Lodewijk DE KONINCK

Hoogstraten, 30 oktober 1838 – Retie, 22 maart 1924

Onderwijzer, katholiek dichter en schrijver van een groot aantal gelegenheidsgedichten en een geliefd redenaar.

De levensloop van De Koninck en zijn dichterschap staan beide in het teken van een consequent katholiek geloof en verzet tegen liberaal vooruitstrevende ideeën.

“Een middeleeuwer die de taal sprak van het barok en leefde in de moderne tijd”, schreef Jozef Muls in Melancholia  (Brugge, Excelsior 1929, p. 32)

BIOGRAFIE

30 oktober 1838: geboren te Hoogstraten

Studeert aan de normaalschool te Lier en wordt onderwijzer in Antwerpen.

31 Maart 1865 – 4 april 1874: vestigt zich als onderwijzer te Antwerpen.

1869: debuteert met de dichtbundel Heidebloemen, die nagenoeg onopgemerkt bleef.

1876: wordt aangesteld tot kantonale schoolopziener te Turnhout.

1879: na afkondiging van de wet van 1879 nam hij ontslag en werd provinciaal opziener inspecteur van de Katholieke basisscholen.

In  1842 werd in het Belgische parlement een schoolwet gestemd, waarbij iedere gemeente verplicht werd een eigen lagere school te hebben. De wet voorzag eveneens dat de Rooms-katholieke Kerk in deze scholen mocht instaan voor het godsdienstonderricht en de controle daarop. Toen door een latere wet (1879, Wet Van Humbeeck) het godsdienstonderwijs in deze scholen geschrapt werd, ontstond een eerste schoolstrijd in België.

Wordt docent aan de katholieke normaalschool van Mechelen.

De levensloop van De Koninck en zijn dichterschap staan beide in het teken van een consequent katholiek geloof en verzet tegen liberaal vooruitstrevende ideeën.

1883: Hij is vooral bekend van het in retorische alexandrijnen gestelde epos “Het menschdom verlost“. Het werk heeft een lange voorgeschiedenis:

• 1874: van De Konincks hoofdwerk “Het menschdom verlost” verschijnt de ‘Aanroeping’ en zeventien fragmenten.
• 1874: wegens overweldigend succes komt datzelfde jaar een verbeterde tweede druk uit die tweeëntwintig fragmenten, de ‘Aanroeping’ en een uitvoerige principieel katholieke inleiding bevat.
• 1876: een derde druk, vermeerderd met een ‘Kerstzang‘
• 1883: definitieve versie in twee delen onder de titel Het menschdom verlost. Heldendicht in twaalf zangen. In ruim 20.000 alexandrijnen wordt de verlossing van de mens door Christus bezongen. De eigenlijke handeling begint met het laatste halfjaar van het leven van Christus op aarde en eindigt met de hemelvaart, maar door middel van een kunstige schikking ontwikkelt de dichter het hele heilsverhaal van de opstand en val van de engelen tot Christus’ overwinning op de dood en de hel.

Het is een epos waaraan De Koninck vijftien jaar heeft gewerkt en de opzet en visie zijn groots. Het werk kende destijds veel bewonderaars, maar werd door de critici van meet af aan aangevallen.

De hooggespannen verwachtingen van de in 1874 gepubliceerde fragmenten worden in de voltooide versie van 1883 niet ingelost. De auteur blijkt niet over de nodige spankracht en beeldspraak te beschikken waardoor het werk een pedant en bombastisch karakter krijgt: lyrische en didactische ontboezemingen wisselen elkaar af.

Wel wordt de zelfverzekerde en agressieve inleiding op de fragmentarische uitgaven van 1874 en 1876 in de definitieve uitgave vervangen door een rustiger en bescheidener voorrede.

Diezelfde gebreken treffen we ook aan in zijn andere werken zoals Galerij der Vaderlandsche taferelen (1878); Ode aan Kiliaan (1882); Kerk en Paus (1887); Diest en de Heilige Joannes Berchmans (1888) De Wonderkerk van Hakendover (1896) e a

1887:  schrijft het libretto van het oratorium Fransciscus , op muziek gezet door Edgar Tinel.

Het oratorium kent van meet af aan een groot succes en wordt tot laat in de 20^ste eeuw talloze malen opgevoerd.

1899: verhuist naar Retie en blijft daar wonen tot aan zijn dood in 1924.

De Koninck is als mens en als dichter een unicum. Hij kon of wilde niet in voeling komen met de geest van zijn tijd, die hij a priori afkeurde. In die zin noemt Remi Sterckens hem in zijn boek De letterkunde  in de Antwerpsche Kempen  van 1830 tot 1900 de “kluizenaar in de Kempische letterkunde”.

22 maart 1924: overlijden van Lodewijck De Koninck te Retie.

