Maakt deel uit van:vrouwelijke auteurs
IDA SIMONS
Antwerpen, 11 maart 1911 – Scheveningen , 27 juni 1960
Concertpianiste en schrijfster.
Ida Simons debuteerde met gedichten onder het pseudoniem Clara Serena van Berchem.
BIOGRAFIE
11 maart 1911: Als Ida Rosenheimer te Antwerpen geboren, als eerste en enige kind in een gegoede joodse koopmansfamilie.
- Dochter van Moritz (Maurits) Rosenheimer (1875-1936), een koopman van Duitse afkomst en Constance Vecht (1886-1963), van Nederlandse origine, maar in Londen geboren. Zo groeide Ida op in een omgeving waar Vlaams, Duits, Engels, Nederlands en Jiddisch werd gesproken.
1914-1918: Toen alle Duitsers in augustus 1914 België moesten verlaten, reisden de Rosenheimers via Engeland naar Nederland, waar ze woonden in Scheveningen en Den Haag. Op 14 juli 1921 kregen ze de Nederlandse nationaliteit.
Antwerpen bleef echter een soort thuishaven waar nog familie woonde en waarbij de Simonsen altijd konden logeren.
1922 – 1923: Verhuisden naar Berlijn, waar Ida’s vader zaken wilde doen. Na een paar maanden kwamen ze weer terug naar Nederland, waarschijnlijk vanwege de sterke inflatie in Duitsland.
Pianospelen was Ida’s leven. Ze studeerde bij Paul Frenkel in Nederland, bij Jan Smeterlin in Londen en bij Paul Loyonnet in Parijs.
1930: Niet toevallig was natuurlijk dat Ida op 19-jarige leeftijd in de Cercle Musical Juif te Antwerpen debuteerde als concertpianiste.
- Haar ster als pianiste steeg snel, onder grote bijval trad ze op het Kurhaus te Scheveningen. Ze gaf concerten in Brighton en Hastings waarbij de recensenten haar ‘musical taste, combined with technical perfection’ roemden. In Nederland heeft ze met alle toenmalige symfonieorkesten gespeeld, ook met het Concertgebouworkest o.l.v. Bruno Walter.
1 januari 1933: Trouwde met de jurist met Dagobert (David) Simons (1904-1998), destijds ambtenaar Provinciale Griffie in Den Haag en vanaf 1936 directeur van het Bureau Verificatie bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Ze kregen één zoon: Carel Arthur, roepnaam Jan (1937-2009). Als pianiste bleef Ida optreden onder de naam Rosenheimer.
1940-1945
- 1941: Ida’s echtgenoot raakte zijn baan bij de VNG kwijt. Hij werd leraar boekhouden en handelswetenschappen op het Joods Lyceum in Den Haag.
- 1942: Een jaar later kwamen de namen van de familie Simons op de lijst-Frederiks, een lijst van ‘verdienstelijke Joodse Nederlanders’ die onder goedkeuring van de Duitsers was opgesteld door secretaris-generaal K.J. Frederiks. Hun plaats op de lijst dankte het gezin Simons aan David, die vanwege zijn vroegere werk contacten had met Frederiks. Door zijn bemiddeling kwamen relatief veel docenten van het Joods Lyceum op de lijst.
- December 1942: Met haar man en kind werd Ida Simons in december 1942 geïnterneerd op Kasteel de Schaffelaar in Barneveld. Daar werden muziekavonden georganiseerd, onder meer met musici die in het nabijgelegen Huize de Biezen waren geïnterneerd, zoals de violist Sam Swaap.
- 1943: Vanuit De Schaffelaar en De Biezen werd de hele ‘Barneveldgroep’ in 1943 op transport naar kamp Westerbork gestuurd. Daar was geruime tijd een voltallig symfonieorkest actief en werden ook kamermuziekconcerten gegeven. Rosenheimer soleerde er in het orkest en musiceerde er onder anderen met violist Herman Leydensdorff.
- Juli 1944: Werkte mee aan de laatste uitvoering: een kamermuziekavond. Op 3 augustus van dat jaar werden alle culturele activiteiten verboden.
- September 1944: Volgde deportatie naar Theresienstadt. Hier stonden de kamermuziekconcerten in hoog aanzien. Rosenheimer musiceerde er met de eerdergenoemde Leydensdorff en Swaap, en verder met Siegfried de Boer en Sam Tromp.
- 5 februari 1945: Een groep van ongeveer 1200 joden uit Theresienstadt werd vrijgelaten en naar Zwitserland gebracht. Onder hen was het gezin Simons. Het was een door Reichsführer Heinrich Himmler georganiseerde ruil van gevangenen voor materieel. Zo’n ruil is maar één keer voorgekomen, Hitler verbood Himmler verdere transporten. Niet voor niets noemde Ida Simons dit ‘het groote wonder’.
Zomer 1945 : Na een herstelperiode in Zwitserland kwamen Ida, David en Jan in het bevrijde Nederland terug, waar David een carrière doorliep als advocaat en hoogleraar. Hij zou nog mede aan de basis staan van de grote Nederlandse grondwetsherziening in 1983.
1945-1953: Ida Simons-Rosenheimer trad nog een korte periode op als concertpianiste.
- Op 20 november 1945 gaf ze samen met violist Sam Swaap het eerste naoorlogse concert in Diligentia en een maand later in Rotterdam in museum Boymans.
