Bob MENDES
Antwerpen, 15 mei 1928 – 1 oktober 2021
Debuteerde als dichter – schrijver van romans
Geboren als David Mendes
Introduceerde de ‘faction-thriller’ in Vlaanderen, een vermenging van feiten en fictie, waarbij een bepaalde visie naar voren wordt geschoven.
BIOGRAFIE
15 mei 1928: Geboren in Antwerpen als derde zoon van Alice Vanmarcke ( Bressoux, 23 juli 1906 – Antwerpen, 5 maart 1976) en Benjamin Mendes (Antwerpen, 19 oktober 1902 – ‘overleden’ te Auschwitz vermoedelijk in de loop van 1943)
- De familie voerde een goedlopende speelgoedzaak, was joods maar niet religieus. Binnen het gezin heerste een rationalistische vrijzinnige sfeer.
WO II
Mei 1940: Vlucht met het gezin naar Frankrijk maar is in november 1940 reeds terug in Antwerpen. De speelgoedzaak vinden ze leeggeplunderd terug en vader Mendes wordt handelsreiziger in dezelfde branche.
Juli 1942: Vader Mendes die voor het verzet koerierdiensten verricht, wordt bij een controle in het Centraal Station te Antwerpen betrapt met een koffer vol anti-Duitse vlugschriften. Hoewel hij slechts veroordeeld wordt tot 6 maanden gevangenisstraf, wordt hij vanuit zij cel rechtstreeks op transport gezet ‘ins Reich’. Hij zal er in het concentratiekamp Auschwitz in 1943 het leven laten.
Maart 1943: Bob verlaat de Stedelijke Middelbare Handelsschool om te gaan werken.
EEN CARRIERE IN DE ACCOUNTANCY
18 december 1952: Na elf jaar avondstudie en zelfonderricht in accountancy, fiscaliteit en economische wetenschappen behaalt hij het diploma van gegradueerde in de boekhoudkunde.
- Tussen zijn 15de en 28ste werkt Mendes in dienstverband voor een vijftiental bedrijven in binnen en buitenland. Hij doet dit om ervaring op te doen en de knepen van de zakenwereld onder de knie te krijgen.
1954: Begint een eigen praktijk als extern accountant en belastingsconsulent.
1957: Wordt volledig zelfstandig
1963: Wordt erkend als effectief lid (thans erelid) van het Nationaal College van Accountants van België. Sinds de invoering van de beschermde titel van accountant is hij opgenomen in de lijst van de ‘externe accountants’ door IDAC, het Instituut der Accountants (thans erelid).
1976: Vormt zijn accountantskantoor om tot de fiduciaire vennootschap Fidukontrole, dat een grote bloei kent.
1984-1988: Draagt zijn zaak geleidelijk over aan zijn partners om zich aan het schrijven van boeken te wijden. Die beslissing was rationeel maar tevens het resultaat van een innerlijk bewustwordingsproces.
EEN LITERAIRE CARRIERE
1984: Debuteert – hij was toen al 56 – met een lijvige dichtbundel Met rook geschreven opgebouwd vanuit de confronterende antithese tussen het nu en het verleden.
- Op de linkerbladzijde staat een gedicht uit ‘de andere wereld’ en rechts, een gedicht met rook geschreven. De ‘andere wereld’ is echter de reële, dagelijkse wereld waarin de dichter leeft. De echte wereld, waarin de vader verdween in de waanzin der kampen, wordt ‘met rook geschreven’.
1985: Een ontmoeting met de Nederlandse auteur Jan de Hartog – zelf ook een auteur van detectiveverhalen, zij het onder pseudoniem F.R. Eckmar (‘Verrek maar’) – vormt wat Simenon noemt ‘Le moment du déclic’. Bij die ontmoeting beseft hij dat hij altijd al schrijver had willen worden, maar het tot dan toe verdrongen had.
1988: Na twee dichtbundels en een bescheiden vingeroefening (‘Bestemming terreur, 1986), komt Mendes met Een dag van schaamte , een terroristen- en spionageroman. Mendes zelf beschouwt deze roman als zijn ware debuut in het thrillergenre.
- Faction thriller rond het Heizeldrama (29 mei 1985) tijdens de Europa Cupfinale tussen het Engelse Liverpool en Italiaanse Juventus, waarbij Liverpoolsupporters het neutrale vak met Juventus fans bestormen. Daarbij komen 39 mensen om het leven.
