Mark van Tongele

Mechelen, 28 juni 1956 – Bonheiden, 23 maart 2023

Mark van Tongele (1956) studeerde geneeskunde, maar brak deze af na een ernstig ongeluk, waardoor hij tijdelijk in coma lag.
Dichter en schrijver van scenario’s en teksten voor diverse video- en multimediaprojecten.
Volgens Paul Demets is van Tongele ‘de componist met het ruimste klankregister onder de Vlaamse dichters’

Hij publiceerde ruim veertien dichtbundels. ‘Zonnewater’ zijn vijftiende bundel werd postuum in 2024 uitgegeven.

 

BIOGRAFIE

28 juni 1956: Geboren te Mechelen, als zoon van de postbode Robert Van Tongele.

Marc van Tongele studeert geneeskunde. Een tragisch ongeval na zijn eerste jaar aan de universiteit, waardoor hij een tijd lang in coma lag, verandert zijn leven.  Na zijn derde jaar laat hij de geneeskunde voor wat ze is  en legt zich toe op de poëzie.
Maar omdat poëzie niet echt brood op de plank brengt, is hij genoodzaakt om bij te werken. Zo is hij een tijdlang werkzaam als vermogensbeheerder bij een bank.

Van Tongele gold lange tijd als een geheimtip van de Nederlandstalige poëzie uit Vlaanderen.

‘Componist met het ruimste klankregister onder de Vlaamse dichters’ (Paul Demets), een dichter die liefde voor de taal koppelt aan die voor het leven.

Of

Een oeuvrebouwer, een opusdichter, de ‘ontwerper van een inmiddels imposant taallichaam dat de afgelopen jaren in een serieel verband is gepresenteerd’ (Yves T’Sjoen).

1980: Publiceert zijn eerste dichtbundel Over leven en dood en wat daartussen zeilt.

1984: Als eerste schrijft hij  in het Nederlandse taalgebied in 1984 (!) in een ‘Open brief aan een jonge dichter’ (gepubliceerd in het literaire tijdschrift Yang) over digitale poëzie en de positie van de dichter in de toen nog toekomstige computertijd.

• In de jaren tachtig experimenteert hij in taal, bijvoorbeeld met een ‘Digitaal speeldoosje’, naar het model van een elektronische muziekdoos, inclusief gebruiksaanwijzing.

1994: In het tijdschrift De Brakke Hond verschijnt zijn pamflet ‘Vulkanen doodden dino’s’, waarin hij nogmaals op aanstekelijke wijze zijn opinies over de onafwendbare opkomst van de digitale literatuur weergeeft.

1994: Veertien jaar na zijn eersteling komt er een tweede dichtbundel Zij gedichten.

1995-1997: Publiceert samen met psychiater dr. Bart Leroy een aantal medische informatieboekjes:

• 1995: De gedroomde slaap, medisch advies voor een betere slaap. (Lannoo),
• 1996 De pijn voorbij, medische raadgevingen om pijn te lijf te gaan.  (Lannoo)
• 1997 Helpen bij depressie. (Lannoo).

In dezelfde periode is hij ook actief als filmscenarist.

Hij zorgde voor de tekst van verschillende projecten (televisieprogramma’s, audiovisuele installaties en multimedia-initiatieven) van Stefaan Decostere.:

1990-1994: o.a. ‘Travelogue 1, -2, -3, ‘Travelogue 5: Déjà-vu’.

1995: ‘Lessen in bescheidenheid’; ‘Berichten uit het vivarium’.

1996: ‘Melencolia’ en ‘Het achtste wereldwonder’ , alle uitgezonden door de VRT.

1998: ‘De Party’, KunstenFESTIVALdesArts, Brussel.

