GASTON DURNEZ
Wervik, 9 september 1928 – Lier, 22 november 2019
Dichter, prozaschrijver en journalist
Ook bedrijvig als tekstschrijver voor radiocabaret, als tv-medewerker (panellid voor taalspelletjes, literair interviewer) en filmscenarist (“De Witte van Sichem”).
BIOGRAFIE
9 september 1928: Gaston Cyriel Durnez wordt geboren in Wervik, West-Vlaanderen, op als zevende zoon in een arbeidersgezin met elf kinderen van Cyriel Durnez en Elisabeth (Elise) Mestdag.
- Gaston was drie jaar toen de familie Durnez uitweek naar Asse, in de buurt van Brussel, op zoek naar werk in een fabriek.
“Werk was Brussel en Brussel was Frans” zou Durnez daar later van zeggen. Het zijn ook de jaren waarin de misère van de Vlaamse pendelaars op zoek naar werk in Brussel en Wallonië op hem een grote indruk maakt. Hij zou er later – als journalist – grote aandacht aan besteden.
1934- 1942: Zijn lagere school – tot en met het achtste studiejaar – doorloopt Gaston bij de broeders van de Sint-Martinusschool te Asse. ”Ik was toen veertien jaar en zoals bij de meeste kinderen uit onze buurt lag mijn toekomst binnen de fabrieksmuren.”
Intussen had hij ook kennis gemaakt met de Katholieke Arbeiders Jeugd (KAJ) een jeugdbeweging opgericht door Kanunnik Jozef Cardijn.
- Hoe belangrijk de kajottersbeweging van Jozef Cardijn voor hem is geweest, kan hij niet genoeg benadrukken. ”In de KAJ kregen wij ’lessen over zelfbewustzijn’ en dat was voor ons totaal nieuw. En natuurlijk werden ons ook die drie fameuze woorden van Cardijn in het hoofd geprent: zien, oordelen, handelen. Dat zijn trouwens de principes die ook elke journalist voor ogen zou moeten houden, in die volgorde.” (Uit: Gezinsbond, 16 december 2011, Actief p.4)
1942: Nadien wordt het een beetje moeilijker, want de familie is te arm om Gaston te laten doorstuderen aan een of ander college. Maar geen nood, want via een schrijfwedstrijd voor een lokaal gewestelijk weekblad trekt hij de aandacht van de plaatselijke industrieel Adolf Clauwaert, die zijn toekomstige bediendes opleidde in een eigen privé-schooltje de Praktische Handelsschool, waar Durnez de kans krijgt om gedurende 2 jaar boekhouding en dactylografie te studeren.
1943: Door oorlogsomstandigheden gedwongen, moet de 15-jarige Gaston echter de wereld in om voor brood op de plank te zorgen.
Hij werd aangeworven op het Brusselse hoofdkwartier van persbureau Belga als typist. Typist was in die tijd eigenlijk een vrouwenberoep, maar Gaston bewees er zo’n talent voor te hebben dat hij er aan de slag kon, en – niet onbelangrijk – het verdiende dubbel zoveel als loopjongen.
Oktober 1944: De kranten van de pas opgerichte De Nieuwe Standaard rollen van de persen en de 16-jarige Durnez kan er terecht … als loopjongen, maar niet voor lang.
1 mei 1945: Wordt aangeworven als journalist bij ‘De Nieuwe Standaard’ (later De Nieuwe Gids) – ’t Vrije Volksblad – Het Nieuws van den Dag.
- Tony Herbert, de toenmalige directeur van De Nieuwe Standaard, hoort van het verteltalent van Gaston Durnez via een gelauwerd verhaal in een verhalenwedstrijd. Gaston wordt bij hem geroepen en wordt de plaats aangeboden van Hubert Van Herreweghen die per 1 mei zijn legerdienst moest doen.
- Komt terecht in een stimulerende omgeving met als collega’s o a Renaat van Elslande, Marc Neels alias Marc Sleen en Albert Coppé.
Korte excursie
Durnez was een goede vriend van striptekenaar Marc Sleen. Hij verzon de plot voor diens eerste Neroalbum Het geheim van Matsuoka (1947), waar Sleen echter een volledig ander verhaal van maakte. Ook bedacht hij de naam van het personage Detective Van Zwam.
In “Nero” zijn geregeld verwijzingen naar Gaston Durnez terug te vinden.
-
- Zo leest Petoetje in “De zoon van Nero” (1959) het fictieve boek “Kolder” door Gaston Durnez.
- In “De Zesde Kabouter” (1977) staan in strook 36 en 38 diverse boeken van Durnez op Adhemar’s slaapkamer.
