MIRIAM VAN HEE
Gent, 16 augustus 1952
Dichteres, vertaalster, docente Russische literatuur en grammatica
BIOGRAFIE
16 augustus 1952: Geboorte van Miriam Van hee te Gent.
1964-70: Grieks-Latijnse humaniora aan het Koninklijk Lyceum te Gent.
1970: Treinreis naar Rusland met haar ouders en zus. Daarna vaak reizen met bestemmingen in de vroegere Sovjet-Unie.
1970-75: Studie slavistiek aan de Gentse Rijksuniversiteit.
1973: Eerste publicatie: gedichten in het literaire tijdschrift Koebel.
1974: Huwelijk met Walter Provo.
1977: Provinciale Prijs voor het poëziedebuut van de Provincie Oost-Vlaanderen voor ‘Het karige maal’.
1978: Geboorte Bregje Provo. Publicatie van de dichtbundel ‘Het karige maal’.
1977-88: Periode van gehele of gedeeltelijke werkloosheid.
1978: Richt samen met de dichter Marc Braet, een collega bij de Vereniging België-USSR waar zij toen werkte, de poëziereeks van het Masereelfonds op.
- Daarin verschijnt niet alleen werk van Vlaamse dichters maar ook vertalingen van vooraanstaande buitenlanders als Pablo Neruda, Tahar Ben Jelloun en Cesare Pavese.
- Zij draagt zelf zorg voor de redactie van de reeks en vertaalt er ook gedichten voor, onder meer van Anna Achmatova.
1980: Publicatie van Binnenkamers en andere gedichten 1977-1980.
1981: Geboorte Andreas Provo.
1981: Publicatie ‘Anna Achmatova. En de nacht belooft geen dageraad’: keuze en vertaling Miriam Van hee (ingeleid door Jos Vandamme)
1983: Scheiding van Walter Provo.
1983-90: Woont met haar kinderen alleen en verhuist vaak, steeds in en rond Gent.
1987-88: September-januari: Verblijft in Moskou, studies aan het Poesjkin-instituut.
Vanaf 1988: Docente Russische literatuur en grammatica aan het Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken te Antwerpen.
Vanaf 1990: Woont samen met Kris Ervynck. Brengt vakantie en vrije tijd door in de Cévennes. (Frankrijk)
1992: Publicatie dichtbundel Reisgeld. Bekroond met de Sabam Prijs.
November: een week in Wroclaw naar aanleiding van de Poolse vertaling van haar gedichten.
1996: Publicatie van verzamelbundel van Van hees dichtwerk, Het verband tussen de dagen. Gedichten 1978-1996.
- Voor die compilatie maakte de auteur een selectie uit de eerste drie bundels. De latere bundels, Winterhard (1988), Reisgeld (1992) en Achter de bergen (1996) zijn integraal opgenomen. Uit Het karige maal (1978), Binnenkamers en andere gedichten (1980) – allebei uitgegeven door het Gentse Masereelfonds – en in mindere mate uit Ingesneeuwd (1984) zijn versregels, strofen en gedichten geschrapt of gewijzigd en complete afdelingen herschikt.
- Miriam Van hee heeft de selectiecriteria achteraf zelf toegelicht: ‘Sommige gedichten stoorden mij, ik las formuleringen die mij niet meer bevredigden. Van andere vond ik dat ik ze te vroeg gepubliceerd heb. Ik heb niet geprobeerd ze te herschrijven. Daar had ik vooreerst geen zin in. Op die manier ben ik niet creatief. Ik wil schrijven over de dingen die mij nu bezighouden. Bovendien wilde of kon ik mij niet meer inwerken in de persoon die ik toen was of de specifieke situatie waarin dat vroege werk ont staan is. Gedichten die in mijn ogen niet meer voldeden heb ik weggelaten’ (Poëziekrant, 1999/1).