1997-2004: Regelmatig verschijnen weer poëziebundels: Vaderlatingen (1997); Lopend licht (2001); Ochtendrood & Co (2002); Taalwaterval (2003); Luchthonger (2004)

2005: “Gedichten” (2005) bundelt het nooit eerder in boekvorm verschenen ‘Relikwieën van ritme’, zijn vroege reeksen als ‘De zonnesynaps’ en ‘Het lidwoord stilte’,  de bundels ‘Zij gedichten’ (1994) tot ‘Vaderlatingen’ (1997) en de vier bundels (‘Lopend licht’ (2001), ‘Ochtendrood en co’ (2002), ‘Taalwaterval’ (2003) en ‘Luchthonger’(2004)

• ‘Zonnezucht’ is in deze verzameling de nieuwe bundel die de achtdelige cyclus waar de dichter ruim twintig jaar aan heeft gewerkt (voorlopig) afsluit. Bij lezing van het geheel zal het ieder opvallen hoe sterk de samenhang is tussen deze gedichten. Een obsessieve uitwerking van enkele thematische kernen, met steeds terugkerende sleutelelementen als de zon, het licht en de dood, vormt het DNA van deze poëzie.
• Van Tongele is een dichter van de taal. Door de taal te ontregelen laat hij mogelijke betekenissen alle ruimte, door woorden te deformeren laadt hij ze op met nieuwe betekenissen, in zijn spel met interpunctie, woordafbrekingen, neologismen en andere verrassende taalvondsten, zegt hij meer dan gewone woorden vermogen.

2007-2010: Gelukkig was de afsluiting niet definitief en zagen nieuwe bundels het publicatielicht.

• 2007: Met de plezierboot mee.
• 2008: Lichtspraak.
• 2010: Op hoop van zonneregen.

23 maart 2023: Overlijdt onverwacht op 66-jarige leeftijd.

• “Een centraal thema in zijn poëzie was uiteraard de dood, die hij in zijn gedichten al ‘zingzangend’ als een ‘engel op gympies’ achteloos voorbijliep. Maar zoals in dat andere bekende gedicht ‘De tuinman en de dood’ te lezen staat kan je de dood niet blijven ontlopen.”  (gelezen op de expo Mark van Tongele in de Predikheren-bibliotheek te Mechelen).

EPILOOG

29 september 2024: Het Predikheren in Mechelen organiseert, in samenwerking met Het Paradijs, een eerbetoon aan het werk en leven van de Vlaamse dichter: De zee gebaart van niets. Expo Mark van Tongele (1956 – 2023). Hij werd herdacht door middel van poëzie en getuigenissen van vrienden en collega’s Bart Leroy, Koen Vergeer, Kurt de Boodt en Hedwig Speliers.

Bij die gelegenheid werd ook de bundel ‘Zonnewater’ (uitg. P, Leuven) voorgesteld, waar Van Tongele tot aan zijn overlijden heeft aan gewerkt.

BEKRONINGEN

2005: Prijs van de poëzie van de Provincie Antwerpen.

SMAAKMAKER

Op hoop van zonneregen. (poëzie)

Een dichter zoekt zijn heil bij een bergrivier in Zuid-Frankrijk, in een aftandse caravan op een camping zonder luxe. Hij geniet intens van de natuur, het licht, de lucht. Vaak vaart hij in zijn kajak op de rivier. De woorden stromen. Hij verkent de wonderbaarlijke buurt: bezoekt dolmens, menhirs, kerkhofjes en een bron, is gefascineerd door grottekeningen, luistert naar lokale legendes. Hij denkt over zijn verleden als beleggingsadviseur, over de maatschappelijke gang van zaken, aan zijn ouders, aan zijn dochter, aan zijn vrouw. Verklaringen van de liefde borrelen op. Met zicht op de sterrenhemel, die oplicht in het water, mijmert hij over de coma-ervaring die hij ooit meemaakte, over leven en sterven, verantwoordelijkheid, de zin van zijn bestaan.

Vlaanderen

De hemel lijkt er van koper,
lijdend aan anderendaagse koorts.

 

Men trekt er het laken door
de ogen van een zwarte schaar.

 

Een onderhandelbaar allegaartje.
Met zijn goud dat niet gekeurd is.

 

Met zijn schatkamers die de roest en de mot
verteren, zo vol als geriste uien.

 

Als ik eens nareken hoeveel
knappe koppen daar geleefd hebben.

 

Stinkend water met spattende bellen.
Wit bier dat van nature troebel is.

