzamelde en ingeleide bloemlezing Vlaamse verhalen van deze tijd (Utrecht-Antwerpen, Het Spectrum, 1963 – Prima-Boeken: 888), blz. 15-25. 1969: 2de druk bij Desclée De Brouwer te Brugge 1977: De derde druk van ‘Posthume wandeling’ maakt deel uit van de bundel ‘Drie romans over leven en dood’, die de uitgeverijen Orion (Brugge)-Gottmer (Nijmegen) in 1977 publiceerden. De andere romans waren: Binnen in de open ruimte (3de druk) en De reis naar Ispahan (5de druk). 1986: 4de herziene druk bij Manteau te Antwerpen in de reeks Grote Marnixpockets nr 295		Antwerpen: Ontwikkeling./ Amsterdam: J.M.Meulenhoff. -70p. Reeks: Nieuw Vlaams tijdschrift. Afmetingen: 22.50 x 15.50 (gebonden met stofomslag) Colofon: Gedrukt op de persen van de Moderne Boek- en Handelsdrukkerij Excelsior te Antwerpen. Van deze uitgave werden 1500 ex gedrukt, meer een speciale oplage van 25 exemplaren bestemd voor de auteur. Vier ervan werden gemerkt met de lettertekens A, B, O, en P. De overige werden genummerd van 1 tot 21.
1961	De reis naar Ispahan. (roman) De tekst op de flappen van de stofomslag is van Hubert Lampo. 1973: 4de druk bij Orion-Desclée De Brouwer te Brugge in de reeks Merkstenen nr 57 1977: 5de druk in de bundel ‘Drie romans over leven en dood’. 1979: De reis naar Ispahan verscheen als feuilleton in Gazet van Antwerpen (van 10 april tot 28 juli 1979, 82 afleveringen) 1983: verscheen als feuilleton in De Standaard (van 15 september tot 29 oktober 1983). 1984: 9de druk bij Uitgeverij Manteau in Antwerpen		‘s-Gravenhage: A.A.M. Stols /  J.-P. Barth. -198p. Afmetingen: 20.50 x 12.50 (gebonden – harde blauwlinnen linnen kaft met initialen F v I in goudopdruk – stofomslag) Colofon: Gedrukt in 1961 bij N.V. Drukkerij A.N.D.O. Van deze uitgave werden 1500 ex. gedrukt, vermeerderd met een speciale oplage van 25 ex. bestemd voor de auteur. Vier daarvan werden gemerkt met de letters A, B, W en S. De overige werden genummerd van 1 tot 21.
1967	De bruidegom van mijn ziel. (roman) 1972: 3de editie bij Orion-Desclée De Brouwer te Brugge in de reeks Merkstenen nr 46. 1977: Van deze roman van Van Isacker bestaat een ‘Grote-Letter-Uitgave’, verschenen in 1977 bij Grootdruk-Uitgeverij in Eindhoven (152 blz., nr. 55). 1988: Onder de titel ‘De klare spiegel’ nam Hugo Bousset in zijn bloemlezing Een uur stilte a.u.b. 28 Vlaamse verhalen na 1965 (Antwerpen, HouteKiet, 1988, blz. 50-56) de proloog tot deze roman op.		Brugge; Utrecht: DDB  Desclée De Brouwer. –111p. Reeks: Romanreeks Korenaren. Afmetingen: 19.25 x 12.50 (gebonden met stofomslag) Colofon: ‘De bruidegom van mijn ziel’ werd gedrukt op de persen van de Sint-Augustinus-drukkerij te Brugge in opdracht van  de Uitgeverij Desclée De Brouwer. Van deze uitgave werd een speciale oplage van 25 ex. gedrukt bestemd voor de auteur. Drie ervan werden gemerkt met de letters A,P, en F. De overige werden genummerd van 1 tot 22.
1971	Binnen in de open ruimte. (roman) 1977: De derde druk van ‘Binnen in de open ruimte’ maakt deel uit van de bundel ‘Drie romans over leven en dood’, die de uitgeverijen Orion (Brugge)-Gottmer (Nijmegen) in 1977 publiceerden. De andere romans waren: Posthume wandeling (3de druk) en De reis naar Ispahan (5de druk). 1980: In ‘Een nieuw geluid. Engagement in Vlaams proza’, een uitgave voor cursorische lectuur, namen D. Coenjaerts en J. Vorsselmans twee fragmenten, voorzien van vragen, uit ‘Binnen in de open ruimte’ op (Antwerpen-Amsterdam, De Nederlandsche Boekhandel, 1980, blz. 43-50, 121-122		Brugge: Uitgeverij “Orion”. Utrecht: Desclée De Brouwer. -108p. Reeks: Merkstenen nr 31 Afmetingen: 18.75 x 12.25 (ingenaaid) Colofon: Dit boek gedrukt op de persen van de drukkerij Witbo te Schoten in opdracht van Uitgeverij Orion -N.V. Desclée De Brouwer te Brugge en Utrecht.
1972	Vijftig aan de wand. (roman) 1974: 2de druk ibidem. 1987: heruitgave bij Hadewych te Schoten.		Brugge: Uitgeverij “Orion” / Utrecht: Desclée De Brouwer. -119p. Afmetingen: 19.50 x 12.50 (ingenaaid) Kolofon: Dit boek, gedrukt op de persen van de drukkerij Scheerders van Kerckhove te Sint-Niklaas in opdracht van de uitgeverij Orion-Desclée De Brouwer te Brugge en Utrecht, werd geschreven deels in voorjaar en deels in najaar 1971. Buiten de gewone oplage verscheen een beperkte uitgave, niet in de handel, van 25 exemplaren, waarvan twee exemplaren werden gekenmerkt met de letters A en K en 23 exemplaren werden genummerd van 1 tot 23.
1972	Populorum progressio (toneelstuk)
1977	Drie romans over leven en dood. (omnibus) Omslag ontwerp: Johan Mahieu. Foto: Paul Vanden Abeele. Bevat: Binnen in de open ruimte (3de druk); Posthume wandeling (3de druk); De reis naar Ispahan (5de druk).		Nijmegen: Uitgeverij B. Gottmer / Brugge: Uitgeverij Orion. -342p. Afmetingen: 21 x 13.20 (garenloos gebrocheerd)
1978	De keizer naakt. Open brief aan de zwijgende meerderheid. (pamflet) Omslagontwerp: Ph. Vandaele.		Brugge: Uitgeverij Orion. -28p. Afmetingen: 22.50 x 14  (gelijmd) Colofon: Dit pamflet, gedrukt op de persen van de drukkerij Sanderus in opdracht van uitgeverij Orion-N.V. Desclée De Brouwer te Brugge en Utrecht, werd aangezet in de lente en geschreven in de zomer 1978. Buiten de gewone oplage verscheen een beperkte uitgave, niet in de handel, van 25 exemplaren, waarvan 5 exemplaren werden gekenmerkt met de letters A, S, L, P en F. Twintig exemplaren werden genummerd van 6 tot 25.
1986	Sawa Sawa. Met Marc Sleen op Kenia-safari. (reisreportage) Teksten: Elisabeth Marain &  Frans Van Isacker Omslagontwerp, foto’s en illustraties: MARC SLEEN		Antwerpen/Weesp: Standaard Uitgeverij. -160p. Afmetingen: 64 x 46 (gebonden – harde kartonnen, geïllustreerde kaft met stofomslag)
1988	Averechts verloop: kroniek van een meedogenloze eeuw. (roman) Omslagillustratie: Jan Vanriet Omslagtypografie: Herbert Binneweg. Het betreft het eerste deel van een serie die uit zes delen zou bestaan, maar door de ziekte van de auteur onvoltooid bleef.		Antwerpen: HouteKiet. -156p. Afmetingen: 21 x 13 (paperback) Colofon: ‘Averechts verloop’ roman van Frans van Isacker, werd met imprint HouteKiet, in opdracht van uitgeverij Hadewych nv Schoten, gezet in Bembo romein met een omslagillustratie van Jan Vanriet en omslagtypografie van Herbert Binneweg gedrukt op 90 grs romandruk door Bosch & Keuning nv Baarn. Van deze uitgave werd eveneens een speciale oplage gedrukt van 25 exemplaren bestemd voor de auteur. 4 daarvan werden gemerkt met de letters A, D, E en W de overige met de cijfers 1 t/m 21.