Een appreciatie

Zowel in opvattingen als in expressiemiddelen toont zijn werk alle conventionele trekken die de dichterlijke productie in de Nederlanden tussen de romantiek en de jaren tachtig zo typeren. Interessant is zijn geëngageerde, maar afwijzende houding tegenover zijn tijd, met name in zijn gedicht ‘De XIXde eeuw’ dat opgenomen is in de bundel Galerij van vaderlandsche tafereelen, opgehangen rond de wieg van P.P. Rubens (1878). Het gedicht werd bewonderd door Albrecht Rodenbach, maar tevens door hem weersproken in zijn uitvoerige gedicht ‘Geschiedenisse’.

Uit: G.J. Van Borck  Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I)

Epiloog

30 augustus 1929:  Grootse hulde aan de dichter.

• Tegen het sterfhuis van de dichter in de Sint-Martinusstraat (nr. 8) wordt een gedenksteen aangebracht met het opschrift  “Hier leefde en stierf dichter Lodewijk De Koninck 1924“. De plaquette wordt echter in de loop van de tijd verwijderd.
• Links voor de kerk wordt een koninklijk grafmonument van Lodewijk De Koninck geïnstalleerd. Het monument is een werk van beeldhouwer L. Jacobin uit Borgerhout.

 

MEER OVER LODEWIJK DE KONINCK

• BNTL; BWN; Oosthoek; WP-lexicon;
• J. Nolst de Brauwere van Steeland. Het menschdom verlost van Lodewijk de Koninck, kritisch aan-, door- en omgehaald (1884);
• R. Sterkens. Lodewijk de Koninck als dichter en mensch (1938);
• Gedenkboek 1838-1938 Lodewijk de Koninck. -138pp.+ buitentekstills. 25cm. geïll.omslag, gepubliceerd als themanummer van “HOK – Tijdschrift voor geschiedenis, oudheidkunde, kunst & folklore. Orgaan van Hoogstraten’s Oudheidkundige Kring” 1938 nr.IV.  Uitgever:  L. Braeckmans te  Brecht.
• J. Calbrecht, ‘Lodewijk de Koninck herdacht (bij de 130^e verjaardag van zijn geboorte)’, in: Jaarboek Kon. Hoogstratens Oudheidkundige Kring 37 (1969) 1-4, p. 145-154;
• J. van Meensel, ‘De Koninck van de dichtkunst’, in: Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel 37 (2002), p. 55-81.

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Website

• Lodewijk de Koninck · dbnl
• Lodewijk de Koninck – Wikipedia

Referentie

• Remi Sterckens, De letterkunde  in de Antwerpsche Kempen  van 1830 tot 1900. Uitgeverij J. Van Mierlo-Proost, Turnhout. Reeks Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde Reels VI, nr 56, pp 176-178
• R.F. Lissens, De Vlaamse letterkunde van 1780 tot heden, 4^de herz. Druk, Elsevier Brussel / Amsterdam, 1967, p. 72.

 

SMAAKMAKER

En gij Kerke triomfeerdet,
En gij groeidet en vermeerdet,
En uw wasdom heeft niet uit,
Hoe het dreigend onweer fluit;
Hoe er legers wangedrochten,
In hunne onderaardse krochten,
Kuipen in den donkren nacht;
Gij trotseert de hellemacht.

       Uit: ‘Jubelzang op Het Gouden Priesterschap van Zijne Heiligheid Leo XIII’

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
• POËZIECENTRUM vzw – Gent

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto

Chronologisch overzicht

 

