Bernard Dewulf
Brussel, 30 januari 1960 – Antwerpen, 23 december 2021
Schatbewaarder van de ogentroost, sublieme bijlichter van de dagelijksheid, chroniqueur van het kleine leven
BIOGRAFIE
30 januari 1960: Geboren te Brussel.
Studeert Germaanse filologie en werkt als journalist.
Voor het dagblad De Morgen coördineert hij jarenlang de cultuur- en boekenbijlage Café des Arts, en schrijft hij over literatuur en beeldende kunsten. Hij is ook medewerker van de Nederlandse krant NRC-Handelsblad.
1982: Dat Bernard Dewulf ‘een stilist en een begenadigd waarnemer van kleine en late dagen’ was – terechte woorden van Filip Rogiers in De Standaard dd 24 december 2021 – zag de jury van De dag van het Woord reeds in 1982 toen ze hem de eerste prijs toekenden in de derde Literaire wedstrijd van de stad Harelbeke, een wedstrijd uitsluitend voor jongeren en voorbehouden voor poëzie.
- Uit het verslag: ‘Bij het beoordelen van de 75 inzendingen voor de DERDE LITERAIRE PRIJS VAN DE STAD HARELBEKE, deze keer voorbehouden voor de POEZIE, was de jury inderdaad zo enthousiast. Uitroepen als: “Wordt zoiets geschreven door een jongere van minder dan 22 jaar? Dit is hoopgevend voor de toekomst van de poëzie. Dit zijn volwassen gedichten!” waren niet uit de lucht.
- De jury bestond uit Raf Seys, Walter Haesaert, Willy Spillebeen en André Velghe (secretaris)
Roerloos ingevuld
deze avond heeft het licht in handen,
heeft zich heel wat stilte opgelegd.
(een late vogel komt van ver terug,
op smalle slagen en met stil gesloten ogen
vaart hij mee met licht)
ik heb gelachen met de bomen, wit
gelachen in de wind en met hen
meegebogen naar de grond.
ik heb de avond ingevuld, de trage
gang van zaken is mij bijgebleven.
1987: Komt, na enkele gedichten in literaire tijdschriften, voor het eerst als dichter in de publieke aandacht doordat negen gedichten worden opgenomen in de bloemlezing (of misschien zou het beter zijn te spreken van een collectieve bundel), Twist met ons (1987).
- Dat was een boekje waarin, naast die van hem, ook gedichten waren opgenomen van Dirk van Batselaere, Charles Ducal en Erik Spinoy. Benno Barnard schreef een uitvoerig woord vooraf. Die bundel was nogal toevallig tot stand gekomen, naar aanleiding van een gezamenlijk optreden van die vier jonge dichters. De reden van hun samenkomst was niet meer dan de gedachte dat het hier vier beloftevolle jongeren betrof. Maar door een speling van het lot en door de moeilijk te controleren macht van de literaire instituties werd het algauw meer dan dat.
- Twist met ons kreeg de status van een manifest en van een datum in de poëziegeschiedenis van Vlaanderen: een eerste, luidruchtige en uitdagende confrontatie van een postmoderne generatie met de gezapigheid en de middelmatigheid van de Vlaamse poëzie tot dan toe.
1988: Treedt te midden van gerenommeerde dichters op tijdens de Nacht van de Poëzie,
DE KUNST VAN HET KIJKEN
1995: Zijn eerste eigen bundel: Waar de egel gaat wordt prompt bekroond met de ASLK-Prijs voor het literaire debuut.
- De bundel bestaat uit drie cycli die eigenlijk weinig met elkaar te maken hebben. In de eerste cyclus gaat het over oude demente mensen met wie hij als gewetensbezwaarde tijdens zijn legerdienst vijftien maanden in contact is geweest. Over de vrouw gaat het in de tweede cyclus “Een vrouw”. In de afsluitende reeks, “Een egel” gaat het vooral over de poëzie en de kunst.
1998 tot 2001: Is samen met Frank Albers hoofdredacteur van het Nieuw Wereldtijdschrift.
2001: Publicatie van de essaybundel Bijlichtingen: kijken naar schilders.