- Een dag van schaamte is ook het verhaal van een afgebroken liefde tussen een homofiele wielrenner en zijn coach. Een thema dat toen al evenmin evident was.
- Het uitgangspunt van Mendes, namelijk dat de ware verantwoordelijken voor het drama de dans ontsprongen, loopt als een rode draad door de roman.
- Genoeg stof dus om niet onopgemerkt in de markt te komen.
Met stijgend succes volgen in een tempo van nagenoeg één titel per jaar een aantal maatschappijkritische thrillers.
1989: Voor Het Chunnel-syndroom put Mendes inspiratie uit de ramp met de veerboot Herald of Free Enterprise. Ook hier gaan in wezen de schuldige vrijuit.
1990: Vertrekpunt van De vierde soera is de zwendel in radioactief afval.
1991: De fraudejagers is het eerste boek van Mendes dat door de Thrillergids van Vrij Nederland bedacht werd met drie sterren. Het boek geeft een beeld van een politiek-economische kruisbestuiving van geld en macht, en haar resultante: een verwrongen maatschappelijk systeem.
1992: Vergelding – met 5 sterren bedacht in de Thrillergids van Vrij Nederland en bekroond met de Gouden Strop 1993 – is een spionageroman ‘van internationale allure’, een breed vertakte roman waarin een aanvankelijk argeloos hoofdpersonage onverbiddelijk verweven wordt met het internationaal politieke gebeuren (het Irak van Saddam Houssein, de Israëlische Mossad)
1993: Rassen/Rellen wordt opgehangen aan de zaak Rodney King, de Afro-Amerikaan die op 4 april 1992 in Los Angeles bij een verkeerscontrole door 4 blanke politieagenten wordt afgetuigd. Toen de daders werden vrijgesproken, brak een golf van geweld uit die naar verschillende andere steden oversloeg. Het boek maakt duidelijk dat het opzetten van de ene bevolkingsgroep tegen de andere bewust deel uitmaakt van een spel om de politieke of economische macht.
1994: De financiële thriller Link is geen reconstructie van een actuele gebeurtenis. Het is een verzonnen verhaal over de mate waarin de Italiaanse maffia in de Belgische economische en politieke samenleving is geïnfiltreerd en tevens een verhaal over computercriminelen. Het is een verhaal over normvervaging in de politiek, het gerecht, de media, het bedrijfsleven en de ambtenarij.
1996: De kracht van het vuur wordt door velen beschouwd als zijn magnum opus.
- Het leverde hem zijn 2de Gouden Strop op.
- Het verhaal omspant een kwarteeuw Iraanse geschiedenis, is doordesemd met de tradities van de aanhangers van Zoroaster, beschrijft het megalomane van de macht van de olie en introduceert de religieuze Heilsverwachting als drijfveer achter het joodse, christelijke en sjiïtische politieke activisme in het Nabije Oosten.
1999: Voor De smaak van de vrijheid heeft Mendes veel geput uit zijn eigen jeugd, de oorlog, de dood van zijn vader in Auschwitz, zijn eerste lichamelijke liefdes, het onuitgesprokene, het verzwegene. Het verhaal: een half-joodse journalist, overlevende van Buchenwald, wordt in 1985 – 40 jaar nadien – met zijn verdrongen verleden geconfronteerd tijdens een galadiner in de Oost-Duitse stad Weimar.
…
2013: Bloed, zweet en tranen – zijn laatste roman – is misschien wel zijn meest persoonlijke roman, in die zin dat hij hier teruggrijpt naar autobiografische feiten en gebeurtenissen die worden ingebed in een spannend verhaal dat zich hoofdzakelijk afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog.
- Het verhaal wordt opgehangen aan de geschiedenis van Bram een joodse jongen uit Antwerpen en zijn familie: hoe hij verliefd wordt op de Roemeense vluchtelinge Lisa, hoe hij haar te hulp komt wanneer ze in de Ardennen misbruikt dreigt te worden door een Duitse officier. Bram verwondt de man met zijn katapult, maar beseft niet onmiddellijk dat de officier Klaus Dohna-Schlodien, een overtuigd nazi, hem altijd zal blijven zoeken. Zo wordt het verhaal over de Tweede Wereldoorlog het verhaal van een persoonlijke afrekening, die de lezer uiteindelijk confronteert met de gruwel van Oradour.