1998: Kreeg als eerste vrouw de ‘Driejaarlijkse Cultuurprijs voor Poëzie van de Vlaamse Gemeenschap’ voor haar bundel Achter de bergen.
- De jury oordeelt dat “haar werk uitmunt door eenvoud en suggestieve kracht” en looft haar “doordachte manier waarop zij alledaagse ervaringen in uitgepuurde verzen op een hoger niveau tilt”.
- En in een interview naar aanleiding van de bekroning met de Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Poëzie (1998) formuleerde Van hee haar literaire drijfveer als volgt: ‘[…] schrijven stelt me in staat om inzicht te krijgen, om verbanden te leggen, niet alleen tussen de dagen, maar ook tussen de dingen, de mensen, de beelden, de plaatsen, en zelfs tussen betekenissen die elkaar op het eerste gezicht uitsluiten’ (De Morgen, 28 mei 1998).
2007: In de zomer trekt ze met steun van het Fonds naar poëziefestivals in Colombia en Mexico.
Haar eigen gedichten staan niet bol van de vergezochte metaforen of exuberante retoriek. Ze zijn gemaakt van sobere taal en klare eenvoud, maar daarom niet minder doeltreffend.
BEKRONINGEN
- 1978: Provinciale literaire prijs Oost-Vlaanderen voor haar poëziedebuut Het karige maal.
- 1984: Literaire prijs van de Stad Gent voor Ingesneeuwd.
- 1988: Tweejaarlijkse prijs De Vlaamse Gids voor Winterhard.
- 1989: Jan Campert prijs voor Winterhard.
- 1995: Literaire prijs Dirk Martens van de stad Aalst voor haar bundel reisgeld.
- 1998: Kreeg als eerste vrouw de ‘Driejaarlijkse Cultuurprijs voor Poëzie van de Vlaamse Gemeenschap’ voor haar bundel Achter de bergen.
- (De jury oordeelde dat “haar werk uitmuntt door eenvoud en suggestieve kracht” en looft haar “doordachte manier waarop zij alledaagse ervaringen in uitgepuurde verzen op een hoger niveau tilt”.)
- 2007: De Europese poëzieprijs POESIAS voor de Franse vertaling van haar dichtbundel De bramenpluk. De vertaling La cueillette des mûres is van de hand van Philippe Noble, die ook werk van Mulisch, Multatuli en Nooteboom naar het Frans overzette.
- 2007: In Engeland pikte de Poetry Book Society dan weer Van hee’s Instead of Silence op. Dat is de eerste Engelse bloemlezing uit haar werk in een vertaling van Judith Wilkinson.
- De in 1953 door T.S. Eliot opgerichte poëzieclub geeft de geselecteerde dichtbundel telkens het etiket ‘Recommended Translation’ mee. De Poetry Book Society telt duizenden leden en een ‘Poetry Club Recommendation’ impliceert extra aandacht en verkoop. In het verleden gingen deze ‘Recommendations’ al naar Seamus Heaney, Ted Hughes, Sylvia Plath en Derek Walcott.
- 2008: Prijs van de vakjury van de Herman de Coninckprijs voor de bundel Buitenland.
- 2008: Publieksprijs voor het gedicht “Zomereinde aan de Leie”.
zomereinde aan de leie
dit is wat een schilder zou zien:de gebleekte graskant, kastanjes
en linden, het warme maar heengaande
licht van de avond en tegen de haag
op de andere oever een loper, en zijn
gedachten, hoe schilder je die
en boven het water de meeuwen
en tussen het licht- en het donkerder groen
de plecht van een jacht, het schuiven
der dingen, de richtingen het water zelf kun je hier waar wij zitten
niet zien en ik vraag me nog af hoe je
afstanden schildert, steeds lichter misschien
tot je wit overhoudt, en hoe het verleden
toen jij daar nog liep hoe schilder je dat je nooit weer
daar zult lopen, tegenstribbelend
aan je vaders hand
uit: ‘Buitenland’, De Bezige Bij, 2007, p. 8
- 2018: Ontvangt de Ultima Prijs voor Letteren voor haar bundel Als werden wij ergens ontboden (2017).
