Maakt deel uit van:Neo-experimenteel rond het tijdschrift ‘Morgen’ & ‘Impuls’pink poets
Michel Bartosik
Antwerpen, 21 maart 1948 – Antwerpen, 1 februari 2008
Dichter, essayist en docent poëzie aan de VUB en ULB te Brussel.
“Te weinig bekend, onvoldoende gewaardeerd en te vroeg gestorven. We hebben zijn bescheidenheid te weinig attentie gegeven: als dichter, als docent, als mens”, zo wordt Michel Bartosik (1948-2008) in freespace Nieuwzuid getypeerd door Hans Vandevoorde. (jg. 8, 2008, nr. 29, 79 p.)
BIOGRAFIE
1948: Michel Bartosik wordt te Antwerpen geboren als zoon van een Poolse vader (Stanislaw Bartosik) en Vlaamse moeder.
- Op jonge leeftijd verkrijgt hij de Belgische nationaliteit.
- Zijn ouders hadden een schoenwinkel in de wijk het Kiel.
1968: In het tijdschrift Hand verschijnen verschillende van zijn eerste gedichten.
1970: Beëindigt zijn studie Germaanse Filologie aan de VUB met een verhandeling over de poëzie van Hans Lodeizen.
1972: Twee jaar later begint hij aan dezelfde universiteit poëzie te doceren.
PINK POETS PERIODE
1973: Michel Bartosik wordt lid van Pink Poets, het discrete genootschap opgericht in de herfst van 1972 door Patrick Conrad en Nic van Bruggen.
- De eerste om toe te treden tot dit collectief van individualisten was Werner Spillemaeckers, meteen gevolgd, in december, door Paul Snoek. Ik was al eerder benaderd door de stichters, had bedenktijd gevraagd, en werd pas in januari 1973 als vijfde man ‘geïnstalleerd’. Pernath, behekst door getallensymboliek, stond er uitdrukkelijk op de zevende zetel te bezetten, zodat eerst nog Michel Bartosik als zesde Pinkbroeder ‘bevestigd’ werd. Tot aan de opheffing van het genootschap in 1982 zou Bartosik een voorbeeldig lid zijn, die secuur aan de werkzaamheden deelnam.
Naast heel wat in een rits tijdschriften verspreide gedichten, publiceert Michel Bartosik tijdens zijn Pink Poet periode drie bundels:
- Linguïstiek, Antwerpen, Contramine, 1975.
- De verzamelnaam der eenzaamheid, Antwerpen, Pink Editions & Productions, 1976.
- Rigor mortis Gedichten 1975-1979, Antwerpen, Pink Editions & Productions, 1980.
1975: In de jaren zeventig was Bartosik redacteur van de tijdschriften Hand en Impuls. Samen met Wilfried Adams (1947-2008) schrijft hij in 1975 Proeve voor een Impuls-manifest. (jrg. 6, nr 1 p. 5-21), dat meteen een toetssteen wordt voor de nieuwe generatie experimentele dichters. In het manifest pleitten de dichters, in een tegen-beweging tegen het nieuw-realisme, voor een niet-anekdotische, taalgerichte en zelfreflectieve poëzie.
- Het tijdschrift Impuls was aanvankelijk een lokaal blaadje, dat met het aantreden van dichter en VUB-literatuurwetenschapper Jan de Roek als redacteur uitgroeide tot een breed literair tijdschrift. De Roek was de zeer actieve spil van een netwerk van jonge dichters die vooral op de as Brussel-Antwerpen gesitueerd moet worden en waartoe naast Bartosik onder meer Wilfried Adams, Roger de Neef, Jef Bartels, Marcel Obiak en Rob Goswin behoorden. De Roek overleed in 1971 aan de gevolgen van een verkeersongeluk.
1978: Promoveert hij tot doctor in de Letteren en Wijsbegeerte met een proefschrift onder leiding van professor Jean Weisgerber over de poëzie van Jacques Hamelink.
1980: Publicatie van de verzamelbundel Rigor mortis Gedichten 1975-1979, Antwerpen, Pink Editions & Productions, 1980.
In datzelfde jaar verzorgt hij mee de uitgave van het werk van de charismatische dichter en VUB-literatuurwetenschapper Jan de Roek:
- Jan De Roek: Verzamelde Gedichten, uitg. Pink Editions & Productions, Antwerpen, 1980, D 1980 2030 1
- Jan De Roek: Verzamelde Essays, uitg. Pink Editions & Productions, Antwerpen, 1980, D 1980 2030 2
KEERPUNT
Vanaf Rigor Mortis wordt de poëzie van Bartosik gebalder. Hij schudt de neiging tot maniërisme uit zijn vroegste werk van zich af.