- In “Het Gouden Hart“ (1987-1988) draagt dichter Piet Peerdezaag enkele gedichten van Gaston Durnez voor.
1 maart 1953: Gaat aan de slag als redacteur bij De Standaard/Het Nieuwsblad, de ‘oude’ Standaard, die in 1947 door Albert De Smaele ‘opnieuw was opgericht. Hij evolueert er tot o.m. redactiechef van Het Nieuwsblad, hoofd van de algemene nieuwsdienst en adjunct-rubriekleider Cultuur van De Standaard.
De sociale reportages die Durnez in de jaren vijftig maakte over de Vlaamse arbeiders die in de Waalse industrie of mijnsector gingen werken, gelden nog steeds als toonvoorbeelden van sociale journalistiek.
- Na de mijnramp in Marcinelle in 1956, waar 262 doden vielen, versloeg hij niet alleen de dramatische gebeurtenissen, maar keerde later terug voor een nieuwe reeks, Mannen met zwarte gezichten, waarin het het opnieuw over de ‘mobielen’ (de dagelijkse pendelaars) had.
- In 1958 won hij er de eerste Vlaamse Journalistenprijs mee. Hij was daar zeer opgetogen over: “Voor mij was dat zoveel als mijn journalistiek diploma”.
- De serie wordt in 2015 opnieuw uitgegeven door de ABVV
Gaston verhuist in het midden van de jaren ’60 naar Lier, aangetrokken door José De Ceulaer en Frans Verstreken, waarmee hij in 1972 het Felix Timmermans Genootschap opricht.
Durnez heeft zich reeds vroeg aangetrokken gevoeld door het werk en de persoon van Felix Timmermans. Hij zal dat zijn verdere leven blijven.
- Als 14-jarige had hij bij één van de opstelwedstrijden van de Fé een facsimilé van Een lepel herinneringen (1943) gekregen met daarin de opdracht “Voor den Heer Gaston Durnez. Hoogachtend”. Timmermans had er ook een tekening bijgeplaatst van een pijprokend boertje die een groet paplepel over zijn schouder draagt.
- Hij zal diverse publicaties aan hem wijden: De goede Fee. Pasfoto van Felix Timmermans. (1986), Het lied mijner kindsheid, of Een lepel herinneringen (1992); Felix Timmermans. Een biografie. (2000)
- Talrijk zijn de bijdragen die hij leverde voor Jaarboek van het Felix Timmermans-Genootschap, dat hijzelf mee had helpen oprichten en waarvan hij een aantal uitgaven heeft samengesteld.
Intussen woont Gaston Durnez al dertig jaar in Itegem (Heist-op-den-Berg)
Van 1965 tot 2000: Redacteur van het algemeen culturele tijdschrift Ons Erfdeel en zijn Franstalige zusterblad Septentrion.
1966-1969: Onderbreking van zijn loopbaan bij de Standaardgroep om gedurende drie jaar redacteur te worden bij de Nederlandse krantengroep Brabant Pers en het Vlaamse dagblad Het Volk. Tegelijkertijd was hij literair adviseur bij de uitgeverij Van In te Lier.
1969-1992: Redacteur bij ‘De Standaard’ tot aan zijn pensionering in 1992.
1969: Stichter en redacteur van ‘De Bladen voor de Grafiek’ die een vijftiental jaar hebben bestaan.
1972: Medestichter van het Felix Timmermans-Genootschap.
1973: Initiatiefnemer en redacteur van de ‘Encyclopedie van de Vlaamse Beweging’ .
1992-1999: Blijft columnist voor dezelfde krant.
1998: Redacteur van de ‘Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging’ .
1999: Wordt columnist van de weekbladen ‘De Bond’ en ‘Tertio’.
2000: Van zijn hand verschijnt bij uitgeverij Lannoo een forse biografie over Felix Timmermans. Het werd een goed gedocumenteerd verhaal, én een voorbeeld van empathische biografie met veel aandacht voor de mens Timmermans.
2015: De ABVV neemt het initiatief om zijn reportages over de mijnramp te Marcinelle in 1956 gebundeld opnieuw uit te geven onder de titel: Mannen met zwarte gezichten.
2018: Eindelijk – Durnez is 90 – verschijnen de memoires: Een mens is maar een wandelaar. Het boek schetst een fascinerend portret van een generatie, en indirect ook van de schrijver zelf.