MEER OVER MIRIAM VAN HEE
- Carl De Strycker & Yves T’Sjoen (red.), Miriam Van hee handboek, Poëziecentrum, Gent. 147p. 2022.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Miriam Van hee (Eigen website van Myriam Van hee)
- Boeken Auteur: Miriam Van hee
Referenties
- Ilse Logie, ‘Alles is treurig, vergankelijk en prachtig. Miriam Van hee, ‘de enige die het zag’. In: Als een wilde tuin : schrijfsters in Vlaanderen 2 / red.: Lisette Keustermans; red.: Brigitte Raskin. Antwerpen: Manteau; Amsterdam: Meulenhoff ; 1996. – 279 p. : ill.. (Schrijfsters over schrijfsters)
SMAAKMAKER
Er bevinden zich twee gedichten uit de bundel ‘Bramenpluk ‘ achteraan de bibliografie.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie is opgedeeld in
A. Eigen werk B. Vertalingen door Miriam van hee C. Vertalingen van het werk van Miriam van hee .De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- POËZIECENTRUM vzw – Gent.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
A. Eigen werk
B. Vertalingen door Miriam Van hee
C. Vertalingen van het werk van Miriam Van hee
AFRIKAANS
- 2011: In plaas van die stilte. ’n Keuse uit die gedigte van Miriam Van hee Afrikaans / vert. uit het Nederlands door Daniel Hugo. Pretoria: Protea Boekhuis. Poëzie, paperback. Bloemlezing.
Nota: Met 55 gedichten biedt de tweetalige uitgave In plaas van die stilte een mooi overzicht van Van hee’s poëzie. Hugo koos uit alle acht bundels, waarbij hij het accent legde op achter de bergen en de bramenpluk.
BULGAARS
- 2017:. [(Verzameling gedichten)]. Bulgaars / vert. uit het Nederlands door n.n.. Sofia: DA Poetry, sinds januari 2017 Poëzie, Bloemlezing.
- 2018: [Tam săščo pada svetlina]. Bulgaars / vert. uit het Nederlands door Boriana Katzarska. Sofia: DA Poetry, 2018. Poëzie, paperback. Bloemlezing: bevat een keuze uit Het verband tussen de dagen; De bramenpluk; Buitenland; Ook daar valt het licht.
DUITS
- 2006:. Der Zusammenhang zwischen den Tagen. Gedichte Duits / vert. uit het Nederlands door Gregor Seferens. Wien: Korrespondenzen. Poëzie, gebonden. Bloemlezing uit: Het verband tussen dagen: gedichten 1978-1996 (1998). Nederlandse en Duitse tekst.
ENGELS
- 1998: Poetry Engels / vert. uit het Nederlands door Kendall Dunkelberg. In: Osiris, nr. 47, 28-31. Poëzie, Bloemlezing. Nederlandse en Engelse tekst.
- 2002: Poetry Engels / vert. uit het Nederlands door Kendall Dunkelberg. In : Osiris, nr. 54, 40-45. Poëzie, Bloemlezing
- 2003: Poetry. Engels / vert. uit het Nederlands door Judith Wilkinson. In: International Poetry Review, vol. 29 nr. 1, p. 64-69. Poëzie, Bloemlezing.
- 2003: Poetry. Engels / vert. uit het Nederlands door Judith Wilkinson. In: Poetry Salzburg Review, nr. 5, p. 74-77. Poëzie, Bloemlezing.