- Wanneer schilderen niet beschouwd wordt als een diepzinnige, maar als een diep-zinnelijke zaak gaat het niet zozeer om wat er te zien is, maar om het kijken zelf en wat dat kijken teweegbrengt in de kijker. Dewulf’s beschouwingen – zelf noemt hij ze ‘liefdesverklaringen’ zijn geen kunstkritieken, maar pogingen om te beschrijven wat de kunstwerken in hem losmaken, het zijn
- Telkens opnieuw poogt hij de verleiding onder woorden te brengen die kan uitgaan van schilderijen en tekeningen van onder meer Xavier Mellery, Leon Spilliaert, Pierre Bonnard, Edgar Degas, Rik Wouters, Frits Van den Berghe, Jean Rustin,Luc Tuymans, Marlène Dumas, Thierry De Cordier, Raoul De Keyser, Vincent Geyskens en anderen..
2002-2009: Verzorgt om de twee dagen (afwisselend met Hugo Camps) een korte column van 300 woorden op de voorpagina van de krant De Morgen. Vaak met een teder voyeurisme naar het dichtbjje én soms ook naar het veraffe.
2005: Loerhoek is de titel van het boek waarin zijn korte columns in de Morgen worden gebundeld. In een nieuwe alfabetische ordening – van de A van Aandacht tot de Z van Zinnen – verzameld het boek bijna 200 van die miniaturen
2006: Elf jaar na de debuutbundel ‘Waar de egel gaat’ rolt ‘Blauwziek’ een tweede dichtbundel van de persen
2006: Vertaalt voor de toneelgroep De Roovers het klassieke toneelstuk Alcestis in de bewerking van Ted Hughes.
2007: Tweede bundel met teksten over plastische kunst met als titel Naderingen. Kijken en zoeken naar schilders.
- Zestien schilders chronologisch op geboortejaar geschikt, als aanloop naar een essay over het grootste schilderij van alle, de zee. Het sluitstuk is een encore waarin enkele van zijn favoriete schilders nog even het publiek komen groeten; De Cordier, Spilliaert, Permeke en Ensor.
- Weerom tast Dewulf de grenzen van het kijken naar en schrijven over schilderijen af
2008: Een nieuw boek ‘Kleine dagen’.
- Miniatuurtjes zijn het over de vader die weemoedig zijn omgeving observeert, zijn huis, zijn vrouw maar vooral zijn zoontje en dochtertje. Allerlei schijnbaar onbelangrijke zaken, maar die de auteur juist door de ogen van zijn kinderen tot grootse gebeurtenissen verheft.
- Wint in 2010 onverwacht de Libris Literatuurprijs voor zijn miniaturenbundel ‘Kleine dagen’.
2009: Samen met 12 andere medewerkers van De Morgen wordt hij ontslagen in het kader van bezuinigingsmaatregelen. Dit collectieve ontslag leidt tot veel protesten van lezers en een staking onder het personeel, waardoor de krant op 19 mei 2009 een dag niet verschijnt.
Juni 2009: De nieuwe artistiek directeur van het NTGent, Wim Opbrouck, vraagt Bernard Dewulf als dramaturg. Hij gaat er in maart 2010 aan de slag.
Oktober 2011:, NTG Gent brengt Werner Fassbinder’s toneelstuk ‘De bittere tranen van Petra von Kant’ op de planken, in een vertaling van Bernard Dewulf
- De regie was in handen van Suzanne Kennedy.
- De zes vrouwenrollen werden schitterend vertolkt door Els Dottermans (Petra von Kant), Nettie Blanken (Valerie von Kant, haar moeder), Lien Wildemeersch (Gabriele von Kant, haar dochter), Betty Schuurman (Sidonie von Grasenabb, haar vriendin), Marie Vinck (Karin Thimm, haar geliefde) en Bien De Moor (Marlene, haar secretaresse).
December 2011: Wordt door de stad Antwerpen benoemd tot nieuwe Stadsdichter voor de periode 2012-2013. Op Gedichtendag 2012 gaat zijn stadsdichterschap officieel in en daarmee is het tijdperk van vorig Stadsdichter Peter Holvoet-Hanssen afgerond.
- Vele gedichten kregen een vaste plek in de stad, zoals in het containerpark in Berchem of in het nieuwe asbestemmingsgebied op het Schoonselhof, of in de bibliotheek in Wilrijk en in het Red Star Line Museum.
12 oktober 2012: Première van ‘Een lolita’, een stuk dat Dewulf schreef op vraag van regisseur Julie Van den Berghe (NTGent) voor Els Dottermans en Frank Focketyn.