1 oktober 2021: Bob Mendes overlijdt op 93-jarige leeftijd.
MEER OVER BOB MENDES
- Bob Mendes, Meester in Misdaad essay door Henri-Floris Jespers, Manteau Antwerpen, 2005
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Website
Referentie
- Bob Mendes, Meester in Misdaad essay door Henri-Floris Jespers, Manteau Antwerpen, 2005
BEKRONINGEN
- 1993 Crime Parade van Trends (20 Best of aller tijden) met De fraudejagers
- 1993 De Gouden Strop – Nederlandse literaire prijs voor het spannendste boek voor de roman Vergelding (1992)
- 1995: Lezing in de Library of Congres in Washington voor het Archive of World Literature on Tape (na Hugo Claus, Cees Nooteboom en Gerrit Kouwenaar)
- 1997 De Gouden Strop – Nederlandse literaire prijs voor het spannendste boek voor de roman De kracht van het vuur (1996)
- 1994/1998: Readers Digest selecteerde vier titels voor de reeks ‘Beroemde Boeken’: Het chunnel-syndroom; Link; De fraudejagers en De kracht van het vuur.
- 1999: Frankfürter Buchmesse – interview en eregast van het Internationaal Forum als Belgische vertegenwoordiger van de Nederlandstalige misdaadliteratuur
- 1999: Cultuurprijs van de gemeente Schoten (België)
- 2000: ter gelegenheid van het verschijnen van deel 200 van Het Beste Boek wordt door Readers Digest de novelle Stukken van mensen uitgegeven als premieboek voor haar lezers
- 2003: Winnaar van de Crime Short Story Competition ‘Atanas Mandadjiev’ met Dirty Dancing (2003)
- 2004: De Diamanten Kogel – Vlaamse literaire prijs voor het spannendste boek (in de Nederlandse taal) voor Medeschuldig” (2003)
SMAAKMAKER
Met rook geschreven
Maandenlang had ik een vreemd
gevoel alsof iets niet hoorde.
alsof een tijd aan mij geleend
werd, die aan hem toebehoorde.
De geur van vers geploegde grond,
gewone kluiten aarde,
van ’t open veld waarmidden ik stond
en in de verte staarde.
Voor mij verdween de kleur en weelde
van het land en bitter werd
de smaak van vrijheid. Ik verbeeldde
mij zijn lot met rook geschreven.
Al was het nog zo kort,
wat had zijn beeld zo snel verdreven?
Uit: Met rook geschreven (1984) p 81
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie bestaat uit 4 rubrieken
- Chronologisch overzicht van de romans
- Chronologisch overzicht van de korte verhalen en verhalenbundels
- Bob Mendes in vertaling
- Beknopt overzicht per genre
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto
Chronologisch overzicht
Korte verhalen en verhalenbundels
BOB MENDES IN VERTALING
BULGAARS
- 2004 [Ne vjarvaj na kompjutri] Bulgaars / vert. uit het Nederlands door Miglena Miteva. Uitgever: Astra Kompas, Sofia. (100% krimi. – Sofiâ; vol. 27) Inleiding: Emanuel Ikonomov. Fictie, paperback. Vert. van Link. Amsterdam Meulenhoff, 1994.
DUITS
- 1997: Cybermaffia Duits / vert. uit het Nederlands door Stefanie Schäfer. Uitgever: Droemer Knaur München (Knaur; 60509). Fictie; Crime, paperback. Vert. van Link faction-thriller. Antwerpen: Manteau, 1994.
- 2000:. Die Kraft des Feuers Duits / vert. uit het Nederlands door Birgit Kawohl. Uitgever: Verlagshaus No.8, Wetzlar. Fictie, paperback. Vert. van De kracht van het vuur. Antwerpen: Manteau, 1996.
- 2002: Der Geschmack der Freiheit Duits / vert. uit het Nederlands door Birgit Kawohl. Uitgever: Verlagshaus No.8, Wetzlar. Fictie, paperback. Vert. van De smaak van vrijheid. Antwerpen Manteau, 1999. Voorw. Bob Mendes.
- 2002: Diamanten. Duits / vert. uit het Nederlands door n.n.. in: Mord und Steinschlag (anthologie), uitgever: Leda Verlag, Leer. Fictie,. Vert. van ‘Diamonds are forever’ uit De beste misdaadverhalen uit Vlaanderen, bloemlezing 2002 van verhalen van Bob Mendes.