- 2003: Evening in Dún Laoghaire. Engels / vert. uit het Nederlands door Judith Wilkinson. In: Poetry Ireland Review, nr. 77, 56-58. Poëzie, Oorspronkelijke titel: ‘Avond in Dún Laoghaire’ (= cyclus uit De Bramenpluk, 2002)
- 2005: Evening in Dún Laoghaire. Engels / vert. uit het Nederlands door Miriam Van hee. 2005. In : Other Words, Poëzie, Oorspronkelijke titel: ‘Avond in Dún Laoghaire’. (= cyclus uit De Bramenpluk, 2002)
- 2007: Instead of silence. Selected poems Engels / vert. uit het Nederlands door Judith Wilkinson. Nottingham: Shoestring Press. Poëzie, paperback. Bloemlezing. -74p.
Nota: De populaire poëzieclub Poetry Book Society heeft deze eerste Engelse bloemlezing van haar werk, ‘Instead of Silence’, het label ‘Recommended Translation’ meegegeven. - 2008: Poems, Engels / vertaling uit het Nederlands door Judith Wilkinson. Rotterdam: Poetry International (Overdruk uit: 39e Poetry International festival). Bloemlezing. Nederlandse tekst met Engelse vertaling. -32p.
FRANS
- 1988: [Il est certes incompréhensible]; La fenêtre de la datcha; [C’est ainsi qu’elle Frans / vert. uit het Nederlands door Frans de Haes. In : Septentrion: revue de culture néerlandaise, jrg.17 (1988) nr.4, p.17-20. Poëzie, Bloemlezing uit: Het karige maal (1978); Binnenkamers en andere gedichten (1980); Ingesneeuwd (1984); Winterhard (1988). Nederlandse en Franse tekst.
- 2000: Le lien entre les jours Frans / vert. uit het Nederlands door Étienne Reunis. Bordeaux, Pantin, Paris: Le Castor Astral (Escales du Nord, Bibliothèque flamande édition bilingue). Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: Het verband tussen de dagen: gedichten 1978-1996 (1998). Nederlandse en Franse tekst.-117p.
- 2006:. La cueillette des mûres. Poèmes Frans / vert. uit het Nederlands door Philippe Noble. Bordeaux, Pantin, Paris: Le Castor Astral, (Escales du Nord). Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: De bramenpluk. Amsterdam: De Bezige Bij, 2002. Nederlandse en Franse tekst. -125p. Bekroond met de Europese poëzieprijs ‘Poesias’.
- 2023: Entre bord et quai. Frans / vert. uit het Nederlands door Philippe Noble. [Le Chambon-sur-Lignon] : Cheyne. Reeks: D’une autre voix. Nederlandse en Franse tekst. Oorspronkelijke titels: Als werden wij ergens ontboden (2017). Voor wie de tijd verstrijkt (2022). -112p.
HONGAARS
- 2001: Versei Hongaars / vert. uit het Nederlands door János Lackfi. In: Nagyvilág, jr.46 (2001), nr.2,, p.190-192. Poëzie. Blomelezing: vertaling van vijf gedichten.
ITALIAANS
- 2006: Quattordici poesie. Italiaans / vert. uit het Nederlands door Giorgio Faggin. Faenza: Mobydick / Tratti, . In: Tratti, jrg. 22 (2006), nr. 72, p.52-63. Poëzie, paperback. Bloemlezing: Vertaling van 13 gedichten. Nederlandse en Italiaanse tekst.
LITOUWS
- 2004: Gervuogiu skynimas. Litouws / vert. uit het Nederlands door Antanas Gailius. Vilnius: Aidai, 2004 (Aidai poezija). Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: De bramenpluk. Amsterdam: De Bezige Bij, 2002.
POOLS
- 1992: Komunikacja miesjka. Pools / vert. uit het Nederlands door Jerzy Koch. Klodzko: Witryn Artystów, 1992. Poëzie, Bloemlezing uit het werk.
- 2020: . (Een keuze uit het werk 1992-2018). Pools / vert. uit het Nederlands door Jerzy Koch. Kraków: Festiwal Milosza, sinds juni 2019, verschijnt juni 2020. Poëzie. Bloemlezing uit het werk.