Met lidwoord en zonder hoofdletter. Dat heeft zijn belang. De tekst leunt slechts losjes op Vladimir Nabokovs schandaalroman Lolita uit 1955. Met de gelijknamige film die Stanley Kubrick zeven jaar later realiseerde, heeft hij nog minder te maken. Lolita is een soortnaam geworden. Wat Dewulf overhoudt?. Herinneringen aan een verschroeiende relatie tussen een man en een meisje dat toen twaalf of hooguit dertien was, een seizoen lang. Hij: onderzoeker. Zij: een kind – of toch niet meer? Wie de jager is en wie de prooi, laat Dewulf in het midden. Of niet, dus.
Première: 24 oktober 2012 – Tekst Bernard Dewulf – Regie Julie Van den Berghe – Dramaturgie Steven Heene – Kostuumontwerp Annelies Bruneel – Beeld André Joosten.
2012-2013: Dewulf brengt zijn columns uit ‘Kleine dagen’ tot leven op het podium. (een coproductie tussen HetPaleis en NTGent).
- In de theatrale lezing ‘Kleine dagen’ zit de schrijver alleen op het toneel en geeft hij een stem aan zijn tedere verhalen. Zijn stem wordt vergezeld, tegengewerkt en versterkt door videobeelden van Ilke De Vries, muziek van William Basinski en tekeningen van Marc Raes. Zo krijgen de verwondering en de weemoed van zijn teksten drie gezichten: woord, geluid en beeld.
2012: In Verstrooiingen. Over kijken en zien, een derde boek over kunst, is hij opnieuw de zelfbenoemde “hoerenloper van het dagelijkse”.
- Dit keer richt Dewulf zijn blik voornamelijk op schilderijen, tekeningen, boeken, foto’s (o a de bekende foto waar de fotograaf Joe Shere de blik vangt van Sofia Loren die even loert naar de weelderige boezem van Jane Mansfield). Maar ook over Oostende en de zee en een stukje ‘voor Wout’ over Wout Xande Aaron, de baby die in oktober 2007 werd gevonden op het strand. Naakt en levenloos. Vijf dagen oud.
In het seizoen 2013-2014 van NTGent, maakte hij een gloednieuwe bewerking van Cyrano, de Franse klassieker van Edmond Rostand.
2014: ‘Toewijdingen. Verzamelde beschouwingen’ bundelt de essays die eerder in soms licht afwijkende versies zijn verschenen in ‘Bijlichtingen’ (2001), ‘Naderingen’ (2007) en ‘Verstrooiingen’ (2012). Nieuwe essays zijn: ‘Onder een stolp’, ‘Als verstarde motten’, ‘Zoals een blad in de wind’, ‘De holte van alles’ en ‘De kleuren van onze eenzaamheid’.
2018: 12 jaar na Blauwziek – zijn tweede dichtbundel – rolt zijn derde bundel Naar het gras van de persen.
2020: ‘Tuimelingen’ – Bernard Dewulf’s laatste beschouwende werk – bevat essays en beschouwingen over leven, kunst en zinnelijkheid, een drie-eenheid waarover hij al jaren schrijft. Een ‘kroniek van een kijken’ noemt hij zijn ‘Tuimelingen’: telkens opnieuw even lucide als zinnelijk kijken en schrijven. En ons mee laten kijken.
23 december 2021: Overlijdt onverwacht ten gevolge van hartproblemen.
POSTUUM
2022: In ‘Jaargetijden’ – het afsluitende deel van de ‘Dagen-reeks’, het met de Libris Literatuur Prijs bekroonde ‘Kleine dagen’ (2009) en ‘Late dagen’ (2016) gaan eraan vooraf, neemt Dewulf ons opnieuw mee naar de intieme wereld rondom zijn eettafel, stamtafel en bureau, en geeft hij het ogenschijnlijk onopvallende de volle aandacht. Een melancholisch, verstild en poëtisch boek dat nog maar eens aantoont over welk uniek talent de auteur beschikte: er zijn maar weinig schrijvers die het doodgewone zo op kunnen schrijven dat het weer als nieuw wordt.
2023: Bij Atlas Contact te Amsterdam verschijnen zijn verzamelde gedichten onder de titel Licht dat naar ons tast.
Wij schuilen in het licht.
Maar overal zijn we schitterend zichtbaar.
We begrijpen dat zelf niet,
we zijn de kleuren maar.
Zonder ons was de wereld onzichtbaar
BEKRONINGEN
- 1982: Literaire wedstrijd van de stad Harelbeke, prijs André Velghe (auteurs tot 22/25 jaar) voor de cyclus Roerloos ingevuld.