Wat opvalt is de verbondenheid waarnaar Bartosik streeft: poëzie is, al gebeurt dat altijd met de grootste omzichtigheid, een vorm van dialogeren met de ander. De familie speelt een steeds belangrijkere rol in zijn werk: in de Verzamelnaam der eenzaamheid (1976) vinden we al een afdeling ‘Familieportret in een trui van wolken’. In de prachtige bibliofiele bundel Sunt Lacrimae (1990) memoreert Bartosik zijn vader. En ook de titel van zijn laatste bundel Geschreven familie (2003) wijst erop dat de thematiek zijn werk is gaan beheersen.
1990: Sunt lacrimae (1990) is een in memoriam patris, een hulde aan zijn overleden vader, en werd door Atalanta Pers als bibliofiele uitgave uitgegeven.
1994: Wordt voltijds docent aan de VUB Nederlandse letterkunde en poëzie.
- Met publicaties in academische tijdschriften (doorslaggevend criterium in dit tijdperk van de kwantiteit) is Bartosik inderdaad uiterst zuinig geweest. Zijn bezonnen en bezielende colleges hebben echter meer bijgedragen tot de universitas dan zovele strategische en tactische publicaties die al bij verschijnen gedoemd zijn tot roemloze vergetelheid. Carrièreplanning was hem vreemd. Bovendien stond hij stilzwijgend afwijzend tegenover overheersende modeverschijnselen in de campuskritiek. “Onder professoren” leefde hij in de waan dat erkenning wel vanzelf zou komen. Meer dan hem lief was te bekennen, leed hij onder de herhaalde weigering van zijn gedichten door Nederlandse uitgevers. Hij leerde leven met het gevoel dat hem als dichter en als docent onrecht aangedaan. Hij was te lucide om dat met bitterheid te dramatiseren.
1997: Wordt ook deeltijds docent aan de Université Libre de Bruxelles.
Hij geeft gastcolleges aan de Sorbonne (Parijs), waar hij door Dorian Cumps, maître de conférences à la Sorbonne, tot de beste van de toenmalige dichters wordt gerekend. Ook aan de Kàroli Gàspàr universiteit (Boedapest) geeft hij gastcolleges.
Rond de eeuwwisseling zetelt Bartosik in de commissie voor poëzie van het Vlaams Fonds voor de Letteren.
2003: De bundel Sunt lacrimae (1990) wordt in aangepaste versie opgenomen in Bartosiks laatste bundel, Geschreven familie, waarvoor hij in 2007 de Poëzieprijs van de Provincie Antwerpen in ontvangst mocht nemen.
- Na de publicatie van de laatste bundel schrijft Bartosik nog een ongepubliceerd tweeluik ter nagedachtenis van zijn overleden moeder, en wordt de eerste hand gelegd aan een nooit afgewerkte reeks met de werktitel Diep onder aan mijn tong.
2007: Eind 2007 wordt kanker vastgesteld.
1 februari 2008: Hij overlijdt twee weken na zijn vriend en mede-dichter Wilfried Adams, op 59-jarige leeftijd. Hij had net een chemotherapie achter de rug en mocht een week naar huis in afwachting van verdere zorgen. Hij werd in zijn badkamer geveld door een hersenbloeding.
Op 16 februari 2008 wordt zijn as bijgezet op het ereperk van begraafplaats Schoonselhof. Het grafmonument voor Michel Bartosik bevindt zich op perk R, rij 11.
Voor foto’s zie ook FROZEN POETS: MICHEL BARTOSIK (1948-2008)
De taalgerichte poëzie van Michel Bartosik heeft een metafysische en mystieke inslag en is beïnvloed door Paul van Ostaijen, Hans Faverey, Georg Trakl en Paul Celan. Terugkerende thema’s zijn de taal en haar beperkingen (met een op lichaamsdelen gebaseerde symboliek: lip, oor, tong, borstkas, long, keel…), de dood en de ontwortelde Poolse vader van de dichter (waarvoor “Sunt lacrimae” een in memoriam is).
Bartosik publiceerde essays, artikels en gedichten in verschillende tijdschriften (Impuls, Poëziekrant, Hand, Nieuw Vlaams Tijdschrift, Leesidee…) en boeken. Hij schreef over de poëzie van o.a. Jacques Hamelink, Gerrit Kouwenaar, Hugues C. Pernath, Willem Jan Otten, Joannes Six van Chandelier en Hans Lodeizen. Bartosik maakte ook enkele programma’s over poëzie voor radio en televisie. Zijn Berichten uit het sorteercentrum, diepgravende artikels over gedichten, waren de voorbode van een nooit afgewerkt boek Termen van onbevattelijkheid. Berichten uit het sorteercentrum was de naam van een rubriek in het tijdschrift Poëziekrant.