- Een bont gezelschap passeert de revue: van dichter Bert Decorte, schrijver Louis Paul Boon, journaliste Maria Rosseels en fotograaf Paul Van den Abeele, over kunstenaar Luc Verstraete, scenarist Jeroom Verten, regisseur Robbe De Hert, historicus Jozef Weyns en politicus Theo Lefèvre, tot krantenmagnaat Albert De Smaele, abt Ulrik Geniets, West-Vlaamse seizoensarbeiders en zelfs een clandestiene kajotter in nazi-Duitsland…
22 november 2019: Overlijdt in het ziekenhuis te Lier in het gezelschap van zijn familie. Hij werd 91.
MEER OVER DURNEZ
- 1991: Jooris van Hulle, Gaston Durnez. Vereniging van Westvlaamse Schrijvers (In deze monografie vindt men een selectie uit diverse publicaties over G.D.)
- 1998: Cas Goossens: Gaston Durnez. Paspoort (bloemlezing uit zijn werk). Tielt: Uitg. Lannoo
- 1994: De Vuurtoren: Gaston Durnez. TV-programma KTRO
BEKRONINGEN
- 1957: Prijs Vlaamse Journalistenclub 1957 (de eerste Vlaamse Persprijs) voor de reportage” Mannen met zwarte gedichten”, handelend over de mijnwerkers n.a.v. de Mijnramp van Marcinelle in 1956; deze reportage verscheen van 2 oktober 1956 af in 13 afleveringen in de kranten van de Standaard-groep.
- 1958: Prijs van de provincie Antwerpen voor de verzenbundel Rijmenam.
- 1958: Prijs van de stad Veurne voor een tweedelige reportage over de Westhoek, verschenen in de Standaard-groep.
- 1958-59-60: Kampioen van België dactylografie in 1958, 1959 en 1960. Winnaar van de wisselbeker van dit kampioenschap.
- 1960: Prijs voor een scenario, filmfestival Antwerpen.
- 1962: Prijs voor het chanson, Vlaamse Poëziedagen, Wemmel.
- 1964: Speciale Persprijs Frans Theelen voor de reportage in boekvorm over de perswereld: Spoedbericht, uitg. Davidsfonds.
- 1965: Ereburger van geboortestad Wervik.
- 1967: Prijs van het Davidsfonds voor de beste voorlichting in het buitenland over de actuele Vlaamse problemen (in de kranten van de Brabant Pers, Nederland).
- 1968: Prijs voor filmcommentaar voor de BRT-televisiefilm “Prentkaart uit Brugge”, filmfestival Antwerpen.
- 1969: Prijs provincie Antwerpen voor de verzenbundel voor kinderen “Sire”, uitg. Van In.
- 1969: Prijs voor het Humoristisch Gedicht van het Poëziefestival Heist-aan-zee, voor “Standbeeld”.
- 1971: Ridder in de Orde van Leopold II.
- 1974: Orde van de Vlaamse Leeuw (als initiatiefnemer en redacteur van de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging)
- 1976: Bekroond in Referendum Vlaams Jeugd- en Kinderboek, voor “Faantje in het Circus”.
- 1985: Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
- 1986: André Demedtsprijs.
- 1986: Prijs van de Provincie Antwerpen 1986 voor “De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant”, Uitgeverij Lannoo, 1985.
- 1989: Prijs van de Vlaamse Gemeenschap, “Reinaert de Vos-trofee”, voor een journalistieke carrière.
- 1993: Prijs van de stad Antwerpen voor “ De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant van 1948 tot de VUM”.
- 2002: Frans Drijversprijs 2002 als “Verdienstelijk werker voor Vlaanderen”.
- 2002: Prijs provincie West-Vlaanderen 2002 voor essay en monografie, voor “Felix Timmermans. Een biografie”.
- 2014: Prijs provincie Antwerpen 2013 voor het geheel van zijn rijke oeuvre.
- 2018: Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
Referenties
- Toon Horsten, Zien, oordelen, handelen. Interview met Gaston Durnez, eeuwige journalist. In: Knack, 1 juli 2009.