 

Het spreekt op een toon van vanbuitengeleerd.
Het laat zijn rolletje goed aflopen.

 

Er zijn te veel pannen op het dak.
Dat neukt niet, het is kudde.

 

Mekkerend ben ik
van eender veren

 

Uit: Lichtspraak

Een tongeldoosje

 

Openluchting: vanille-
bloesem, flammé, ja-
woorden, doodsrookver-
drijvers, moedersuiker,
hagelslag en muisjes,
stofgoud, gloeikous,
springzaad, zeejoechee,
levantijnen en sta-oppers,
sterrenzilverrichellopers,
wolkenspiegels, wimpelheil,
engelkruid en toverschijn,
vervoering, mer à boire,
château-neuf-du-mark

 

Uit: Met de plezierboot mee.

• Via vier afdelingen, Springtij, Zeikland, Plezierwerk en Doodtij stoomt en danst de Plezierboot richting einder en volle zee.
• De eerste afdeling Springtij begint met het titelgedicht van de bundel. De inzet van de dichter is hoog. Niet als galeislaaf (…) maar als een roerganger (…) zal hij glimpieperen. Als boodschap om mee te beginnen kan het tellen:

 

Met de plezierboot mee

Zich doodaardig de lenden gorden.
De dagwaak slaan.

 

Niet als galeislaaf
die op maat de dekken schuurt
met stenen en zand. Maar als een roerganger
hoogtij vierend in de branding
onder je toppenend staanen kimduiken, glimpieperen,
pretoogjes parelen.

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

• Auteur: Marc van Tongele – Boeken
• de Kleine Zaal: Interview met Mark van Tongele

 