Epiloog
Oktober 2013: Voorstelling in het Letterenhuis te Antwerpen van Schroomruil de verzamelde gedichten van Bartosik met een uitgebreid nawoord door Erik Spinoy. Het is een prachtuitgave van het Poëziecentrum te Gent.
- Tegelijkertijd wordt de LP Het stomme misbaar van de stem uitgebracht op 250 exemplaren met daarop authentieke geluidsopnamen van zijn eigen poëzie door hemzelf voorgelezen. De 24 gedichten op de plaat komen zowel uit de archieven van de toenmalige BRT (Een late brief, 1969 en diverse gedichten opgenomen in 1978), als uit de eigen archieven.
- Voor meer info klik op http://bartosik.be/
2018: In een uitgave Berichten uit het sorteercentrum brengt het Poëziecentrum de poëziecommentaren samen die Michel Bartosik de laatste vijf jaar van zijn leven schreef voor de gelijknamige rubriek in het tijdschrift Poëziekrant.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Michel Bartosik – Wikipedia
- In memoriam Michel Bartosik – Le blog de CDR-Mededelingen
- freespace Nieuwzuid: Hans Vandevoorde over Michel Bartosik – Le …
Referenties
- Erik Spinoy, Van ‘Zwijgsel’ naar ‘klein mensdom’. Bij de verzamelde gedichten van Michel Bartosik. in: Schroomruil. Verzamelde gedichten. Poëziecentrum vzw Gent. (2013) pp.289-411.
BEKRONINGEN
- 1976: Trap-prijs voor poëzie voor de bundel Linguistiek.
- 1979: Academische prijsvragen voor letterkunde (KANTL) voor De poëzie van Jacques Hamelink 1961-1976
- 2006: Poëzieprijs van de Provincie Antwerpen voor zijn dichtbundel Geschreven familie (2003, Poëziecentrum).
Bron: Frans Heymans, Het goud van de Vlaamse letteren. 170 jaar prijzen voor de Nederlandse litaratuur in België (1830-2000). Snoeck-Ducaju & Zoon, Gent, 2001.
SMAAKMAKER
Stilleven met lichtheid en zwaarte
Voor Lucienne S. bij haar 60ste verjaardag Tot gevoellooswordens toe voorovergebogengebleven maar daar de hand slaapt bij het potlood, het licht is overgegaan, het blad op het kleed is mee gaan geven, kaarsvet eeuwigdurender sierlijk drupt en de vingers zijn hun mens vergeten – alles: alles, die albedervende gehoudenis zonder dewelke niets. Jaloers bewaakte droom – ze laten er geen schaduw van los, het onovertrefbaar opgeschikt knokenmechaniek, het steeds onwaarschijnlijker tot onherinnerbaarheid ontstoffelijkend zelfde pot lood van hout.
BIBLIOGRAFIE
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto
Chronologisch overzicht
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1971 | Fragmenten uit een In memoriam Jan de Roek, voorgelezen te Hasselt op 7 oktober 1971. (lezing) | In: Impuls. Herdenkingsnummer Jan de Roek 3 (1971-1972) 2-4, pp. 102-103 | |
| 1975 | Proeve tot een Impuls-manifest. (manifest)
Auteurs: Bartosik en Wilfried Adams. |
In: Impuls 6 (1975-1976) 1, pp. 6-21
|
|
| 1975 | Linguïstiek. (gedichtenbundel) Geïllustreerd door Jan Struelens en ingeleid door Paul Hadermann. In 1976 verscheen er een goedkoper uitgevoerde, maar verder ongewijzigde tweede druk van Linguïstiek op 160 exemplaren. De aangepaste colofon luidt: Colofon De tweede druk van de dichtbundel ‘Linguïstiek’ van Michel Bartosik pp, geïllustreerd met een kaftontwerp en drie tekeningen van Jan Struelens, verscheen in de maand juni 1976 |  |
Antwerpen: Contramine. -15p. Reeks: poëziereeks nr 9 Afmetingen: 21.50 x 15.40 (losbladig in mapje) Colofon: De dichtbundel ‘Linguïstiek’ van Michel Bartosik pp, geïllustreerd met een kaftontwerp en drie tekeningen van Jan Struelens, verscheen in de maand maart van 1975 als negende nummer in de poëziereeks van de Uitgaven Contramine v.z.w. De gedichten werden met de hand gezet en gedrukt op Steinbach 200g door Tony Rombouts, met behulp van een 19de eeuwse Original F.M. Weiler’s Liberty National 2 degelpers met pedaalaandrijving. De tekeningen werden op cromecore champion gereproduceerd. Oplage: 180 genummerde exemplaren. Dit is nr… |