- Ter gelegenheid van het Chanoekafeest trad ze in 1946 en 1947 op met Swaap en andere Joodse musici.
- Met haar optredens stopte ze na een tournee door Amerika in 1953.
1946: Debuteerde met de dichtbundel Wrange oogst, waarin ze haar oorlogservaringen verwerkte. De bundel werd nauwelijks opgemerkt.
De bundel werd opgedragen aan de vrouwen en kinderen van drie oorlogsslachtoffers: Paul Denekamp gesneuveld 4 mei 1940 – Remmert van Tijen Kapitein ter Zee, gestorven 4 juni 1942 in Kamp Neurenberg en Jan Carmiggelt gestorven op 26 september 1943 in Kamp Vucht. De opbrengst van de bundel werd ter beschikking gesteld van het Nederlandse Rode Kruis.
In de bundel verwoordt Simons hartverscheurend haar gemis en haar ontreddering. Luister naar ‘De moeilijke regel’
Ach help mij, Heer. Schenk mij de weelde van ’t vergeven.
Ik ben ’t zoo dood’lijk moe, al wrokkend voort te leven.
Zou ik nooit meer mild zijn, is ’t reeds te laat ?
Dan, doe het stil zijn, Heer, dit hart vol haat.
Want vreezen doe ik, Heer, al zou na meen!ge bede
Uw rust genadig dalen over mij, en vrede,
Dat ‘k nimmer zeggen zal, na deze jaren:
‘Vergeef Heer, ik vergaf mijn schuldenaren.’
1956: Debuteerde onder het pseudoniem C[lara] S[erena] van Berchem bij uitgeverij A.A.M. Stols met de novellenbundel Slijk en Sterren. De twee hierin gebundelde verhalen hebben allebei een overlevingsstrategie als thema. Ook dit boek kreeg weinig aandacht in de pers.
- Het verhaal In memoriam Mizzi uit deze bundel werd in 2014 door uitgeverij Cossee te Amsterdam apart heruitgegeven.
1959: Vier jaar later volgde de autobiografische roman Een dwaze maagd.
- Deze roman baarde wel opzien, groot opzien zelfs. Net als in Slijk en sterren is ‘overleven’ een thema in deze roman.
- Simons’ stijl werd geroemd, met name vanwege de combinatie van haar geestige, licht cynische toon met een inhoud vol droefheid en diepgang. Zelf schreef Simons hierover in een gedicht (gepubliceerd in Ter herinnering aan Ida Simons-Rosenheimer): ‘humor is […] de kleurige lap die een wond moet bedekken’. Recensenten plaatsten haar in de traditie van Nescio en Elsschot en haar toon en aandacht voor het menselijk tekort doen denken aan het werk van Marnix Gijsen, met wie Simons bevriend was.
- Gijsens boek Lucinda en de lotuseters is aan Ida Simons opgedragen.
- In de periode tot 1989 volgden vijf herdrukken van Een dwaze maagd, en in 1962 verscheen een Duitse vertaling. Simons las zo nu en dan voor uit eigen werk, maar leidde verder een teruggetrokken leven.
Het is vreemd dat zij zolang totaal vergeten lijkt te zijn geweest en zelfs die eerbiedwaardige Encyclopedie van de Wereldliteratuur niet haalde.
27 juni 1960: Ze overleed heel onverwacht in haar huis in Den Haag. Vanuit haar huis aan de Haagse Johan van Oldenbarneveltlaan (nr. 114) werd ze ‘volgens haar wens […] in alle stilte’ begraven op de joodse begraafplaats aan de Oude Scheveningseweg.
EPILOOG
1961: Postuum verscheen nog haar tweede, onvoltooide roman onder de titel Als water in de woestijn. Herdruk in 1966;
2014: Heuse revival van haar werk.
- Van ‘Een dwaze maagd’ verscheen een heruitgave de Amsterdamse uitgever Cossee. Het boek stond zelfs enkele weken in de bestsellerslijst.
- Sinds deze herontdekking zijn vertaalrechten van de roman verkocht aan meer dan twintig landen, waaronder Duitsland, Armenië, Frankrijk, Israël, Engeland, Noorwegen en Brazilië.
2015: Eveneens bij Cossee verscheen de novelle In memoriam Mizzi , één van de twee novellen die eerder gepubliceerd werden in de bundel Slijk en Sterren uit 1956.
MEER OVER IDA SIMONS
- Pierre H. Dubois en Marnix Gijsen, ‘Ter herinnering aan Ida Simons-Rosenheimer’ (1960)
- Een bijdrage over Ida Simons in ‘Kritisch lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945’ door Marianne Vogel (februari 1997)
- Maarten ’t Hart, 1 hoofdstuk: ‘Ida Simons, schrijfster, 1911-1960, Literair hoogtepunt’ in ‘Onbekende vaderlanders. Over minder bekende helden & schurken uit de Nederlandse geschiedenis’, samengesteld door Frank Dam (2009)
- Mieke Tillema werkt aan een biografie van Ida Simons.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Website
- Ida Simons – Bi(bli)ografie – Schrijversinfo.nl
- Literair hoogtepunt – archief nrc.nl
- Rosenheimer, Ida (1911-1960) – Resources – KNAW
- Een nieuw leven voor het werk van Ida Simons-Rosenheimer
BIBLIOGRAFIE
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto
Chronologisch overzicht