BIBLIOGRAFIE

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
• POËZIECENTRUM vzw – Gent

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1980	Over leven en dood en wat daartussen zeilt. (gedichtenbundel) Ontwerp kaft: Corinne Toussein		Zellik: Kofschip-Kring.  -27p. Reeks: Getijden-reeks. – Hilversum; vol. 13. Afmetingen: 21 x 13.50 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met stofomslag) Colophon: De bundel ‘Over leven en dood’ van Mark van Tongele verscheen in het najaar van 1980 als nr 13 in de GETIJDEN-REEKS, onder de redactie van Ton Luyten en Gie Luyten, in opdracht van de Kofschip-Kring vzw. De bundel werd gezet in de Grotesk Buch Normaal en gedrukt door drukkerij Pieter Daens te Boortmeerbeek.
1994	Zij gedichten. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Zij moeder; Zij gezellin; Zij dochter. Omslagontwerp: Dooreman Zetwerk: Griffo, Gent		Gent: PoëzieCentrum vzw. -48p. Reeks: De bladen voor de poëzie. – Lier; jrg. 42, nr 5. Afmetingen: 21 x 13.40 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft) Colofon: ‘Zij gedichten’ van Mark van Tongele werd gedrukt in opdracht van het Poëziecentrum v.z.w. in Gent op de persen van drukkerij Sanderus n.v. in Oudenaarde in de maand september 1994.
1995	De gedroomde slaap, medisch advies voor een betere slaap. (zelfhulpboek) Samen met dr. Bart Leroy.		Tielt:Uitgeverij Lannoo nv. -116p.
1996	De pijn voorbij, medische raadgevingen om pijn te lijf te gaan. (zelfhulpboek) Samen met dr. Bart Leroy.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv. -220p. Reeks: Gezondheid en welzijn. – Tielt; vol. 1996: 1
1997	Helpen bij depressie: als je het niet meer ziet zitten : een gids voor depressieve mensen, hun omgeving en de hulpverleners. (zelfhulpboek) Samen met dr. Bart Leroy.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv. -199p.
1997	Zonder titel / Hedwig Speliers; Bedenkingen bij klimt / Peter Theunynck; Zij dochter / Mark van Tongele. Deze publicatie is verschenen op 20 april 1997 als zeventiende nummer van ‘de kleren van de keizer’, een reeks boekjes uitgegeven n.a.v. een reeks literaire namiddagen op zondag.		Antwerpen: De groote beer. – [30], [18], [26] pag. Reeks: De kleren van de keizer nr 17. Afmetingen: 21.20 x 14.80 (Drie losse bundels samengebonden in een kartonnen mapje met lintjes vastgebonden) Verschenen in een oplage van 63 gesigneerde en genummerde exemplaren.
1997	Vaderlatingen. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Spatwater; In de mate van de zee; Scheurlinnen; Toscaanse fresco’s. De omslagillustratie is een detail van het schilderij ‘Zonder titel (570-4)’ van Gerhard Richter, 1984		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv. -53p. Afmetingen: 21.50 x 13.90 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: ‘Vaderlatingen’ werd, in een typografische vormgeving en met omslagontwerp van Antoon De Vylder, gezet uit de Trinité van Bram de Does door Diamant Pers nv te Zandhoven en belicht en gedrukt door Drukkerij Lannoo nv te Tielt in februari 1997.
2001	Lopend licht. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Eenzaam enzovoort; Roodverschuivingen; Herzieningen; Lopend licht. Vormgeving: Antoon De Vylder. Aantekening: Deze bundel vertoont sporen van een jarenlange intense samenwerking met televisiemaker en multimedia kunstenaar Stefaan Decostere. In enkele gedichten komen teksten voor die we samen schreven, voor zijn 5-delige documentaire ‘Travelogue’ en zijn multimedia project ‘De Party’. M.v.T.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv. -54p. Afmetingen: 21.50 x 14 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: gezet uit DTL Unico van Michael Harvey door De Diamant Pers nv, Herentals.
2002	Ochtendrood en co. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Lichtspraak; Rillijnen; Vloeibladen; Pleisterplaatsen; Blauwsels; Aardbogen. Vormgeving: Antoon De Vylder. Omslagillustratie: Les Nossent.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.  -63p. Afmetingen: 21.50 x 14 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: gezet uit DTL Unico van Michael Harvey door De Diamant Pers nv, Herentals.
2003	Taalwaterval. (gedichtenbundel) Bevat de cycli: Lessen in bescheidenheid; Ontgrenzingen; Hartbindsel; Dagopvang; Biolumniscent; Op ooghoogte; Vloerzand. Vormgeving: Antoon De Vylder.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.  -69p. Afmetingen: 21.50 x 14 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: gezet uit DTL Unico van Michael Harvey door De Diamant Pers nv, Herentals.
2004	Luchthonger. (gedichtenbundel) Omslagillustratie: Marit Rombouts Vormgeving: Antoon De Vylder Deeltitels: Kanttekeningen bij het onzegbare; Gelittekend verlangen; Luchthonger; Fabrikaten van de aardtril; Buitenzinnig; Gravitatierimpelingen; Achterhalingen.		Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.  -63p. Afmetingen: 21.50 x 14 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: gezet uit dtl Unico van Michael Harvey door Diamant Pers nv Herentals Gedrukt en gebonden bij Drukkerij Lannoo.
2005	Gedichten. (poëzie – verzamelbundel) Met een voorwoord van Yves T’sjoen ‘Een zinderend en veelzijdig taallichaam’. Vormgeving: Steven Theunis Omslagfoto: Kristof Ghyselinck Bevat: -‘Relikwieën van ritme’ (nooit eerder in boekvorm verschenen ) -zijn vroege reeksen als ‘De zonnesynaps’ en ‘Het lidwoord stilte’ -de bundels ‘Zij gedichten’ tot ‘Vaderlatingen’ -de vier bundels ‘Lopend licht’, ‘Ochtendrood en co’, ‘Taalwaterval’ en ‘Luchthonger’ -de nieuwe bundel ‘Zonnezucht’.		Tielt: Lannoo. / Amsterdam: Uitgeverij Atlas. -440p. Afmetingen: 21 x 14 (garenloos gebrocheerd – met flappen)
2007	Met de plezierboot mee. (gedichtenbundel) Omslagontwerp: Marjo Starink Foto omslag: Henk Nieman Bevat de cycli: Springtij; Zeikland; Plezierwerk; Doodtij.		Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas. -58p. Afmetingen: 19.50 x 12 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: ‘Met de plezierboot mee’ van Mark van Tongele werd in opdracht van Uitgeverij Atlas volgens ontwerp van Marjo Starink, gezet uit de Quadraat en gedrukt op 100 grams Munken Premium Cream door drukkerij Gierhoorn ten Brink te Meppel. Het bindwerk is uitgevoerd door Boekbinderij EMBE te Meppel.
2008	Lichtspraak. (gedichtenbundel) Omslagontwerp: Marjo Starink Foto omslag: Rauschen/Plainpicture/Imagestore		Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas. -59p. Afmetingen: 19.50 x 12 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: ‘Lichtspraak’ van Mark van Tongele werd in opdracht van Uitgeverij Atlas volgens ontwerp van Marjo Starink, gezet uit de Quadraat en gedrukt op 100 grams Munken Premium Cream door drukkerij Giethoorn ten Brink te Meppel. Het bindwerk is uitgevoerd door Stronkhorst Van der Esch boekbinders te Groningen.
2010	Op hoop van zonnezegen. (poëzie en proza) Omslagontwerp: Gerco Hidding		Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas. -254p. Afmetingen: 21 x 13.50 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft)
2011	Ademruis.  (gedichtenbundel) Omslagontwerp: Marjo Starink Omslagillustratie: Plainpicture		Amsterdam /Antwerpen: Uitgeverij Atlas. -54p. Afmetingen: 19.60 x 15 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft met flappen) Colofon: ‘Ademruis’ van Mark van Tongele werd in opdracht van Uitgeverij Atlas volgens ontwerp van Marjo Starink, gezet uit de Quadraat en gedrukt op 100 grams Munken Premium Cream. Het druk- en bindwerk is uitgevoerd door Hooiberg/Haadbeek te Meppel.
2017	De loeiende tier. (gedichtenbundel) Omslagontwerp en typografie binnenwerk: Melle Hammer		Amsterdam /Antwerpen: Uitgeverij Atlas / Contact -54p. Afmetingen: 24 x 16 (garenloos gebrocheerd- zachte kaft)
2021	Roeivlucht (gedichtenbundel) Omslagontwerp en typografie binnenwerk: Melle Hammer. Drukkerij Wilco		Amsterdam,/Antwerpen: Uitgeverij Atlas / Contact -54p. Afmetingen: 24 x 16 (garenloos gebrocheerd – zachte kaft)