 

Studies over Belgisch recht

1959	Auteursrecht en contract. Op verzoek van Achilles Mussche, voorzitter van de V.V.L., zou Van Isacker, ‘wanneer er vraag naar is, of wanneer de omstandigheden zulks verantwoorden’, ‘een regelmatige auteursrechtkroniek’ houden. Andere bijdragen van zijn hand zijn in de Mededelingen van de V.V.L. evenwel niet meer verschenen.	Brussel: Drukk. A. Hessens. -29p. Reeks: Vereniging van Vlaamse letterkundigen. Mededelingen nr 35
1961	De morele rechten van de auteur. Rechtsvergelijkende analyse der Belgische wetgeving, jurisprudentie en rechtsleer / Frans Van Isacker; Met een woord vooraf door Ernst Denny Hirsch Ballin.	Brussel: F. Larcier. -215p.
1963	De exploitatierechten van de auteur. Rechtsvergelijkende analyse der Belgische wetgeving, jurisprudentie en rechtsleer / Frans Van Isacker; Met een woord vooraf door Paul Struye.	Brussel: F. Larcier. -497p.
1985	Kritische synthese van het Belgische auteursrecht.	Deurne: Kluwer Rechtswetenschappen. -178p.
1986	Over het neo-despotisme der nieuwe sultans: afscheidscollege gegeven op 29 oktober 1985.	Diegem : Story-Scientia. -18p. Reeks: Gandaius vol 9