- 1982: Prijs van de Brugse Rederijkerskamer “De Gezellen van de Heilige Michiel” voor Een lied van sier, een zang van leed.
- 1983: Poëzieprijs van het Meetjesland (Eeklo) voor Uit de resten van voorbij festijn.
- 1996: Prijs voor het Beste Literaire Debuut / ASLK-prijs) voor ‘Waar de egel gaat’
- 2006: Publieksprijs voor de beste poëziebundel 2006 voor ‘Blauwziek’.
- De Publieksprijs voor de beste poëziebundel 2006 is een gezamenlijk initiatief van Rottend Staal en de Contrabas
- 2007: Winnaar van de allereerste Saint Amourprijs voor Goede Seks (een initiatief van Behoud de Begeerte).
- In totaal werden er 605 stemmen uitgebracht. Dewulf krijgt voor zijn winnende fragment uit Loerhoek eeuwige roem en een fles Saint Amour, een meer dan voortreffelijke Beaujolais. Uit de publieksstemmen van Dewulf wordt door een onschuldige hand een winnaar geloot die met de hoofdprijs aan de haal gaat: een romantisch weekend (met partner) in het Franse dorp Saint Amour en omgeving, waar de winnaars in de Auberge du Paradis verblijven.
- Smaakmaker citeert de passage.
- 2008: Dirk Martensprijs 2008 voor zijn essaybundel ‘Naderingen, kijken en zoeken naar schilders’.
- 2010: Libris Literatuurprijs voor zijn miniaturenbundel ‘Kleine dagen’
- 2011: Inktaap voor zijn boek Kleine dagen.
- Voor deze prijs kiezen jongeren uit het middelbaar onderwijs in Nederland, Vlaanderen, Suriname en Curaçao hun favoriet uit de winnaars van de drie ‘grote’ literaire prijzen: De Gouden Uil, de AKO Literatuurprijs en de Libris Literatuurprijs.
- 2013: De Taalunie Toneelschrijfprijs voor Een lolita.
- De Taalunie Toneelprijs is een jaarlijks uitgereikte bekroning voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalig toneelstuk dat tijdens het vorige seizoen in première ging
Bron: Frans Heymans, Het goud van de Vlaamse letteren. 170 jaar prijzen voor de Nederlandse literatuur in België (1830-2000). Snoeck-Ducaju & Zoon, Gent, 2001.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- DBNL auteur – Bernard Dewulf
- Bernard Dewulf – Wikipedia
- De Saint Amourprijs voor Goede Seks gaat naar…Bernard Dewulf
- Bernard Dewulf – Klara (de Ambassadeurs)
SMAAKMAKER
Afwezig
Als zij weggaat trekt het huis zich terug. Zij wuift nog en ik woon er al niet meer, om mij heen verstrakken muren tot een zaak van steen. Alles wacht op haar om ook van mij te zijn. Een stoel heeft mij herleid tot mijn gewicht, kasten staan, raam heeft zicht. Ik zit aanwezig, nog verbonden met mijn ik. Tot zij thuiskomt van de wereld houdt de wereld op. Zij vestigt waar zij gaat, en wat zij achterlaat, het huis en ik, blijft van haar over, op haar ingericht.Uit: Waar de egel gaat. (1995)
Het winnende fragment van de Saint Amour prijs komt uit Loerhoek (uitgeverij Atlas):
Banaan
“Kassa. Supermarkt. Voor mij staat een vrouw. Ik denk terug aan ochtendlectuur in de krant. Het betrof het inserteren van bananen in de vagina en anale consumptie van rode pepers. Dit ter interstellaire verbreiding van de seksuele drift.
De vrouw is welgevormd. Weinig wekt meer levensvreugde dan eenduidige vaststellingen. De jeans past als blauw cellofaan. De banaan moet na enige turnoefeningen naar de andere kant van de kamer worden geschoten. Dit ter ontwikkeling van de onderschatte bekkenbodemspieren. De onderkant van het truitje houdt op even boven de rand van de broek. Over die blote landengte heeft de zon geschenen.
Op de peper moet eerst gekauwd zijn, daarna kan hij worden ingebracht. Hiervan wordt men naar verluidt helemaal gek. De vrouw heeft Betterfood-koekjes en Nutricia-babyvoeding aangeschaft. Zij is aan de beurt. Men kan ook zijn geslacht tegen het computerscherm wrijven. Zulks veroorzaakt elektrische schokjes. Zij moet nu voorover buigen om haar boodschappen op de loopband te leggen. Uit het blauwe cellofaan verschijnt een streepje zwart. Zwarte kant. Hoe leger de kar, hoe breder de smalle verschijning.