- Geert van Hecke, Het opa-gevoel van Gaston Durnez, in: Actief , Gezinsbond, 16 december 2011. Pp 4-
SMAAKMAKER
Probatie
Ik heb een gouden pen gekregen Mijn naam staat erop in gouden letters. Een feestpen, een verjaardagspen ! een cadeau van de kinderen die ook van goud zijn ik ben verguld. Nu moet ik de pen uitproberen. Eerst lukt het niet goed, ze is nog wat stroef, ze schrijft twee onzichtbare letters. Dan vloeit de inkt voluit. Hebben alle vogels het nest verlaten Behalve ik en jij.Uit: Lichtverzen 2008
Cool Flanders
De Vlaming woont nu in Flanders in een Loft met een Kitchen en Bar met de Kids van zijn nieuwe Lover en zijn eigen Nearly New Car. En Privacy heet nu zijn vrijdom en Sound maakt nu lawaai en Cool is wat hij leuk vindt als hij groeten wil, roept hij “haai!” In de business als Sales Manager in een driedelig grijze Outfit op zijn maat gemaakt door zijn Taylor verkoopt hij dure Bull Shit.Uit: Lichtverzen 2008
Hulldegedihct
‘Xsstfr drkllem amaixiepfft
(uit mijn lijfblad)
Heden zij de drukfout eer gebrach, Zij, het sieraat van de Vlamse-kranten, Zij, de vreugt van al onze scribanten! Zingen wij voor haar een stuk van Bacht ! Glorie zij de trukfout in de pers. Hoe zout leven zonder haar verlopen ? Wie zou nog één dgablad willen kopen % £!+ Dichten wij voor haar een duister vers! Vele correctoren zoeken u, Dapepr fuotje, met verbeten woede, Dat de Hemel u voor hen bejoede, was mijn wens altjid, en ook nog nu. Zoete, C°/%)à lieve drukkfaut kllm prr, sta ons trouw terzijde asl wji scrijven. Want om boeiend en plezant te blijven heb ik, & drukfout, anders niets dan krr.
&Gsaton Drunez ? PPf
(Uit Hooikoorts, Antwerpen/Amsterdam 1962)
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- Gaston Durnez’s bibliografie beslaat een grote reikwijdte in genre’s.
- Daarom hebben we na de chronologische oplijsting tevens en overzicht voorzien per genre alfabetisch op titel. Volgende rubrieken werden gebruikt:
- Gedichten : 9 publikaties
- Kinderboeken: 4 publikaties
- Novellen en verhalen: 7 publikaties
- Kronieken en cursiefjes: 24 publikaties
- Aforismen en interviews: 2 publikaties
- Reportages: 4 publikaties
- Monografieën en biografieën: 13 publikaties
- Bloemlezingen: 2
- Persgeschiedenis: 3
- Inleidingen: 3
- Medewerking verzamelwerken: 4
- Filmscenario’s : 2
De gedetailleerde bibliografische gegevens van de laatste drie rubrieken werden niet in de chronologische bibliografie opgenomen, maar apart weergegeven.
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
Inleidingen (selectie)
1965 | Rayquiem – cartoons – Ray Gilles.
Voorwoord door Gaston Durnez in Ned., Frans en Engels. |
Lier: Van In & Co. -Niet gepagineerd. | |
1988 | Richard Minne. Wolfijzers en schietgeweren. | Antwerpen : A. Manteau | |
1991 | Gerard Walschap. Verzameld Werk, Deel IV | Antwerpen : A. Manteau | |
1993 | Jef van Bilsen. Kongo 1945-1965. Het einde van een kolonie. | Leuven : Davidsfonds. |
Medewerking verzamelwerk (selectie)
Filmscenario’s
1967: Onze Lieve Vrouw der Vissen.
Samen met Frans Verstreken, naar een verhaal van Felix Timmermans.
Film van Frans Verstreken
1979: De Witte van Sichem.
Samen met Fernand Auwera, Louis P. Boon, naar het boek van Ernest Claes.
Film van Robbe de Hert
Overzicht per genre alfabetisch op titel.
Poëzie
- Hooikoorts. 1962
- Lichtverzen. 2008
- Muzenissen 1954
- Pennevluchten. 1970
- Rijmenam. 1956
- Sire. 1967 & 1968
- Wiltzang. 1961
Kinderboeken
- Faantje in het Circus. 1975
- Het Katje van Krakau. (s.d.)