POSTUUM

2024

Zonnewater. (gedichtenbundel)

Leuven: Uitgeverij P   -64p. Afmetingen: 24 x 15.50 (garenloos gebrocheerd – zachte kaft) Gedrukt door drukkerij BestInGraphics, Beerse.

OVERZICHT PER GENRE

Poëtisch oeuvre

• Over leven en dood en wat daartussen zeilt (Brussel: Kofschip-Kring, 1980), bundel
• Zij gedichten (Gent: Poëziecentrum, 1994), bundel
• Vaderlatingen (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 1997), bundel
• Lopend licht (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2001), bundel
• Ochtendrood en co (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2002), bundel
• Taalwaterval (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2003), bundel
• Luchthonger (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2004), bundel
• Gedichten (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 2005), verzamelde gedichten 1987-2004
• Met de plezierboot mee (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas, 2007), bundel
• Lichtspraak (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas, 2008), bundel
• Op hoop van zonnezegen (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas, 2010), proza (essays, reisdagboek) & poëzie
• Ademruis (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2011), bundel
• De loeiende tier (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2017), bundel
• Roeivlucht (Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2021), bundel
• Zonnewater (Leuven Uitgeverij P, 2024), bundel

Zelfhulpboeken

• Bart Leroy, Mark van Tongele: De gedroomde slaap – Medisch advies voor een betere slaap (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 1995), proza
• Bart Leroy, Mark van Tongele: De pijn voorbij – Medische raadgevingen om pijn te lijf te gaan (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 1996), proza
• Bart Leroy, Mark van Tongele: Helpen bij depressie – Een gids voor depressieve mensen, hun omgeving en de hulpverleners (Tielt: Uitgeverij Lannoo, 1998), proza