RUSSISCH
- 2009: [Drugaja strana: stichotvorenija] Russisch / vert. uit het Nederlands door Dimitri Silvestrov. Moskva: Letny Sad. Poëzie, gebonden. Bloemlezing uit de bundels Het verband tussen de dagen (1998); De bramenpluk (2002); Buitenland (2007). Inl. Dimitri Silvestrov. Nederlandse en Russische tekst.
SPAANS
- 2008: País al Fondo = Achterland Spaans / vert. uit het Nederlands door Stefaan van den Bremt. México City: El Tucán de Virginia. Vertaald i.s.m. Marco Antonio Campos. Poëzie, paperback. Bloemlezing uit de bundels: Het karige maal (1978); Binnenskamers (1980); Ingesneeuwd (1984); Winterhard (1988); Reisgeld (1992); Achter de bergen (1996); De bramenpluk (2002); Buitenland (2007). Nederlandse en Spaanse tekst. Inleiding: Yves T’Sjoen.
ZWEEDS
- 2001: Och vi for förbi. Zweeds / vert. uit het Nederlands door Lisette Keustermans, Eva Runefelt. Lund: Ellerströms (Lågland; 8). Poëzie, paperback. Bloemlezing.
- 2019: Insjöar utland. Zweeds / vert. uit het Nederlands door Lisette Keustermans, Eva Runefelt. Uppsala: Bokförlaget Edda (Gröna Serien). Poëzie, paperback. Bloemlezing uit de bundels: Buitenland (2007); Ook daar valt het licht (2013). Nawoord Anne Marie Musschoot
SMAAKMAKER
Avond in Dun Laoghaire
1. de dame uit letland vertelde hoe de volkeren terechtkwamen: de finnen duwden de lappen gestaag naar het noorden en de pruisen waren zo strijdlustig, moet je horen, dat ze allemaal op hun veroveringstochten gesneuveld zijn waarom zijn er zo weinig grappige gedichten, verzuchtte de dame uit letland, ze wenkte de ober en vroeg om meer whiskey, dan keek ze naar buiten en zei dat er niemand meer was die nog pruisisch sprak 2. de zee en de lucht waren in elkaar overgevloeid, aan de vuurtorens was nog te zien waar de horizon lag ze wenkten, niet als een vader of als een vriend, ze wenkten vanuit het eeuwige leven, de vrijheid van komen en gaan ten slotte waren alleen nog de palmen te zien in het licht dat uit de hotelkamers kwam en verder weg was het klappen te horen van touwen tegen de masten voor alles bestaat een decor voor het weerzien, het afscheid en voor het wachten 3. de wereld is groot, zei de dame uit letland, europa, amerika, mijn vader kwam om in siberïe wij spreken de oudste taal van europa, wij zijn met weinigen daarom praten we veel, men zou zich de mond moeten wassen met zeep, zei mijn moeder, waar is nu mijn moeder, waarom kan ik niet zwijgen, waarom kan ik niet huilen? het leven is lang, zei de dame uit letland en er is niemand die met me wil ruilen 4. van waar ik zat zag ik een eiland liggen waar de zon op scheen, af en toe zoals op mij, beneden maakten meeuwen hun geluiden klagend, druk en zenuwachtig : ze waren thuis het eiland kleurde donker, grijs en dan weer hevig groen alsof het bloosde en ik begreep dat ooit de zon aanbeden werd het leek alsof je aandacht van haar kreeg, ook als je helemaal alleen was© Miriam Van hee & De Bezige Bij.
Uit: De bramenpluk, De Bezige Bij, Amsterdam 2002
Le mistral
welke naam de wind ook heefthij is mannelijk in alle talen
of liever jongensachtig
overal blaast hij jurken bol
rukt hij aan wasgoed
en slaat verwoed en wispelturig
de bladen om van boeken
en van kranten waar het niet waait
vallen geen bladeren
en maakt niemand bewegingen
zoals jij nu met je hand
door je haar zo sierlijk
en vergeefs
De bramenpluk, Miriam Van hee, De Bezige Bij