Men kan ook, liefst eindeloos, het perineum masseren. Hierdoor komt opgeslagen energie vrij. Het dunne strookje zwart veroorzaakt een soort hallelujah in het schemergebied tussen geest en lichaam. Ook kan men te kleine borsten insmeren met glijmiddel. Dit alles dus ter ontbreideling van de seksuele drift.
Hoewel de kar nu leeg is, blijft het zwarte strookje uit het cellofaan steken. Het kijkt mij satanisch aan. Intussen is de prikkel door het lichaam gegaan als een balletje door een flipperkast. Geslingerd van hormoon naar hormoon. Alsof zij het tingelen van mijn speelautomaat heeft gehoord trekt de vrouw haar truitje naar beneden. De vertoning is voorbij. Het hallelujah zwelt nog even aan terwijl zij betaalt en haar karretje goddelijk besturend verdwijnt uit mijn supermarkt van simpele chemie.
Ik wil haar nog naroepen dat geen ton bananen, geen enkel peperveld, geen glijmiddel ooit kunnen verrichten wat haar eenvoudige onderschrift bij haar lichaam heeft verricht. Maar zij is al verdwenen uit mijn heerlijke, simpele bestaan.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie valt uiteen in 3 afdelingen:
1. Chronologisch overzicht van de poëzie, essays.
2. Chronologisch overzicht van het werk voor theater.
3. Bijdragen aan kunstpublicaties. (selectie)
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
Postuum
THEATER
Bijdragen aan kunstpublicaties (selectie)
Beknopt chronologisch overzicht
Poëzie
- Veronique. 1985
- Twist met ons. 1987
- Waar de egel gaat. 1995
- Blauwziek. 2006
- Stadsgedichten Antwerpen 2012-2013. 2014
- Naar het gras. 2018
- Licht dat naar ons tast. Verzamelde gedichten. 2023
Gebundelde columns
- Camps en Dewulf : 2003 stukjesgewijs / Hugo Camps, Bernard Dewulf.
- Loerhoek. Columns. 2006
- Kleine dagen. Novelle. 2008
- Late dagen. Kroniek. 2016
- De dagen. Bundeling van Kleine dagen en Late dagen. 2019
- Jaargetijden. Kroniek. 2022
Essays – beschouwingen over schilderkunst
- Bijlichtingen: Kijken naar schilders. 2001
- Naderingen: Kijken & zoeken naar schilders. 2007
- De wijdere blik. 2008
- Verstrooiingen: Over kijken en zien. 2012
- Toewijdingen: Verzamelde beschouwingen 2014
- Tuimelingen. Over leven, kunst en kijken 2021
Divers proza
- Pense à moi. (erotisch verhaal) – In de bundel : Alles kan heter: 15 erotische verhalen. 2009
- Trekvogels in de mist 2012
Toneelwerk
- Alkestis (Euripides) in de bewerking van Ted Hughes – vertaling/bewerking, uitgave: Atlas, Amsterdam, 2006 , voor De Roovers, 2006.
- Oresteia (Aischyles) in de bewerking van Ted Hughes – vertaling/bewerking), voor De Roovers, 2011.
- De bittere tranen van Petra von Kant (Rainer Werner Fassbinder) – vertaling/bewerking, voor NTGent en Nationaal Toneel, 2011.
- Drie monniken (oorspronkelijk stuk), voor Artemis, regie Floor Huygen, 2012.
- Het meisje dat te veel van lucifers hield (Gaëtan Soucy) – bewerking, NTGent, Regie Julie Van den Berghe, 2011.
- Een lolita (oorspronkelijke tekst, uitgave bij Voetnoot, 2013), NTGent, regie Julie Van den Berghe, 2012.
- Kleine dagen (oorspronkelijke tekst), theatrale lezing, NTGent, regie Julie Van den Berghe.
- Cyrano (Edmond Rostand) – vertaling en bewerking, NTGent, regie Julie Van den Berghe, 2014.
- Elektra (Sophocles) – hertaling/bewerking, NTGent, regie Julie Van den Berghe, 2014.
- Carrousel (oorspronkelijke tekst), Noord Nederlands Toneel, regie Guy Weizman, 2017.