ENGELS
- 1995: Vengeance Engels / vert. uit het Nederlands door H.G. Smittenaar. Uitgever: Intercontinental Publishing, Fairfax Station. Fictie, paperback. Vert. van Vergelding: voorspel tot Saddams oorlog. Antwerpen: Manteau, 1991.
- 1999: Tooth marks, Engels/ vert. uit het Nederlands door n.n.. In: Death by Espionage (anthologie, red. Martin Cruz Smith) Uitgever: Cumberland House VS 1999 . Vert. van Afdrukken van tanden, uit de verzamelbundel ‘Misdaad en meesterschap’, Antwerpen: Manteau 1997
- 2001: Noble causes. Engels / vert. uit het Nederlands door n.n.. In: The World Finest Mystery & Crime Stories (anthologie, second annual edition) Uitgever: Tor Books, New York. Fictie, Vert. van het verhaal ‘Nobele doeleinden’ Fatale verhalen, Bruna , Utrecht 1999.
- 2003: Fleeting fashion. Engels / vert. uit het Nederlands door n.n.. in: The World Finest Mystery & Crime Stories (anthologie, fourth annual edition), Uitgever: Tor Books, New York. Fictie, Vert. van het verhaal ‘De modekoning’ uit De beste misdaadverhalen uit Vlaanderen, bloemlezing 2002 van verhalen van Bob Mendes.
- 2003: The Chunnel Syndrome. Engels / vert. uit het Nederlands door n.n.. s.l.: Pendulumpress, 2003. Fictie, Vert. van Het chunnelsyndroom. Amsterdam; Brussel: Manteau, 1989.
FRANS
- 2002: La force du feu. Frans / vert. uit het Nederlands door Emmanuèle Sandron. Uitgever: Luce Wilquin, Avin/Hannut. Fictie, paperback. Vert. van De kracht van het vuur. Antwerpen: Manteau, 1996.
- 2004: Les diamants du sang. Frans / vert. uit het Nederlands door Emmanuèle Sandron. Uitgever: Luce Wilquin, Avin/Hannut. Fictie, paperback. Vert. van Bloedrech Antwerpen: Manteau, 2001.
JAPANS
- 1999: [Kokuo he no hosensho] Japans / vert. uit het Nederlands door Kazuko Tomonaga.. In: Hayakawa’s Mystery Magazine, nr.3 (1999), Fictie, Vert. van Verslag aan de koning. Antwerpen: Manteau, 1999.
SPAANS
- 1997: La última visita . Crimen Intern, Zaraguza, Spanje 1997 Vertaling van het verhaal De laatste bezoeker uit de verzamelbundel ‘Misdaad en meesterschap’, Antwerpen: Manteau 1997
- 2001: De todo corazón y una copa de rakia. Spaans / vert. uit het Nederlands door n.n.. Barcelona: CIMS97, 2001. Fictie, Vert. van het verhaal ‘Geheel en al slivova’ uit: Dirty Dancing, The House of Books 2000.
TSJECHISCH
- 2006: Chut svobody Tsjechisch / vert. uit het Nederlands door Jirina Holenová. Uitgever: Mladá Fronta, Praha. Fictie, gebonden. Vert. van De smaak van vrijheid. Antwerpen Manteau, 1999.
- 1998: Kusy lidí. Tsjechisch / vert. uit het Nederlands door Petra Schürová. Uitgever: Cinemax, Praha (Edice Detektiv; 1). Fictie, paperback. Vert. van Stukken van mensen. Amsterdam: Manteau, 1997.