- Onze eerste krant. 1962
- Het ABC van Gaston Durnez. 2015
Novellen en verhalen
- De partisaan (verhaal) 1946
- De schoone kermis van Mieke Armoe (verhaal) 1946
- Einde op Kerstmis. 1945
- Kermis. (novelle) 1963
- Moeder, wat zijn wij rijk. (ciné-verhaal) 1957
- Slalom. (verhalen) 1963
- Vroeger waren wij veel jonger. (Een jeugd in Vlaanderen). 2008
Kronieken en cursiefjes
- Boekineren. 1989
- De engel op het eiland : 99 cursiefjes. 1983
- De krekels van de Provence : brieven uit mijn Mas. 2004
- De lachende tekenpen Kartoens (Grafiese humor in Vlaanderen) 1964
- Denkend aan Nederland. Bibliofiele editie. 1968
- Denkend aan Nederland. (cursiefjes) 1969
- De tijd van Toon: Antoon Breyne: uit het plakboek van De Wijze. 1987
- Duizend kussen voor iedereen. Klein album met gekleurde prentkaarten verzameld door Bavo en Mieke. (cursiefjes) 1965
- Een toer rechts / Piet Theys . Een toer averechts / Gaston Durnez. (cursiefjes) 1967
- Een vogel in de brievenbus: cursiefjes. 1981
- God is een Sinjoor. 1987
- Het lied mijner kindsheid, of Een lepel herinneringen. 1992
- Kijk, paps, een Belg! Zeden en gebruiken in het Katholieke Koninkrijk aan de Noordzee. (een geschreven cartoon) 1973
- Kleinbeeld. Momentopname van mijn leven onder de mensen. (cursiefjes) 1974
- Klein Belgisch woordenboek : praatklare ideeën voor conversatie in het Koninkrijk der Belgen. 1985
- Met muziek door ’t leven. (cursiefjes) 1959
- Mijn leven onder de Belgen. Zeden en gebruiken in het Katholieke Koninkrijk aan de Noordzee. (een geschreven cartoon) 1970
- Mokiektekedo. Zes cursiefjes rond OLLANDA. 1978
- Paspoort. 1998
- Sun Corner Bar: notities uit het kalepijntje
- Vergeet mij niet. 1981
- Wie betaalt het gelach? Humor in Vlaanderen na de Tweede Wereldoorlog (kroniek). 1994
- Wij zijn allemaal amateurs. 1991
- Zondag in de week. (cursiefjes) 1969
Aforismen – interviews
- Dagboek van een verwonde(rde) b-forismen. 1978
- Jullie worden later gek dan wij. 1972
Reportages
- De bolhoed van mijn vader. (memoires) 2015
- Een bloem in het geweer. Beelden uit de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen. 1965
- Een mens is maar een wandelaar (memoires). 2018
- Lente in de woestijn. Het avontuur van Israël. (reisverslag) 1960
- Mannen met zwarte gezichten. (bundeling van zijn reportages over de mijnramp te Marcinelle in 1956) 2015
- Spoedbericht. Een reportage in de krantenwereld. 1963
- Zeg mij waar de bloemen zijn. Beelden uit de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen. 1988
Monografieën en biografieën
- De echo van een stem / samenstelling : Gaston Durnez 2003
- De Goede Fee. Pasfoto van Felix Timmermans. 1986
- De lach van Chesterton. Portret van een geestige pennenridder in gevecht met moderne draken. 2006
- Denkend aan Jozef Simons: een goede kracht in het hart van het volk. 1998
- Felix Timmermans. Een biografie. 1998
- J.L. De Belder: wereldvreemd zanger van verdroomde poëzie. 1987
- Loeki Zvonik: een introductie. 1983
- Louis De Lentdecker: kleurrijk verslaggever in de boeken(onder)wereld. 1991
- Maria Rosseels. 1963
- Maria Rosseels. 1981
- Reinaarde, parel van Vlaanderen. 1978
- Rika De Backer-Van Ocken : ik ben een kultuuroptimist. 1976
- Vlaamse schrijvers. Vijfentwintig portretten door Gaston Durnez. 1982
Bloemlezingen
- Ik heb u lief, gij zult gelukkig zijn. Gelukkige liefdesgedichten uit de Nederlanden. 1985
- Nu zal het wel gauw gaan sneeuwen. De 100 witste kerstgedichten. 2003
Inleidingen
- Gerard Walschap. Verzameld Werk, Deel IV
- Jef van Bilsen. Kongo 1945-1965. Het einde van een kolonie. 1993
- Richard Minne. Wolfijzers en schietgeweren. 1988
Medewerking verzamelwerk
- Annemie van Winckel e.a 1994
- De meest Nederlandse van alle Vlamingen, in: Johan Fleerackers, gedenk- en denkboek. 1991
- Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging 1998
- Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. 1973-1975
Medewerking aan het jaarboek van het Timmermansgenootschap
- Gaston Durnez, Een bloem van het hart. Jaarboek [29] van het Felix Timmermans-genootschap. Lier 2001
- Gaston Durnez (samenst.), De echo van een stem. Jaarboek [31] van het Felix Timmermans-genootschap. Lier 2003.
- Gaston Durnez (samenst.), Houten mensen. Jaarboek [35] van het Felix Timmermans-genootschap. Lier 2007.
Persgeschiedenis
- De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant. Van 1914 tot 1948. (1985)
- De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant. Van 1948 tot de VUM. (1993)
- Van leeuwtje tot DC : kroniek van een literaire uitgeverij. 1984
Filmscenario’s
- De Witte van Sichem. 1979
- Onze Lieve Vrouw der Vissen. 1967