| 1976 | De verzamelnaam der eenzaamheid, Gedichten 1969-1975 . (gedichtenbundel) Met een tekening van zijn vrouw, de schilderes Louisa Chevalier (°1949) Deeltitels: De verzamelnaam der eenzaamheid, Familieportret in een trui van wolken, Semiologie |  |
Antwerpen: Pink Editions & Productions. -49p. Afmetingen: 24.60 x 19.30 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Colofon: De verzamelnaam der eenzaamheid van Michel Bartosik pp werd in de herfst van 1976 in opdracht van Pink Editions & Productions te Antwerpen, naar typografische aanwijzingen van Mark Verstockt, uit de letter ‘Life’ gezet en gedrukt bij Antiqua te Retie. De uitgave bevat 1 tekening naar het origineel van Louise [sic] Chevalier. De oplage van deze editie bedraagt 500 exemplaren, genummerd 1-500, en 10 luxe-exemplaren, gedrukt op ‘Velin Arches’, genummerd I tot X |
| 1977 | Pentapoësis. Samen met anderen. | In: Nieuw Vlaams Tijdschrift 30 (juli-augustus 1977) 6, pp.476-487 | |
| 1980 | Rigor mortis, Gedichten 1975-1979 (poëzie –verzamelbundel) Bevat de cycli: Sfinx in zee; Thuiskomst; Rigor mortis; Vers jetés au hasard en avant |  |
Antwerpen: Pink Editions & Productions. -37p. Afmetingen: 24.50 x 19.40 (gebonden – zwart linnen harde kaft) Colofon: Rigor Mortis van Michel Bartosik werd in de zomer van 1980 in opdracht van Pink Editions & Productions gedrukt bij drukkerij Ten Berge te Weelde op ‘Florence Bloesemwit’ |
| 1981 | Brieven. Michel Bartosik en Jacques Hamelink. | In: Poëziekrant 5 (juli-augustus 1981) 4, p.9. | |
| 1990 | Sunt lacrimae. (poëzie – bibliofiele uitgave) Boekverzorging en druk: René Bakker Bindwerk: Tineke Bakker-Overeem |  |
Baarn: Atalante Press. [37]p. Afmetingen: 24.70 x 17 (ingenaaid met stofomslag) Colofon: Sunt Lacrimae van Michel Bartosik werd gedrukt in de winter van 1989 en verscheen in januari 1990 als 36ste uitgave van Atalanta Pers te Baarn. Er werden 100 exemplaren gedrukt, genummerd I-IV (voor de medewerkenden), 1-85 en 11 exemplaren h.c. Dit boek draagt nummer… |
| 2003 | Geschreven familie. (gedichtenbundel)
Illustratie: Louisa Chevalier. |
 |
Gent: Poëziecentrum vzw. -58p. Afmetingen: 24 x 17 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Colofon: Geschreven familie van Michel Bartosik werd gedrukt in opdracht van het Poëziecentrum vzw te Gent op de persen van drukkerij Imschoot nv te Gent in de maand september 2003. Louisa Chevalier maakte de illustratie en ontwierp samen met Thomas Bartosik het omslag. Dooreman verzorgde de typografie van de gedichten. |
POSTUME UITGAVEN
| 2013 | Schroomruil. Verzamelde gedichten. Samengesteld en bezorgd door: Koen van Baelen, Peter Bormans, Anneleen De Coux, Matthijs de Ridder. Nawoord: Erik Spinoy Ontwerp Omslag: Valentina Montagna. Herkomst van de foto’s: Letterenhuis, Erven Bartosik en Robert Chevalier |  |
Gent: Poëziecentrum. vzw -477 + XXp. Afmetingen: 21 x 14.90 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag |
|
Nota over Schroomruil Naast de verzamelde gedichten bevat deze publicatie ook een uitgebreid nawoord van de hand van Erik Spinoy Een uitgebreid bibliografisch overzicht van de verspreidde gedichten van 1968 in het tijdschrift Hand tot het tijdschrift Freespace Nieuwzuid (2008) Een overzicht van zowel de primaire als secundaire bibliografie Mooi geïllustreerd met foto’s van de auteur en zijn omgeving en andere illustraties |
|||
| 2018 | Berichten uit het sorteercentrum: essays over poëzie.
Nawoord: Hans Van de Voorde (‘Een miniaturist van de lofzang’ pp 123-128) |
 |
Gent: Poëziecentrum vzw -128p.
Afmetingen: 21 x 15 (ingenaaid) |
AUDIOGRAFIE
| 2013 | Het stomme misbaar van de stem. Geluidsopnames van eigen poëzie.
Bevat: Opname’s en foto’s geselecteerd door Thomas Bartosik.
|
 |
Poëziecentrum vzw – Neuschnee SCHNEE1.
LP 33 ½ toeren vynil. |