BEKNOPT CHRONOLOGISCH OVERZICHT PER GENRE
Poëzie
- Met rook geschreven (Contramine, 1984 )
- Alfa en Omega (Contramine, 1987)
- Beste wensen (Abimo Uitgeverij, Waasmunster 1999)
Romans
- Bestemming terreur (Facet, Antwerpen 1986)
- Een dag van schaamte, ook wel Dag van schaamte (Manteau, Antwerpen 1988)
- Het chunnelsyndroom (Manteau, Antwerpen 1989)
- De vierde soera (Manteau, Antwerpen 1990)
- De fraudejagers (Manteau, Antwerpen 1991)
- Vergelding (Manteau, Antwerpen 1992)
- Rassen/Rellen (Manteau, Antwerpen 1993)
- Link (Manteau, Antwerpen 1994)
- De kracht van het vuur (Manteau, Antwerpen 1996)
- De kracht van het ijs (Manteau, Antwerpen 1998)
- De kracht van het ijs (Verdichte versie Nederland; Manteau, Antwerpen 1998)
- De smaak van vrijheid (Manteau, Antwerpen 1999
- Twee Misdaadromans (Het chunnelsyndroom + Rassen/Rellen; The House of Books 2000)
- Bloedrecht (Manteau, Antwerpen 2001)
- Medeschuldig (Manteau, Antwerpen 2003)
- De kracht van het bloed (Manteau, Antwerpen 2005)
- Stukken van mensen (Manteau, Antwerpen 2005)
- Vermoorde onschuld (Manteau, Antwerpen 2006)
- Overspel (Manteau, Antwerpen 2007)
- Vuil geld (Manteau, Antwerpen 2009)
- Scherprechter (Manteau, Antwerpen 2010)
- Top Secret (Manteau, Antwerpen 2011)
- Bloed, zweet en tranen (roman 367p, Manteau, Antwerpen 2013)
Korte verhalen en verhalenbundels
- Schuld, Het Laatste Nieuws 1992
- Kwestie van geld, in Spannend gebundeld 1994, Meulenhoff, Amsterdam 1994
- De onbillijke burgemeester in Marie Claire november 1994
- De geesten van de gele bladeren in Spannend gebundeld 1995, Meulenhoff Amsterdam 1995
- Meedogenloos verhalenbundel, Manteau, Antwerpen 1995
- Grote verzoendag in Spannend gebundeld 1996Meulenhoff Amsterdam 1996
- Misdaad en meesterschap verhalenbundel, Manteau, Antwerpen 1997
- Stukken van mensen pocket, bijlage bij Goed Gevoel, januari 1999
- Verslag aan de Koning verhalenbundel, Manteau, Antwerpen 1999
- Nobele doeleinden in Fatale verhalen, Bruna , Utrecht 1999
- Stukken van mensen gepersonaliseerde editie Standaard Boekhandel, december 1999
- Grote verzoendag in Ché N°1 Maart 2000
- Het aandeel van Sam Keizer in Met ingehouden adem Bruna, Utrecht 2000
- Dirty Dancing verhalenbundel, The House of Books, Antwerpen 2000
- De beste misdaadverhalen uit Vlaanderen samensteller bloemlezing met twee eigen verhalen: Diamonds are forever en De modekoning Manteau, Antwerpen 2002
- Bob Mendes, Meester in Misdaad essay door Henri-Floris Jespers, Manteau Antwerpen, 2005
- Spannende Verhalen verhalenbundel , Manteau, Antwerpen 2004
- Dansen op de rand van de afgrond in Doorgeladen De Bezige Bij, Amsterdam 2006
- De Tungsten Connectie – een Sam Keizerverhaal in Summercrime, Lebowski, Amsterdam 2009
- Spoor van vuur wisselthriller (met Deflo, Monfils, Vekeman, Abel), Manteau/Grimbergen 2013
- Signature de Feu thriller à plusieurs mains (avec Deflo, Monfils, Vekeman, Abel) Manteau/Grimbergen
Toneel, radio en televisie
- De provokatie, verhaal van tweemaal vier minuten, uitgezonden in levenden lijve (Radio 1) op 23 mei 1998
- Kwestie van geld toneelstuk in vier bedrijven, 2000
- Het Virus toneelstuk in vier bedrijven naar de roman Link, 2001, gespeeld door Theater De Peoene (Mechelen, 2001) en door Het Noordteater (Antwerpen, 2002)
- Memory Lane, kort hoorspel, 2001, uitgezonden door VRT op 12 mei 2001
- Benjamin Mendes, in Verloren Land, uitgezonden door Canvas, VRT-2 op 9 juni 2009
Journalistieke bijdragen en boekbesprekingen
- Maandelijkse boekbesprekingen in: maandblad Sodipa, jaargangen 1990 en 1992
- Over spanning en intrige in: Kreatief, jaargang 25, nummer 3/4, oktober 1991
- De geesten van de gele bladeren reisreportage in: UITMagazine, juli-augustus 1992
- De schrijver als dissident in: Bzzlletin Literair Magazine, jaargang 23, september 1993
- Goochelen met miljoenen in: Gazet van Antwerpen, 1 november 2000
- Driemaandelijkse boekbesprekingen in: ECI-gids, jaargangen 1999 t