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1869	Heibloemen. (dichtbundel) Bevat: Den achtbaren Heer Troch (pp 5-6); Tafereel der schepping (pp 7-14); Val van  Babels koning (pp 15-18); Zegetocht van Christus (pp 19-20); Epistel der kerkwijding (pp 21-22); Jehova (pp 23-27); Een schoone lentemorgen (pp 28-31): Gods geeselroeden (pp 34-38); De regen (pp 39-43); Godfried van Bouillon (pp 44-47); Polen (pp 48-57); Onze oorsprong (pp 58-72)		Lier: Joseph Van In & C°, drukkers der normaal- en soldatenscholen. -72p. Afmetingen: 19.70 x 13.50 (ingenaaid)
1873	Krijgslied der Vlamingen.
1874	Het menschdom verlost. Tafereelen. 1874: verbeterde tweede druk uit die tweeëntwintig fragmenten, de ‘Aanroeping’ en een uitvoerige principieel katholieke inleiding bevatte.		Antwerpen: Beerts. -167p.
1876	Het menschdom verlost. Tafereelen. 3de uitgave vermeerderd met een ‘Kerstzang met als titel: Herderszang op de geboorte des Zaligmakers’		Brugge : Beyaert-Defoort. -184p.
1878	Galerij van Vaderlandsche Tafereelen, opgehangen rond de wieg van P.P. Rubens. Bevat:  Hulde aan de nagedachtenis van den hoogachtbaren heer J.C. van Put, Ou-Burgemeester van Antwepen (pp V.-VII); Voorrede (pp 1-16); Galerij van Vaderlandsche Tafereelen (pp 17-124): De XIXde eeuw (pp 125-157)		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -157p. Afmetingen: 22.50 x 14.7 (ingenaaid)
1879	Ode aan Vondel.
1880	Verspreide gedichten.		Turnhout: Boekdrukkerij van   Splichal-Roosen. -62p. Afmetingen: 21.50 x 14.50 (ingenaaid)
1882	Ode aan Kiliaan by de onthulling van zijn standbeeld te Duffel, zijne geboorteplaats, op 8 mei 1882		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -16p.
1883	Het menschdom verlost. Heldendicht in twaalf zangen		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -2 vol. Vol 1: 453p. bevat de eerste zes zangen. Vol 2: 442p. bevat de laatste zes zangen
1884	Karelslied		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -16p.
1885	Hulde aan Edgard Tinel. Volledige titel: Hulde aan onzen gevierden Vlaamschen en katholieken toondichter Edgard Tinel, bestuurder der school van kerkelijke muziek te Mechelen ter gelegenheid der overhandiging van het kunstbrons door de Mechelsche afdeeling en het middenbestuur van het Davidsfonds, door de St. Gregorius-vereeniging, het dameskoor en de maatschappij “Aurora”, door zijne vrienden en vereerders in Mechelen den grooten meester aangeboden, bij de tweede uitvoering in Mechelen der “Klokke Roeland” op 29 november 1885		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -7p.
1887	Franciscus. (libretto) Oratorium in Drie Deelen voor Soli, Koor, Orgel en Orkest, door Edgar Tinel, Op. 36. Gedicht van L. De Koninck, in ’t Hoogduitsch vertaald door Elisabeth Alberdingk Thym, in ’t Fransch vertaald door Emma Tinel. 1930: Herdruk als ‘Franciscus / Lodewijk De Koninck ; Oratorio in drie deelen, voor soli, koren, orgel en orkest van Edgar Tinel ; Gedicht van Lodewijk De Konink’ bij Mechelen : druk. Fr. Vermeulen-Van Bogaert. Reeks: Kunstkring Edgar Tinel , Mechelen 1930-1931. -31p. Deze uitvoering o l v Staf Nees had plaats op 15, 17en 22 december 1930 in de Feestelijke feestzaal te Mechelen.		Mechelen: Drukkerij J. Ryckmans-Van Deuren. -46p. Afmetingen: 22.50 x 15 (ingenaaid) Programmaboekje n.a.v. de eerste uitvoering van ‘franciscus. oratorium in drie deelen’ voor solisten, koor, orgel en orkest. compositie door edgar tinel. de eerste uitvoering vond plaats in de stadsfeestzaal op 22 augustus 1888. programmaboekje 1930
1887	Kerk en paus : jubelzang op het gouden priesterschap van Zijne Heiligheid Leo XIII		Turnhout: Boekdrukkerij Splichal-Roosen. -46p.
1888	Diest en de Heilige Joannes Berchmans gedicht door Lodewijk De Koninck, en opgedragen aan de Katholieke Jeugd		Mechelen: Drukkerij Raym. Van Velsen.. -94p.
1895	Het werk der Zusterkens der Armen. Uit het Fransch door Lodewijk de Koninck		Hoogstraten: Drukkerij L. Van Hoof-Roelans. -133p.
1896	De wonderkerk van Hakendover : volkslegende uit de 7de of 8ste eeuw. / in rijm gesteld door Lodewijk De Koninck. 1994: Tienen : Ripova.  Fotomechanische herdruk van de uitgave uit 1896  Mechelen : Drukkerij Raym. Van Velsen, 1896		Mechelen: Drukkerij Raym. Van Velsen. -74p.
1902	Het Heilig Bloed van Hoogstraten. Jubelzang in herinnering dat Boxtels wonderdoek ter Ste. Kathelijne kerk te Hoogstraten werd overgebracht, wat plaats had nu 250 jaren geleden, op sinxendag 19 mei 1652: gedicht		Hoogstraten: Drukkerij L. Van Hoof-Roelans. -51p.
1902	Lofdicht over het Heilig Sacrament, grootendeels getrokken uit het Oude en Nieuwe Testament en het kerkelijk officie.		Turnhout: Jos. Splichal. -148p.
1904	Eene nieuwe dorpskerk.		Turnhout: Jos. Splichal.-24p.

 

Beknopt bibliografisch overzicht

• Heibloemen (1869)
• Krijgslied der Vlamingen (1873)
• Het menschdom verlost. Tafereelen (1874)
• Galerij van vaderlandsche tafereelen, opgehangen rond de wieg van P.P. Rubens (1878)
• Ode aan Vondel (1879)
• Verspreide gedichten (1880)
• Ode aan Kiliaan (1882)
• Het menschdom verlost (1883)
• Het menschdom verlost. Heldendicht in twaalf zangen (1883)
• Karelslied (1884)
• Hulde aan Edgard Tinel (1885)
• Franciscus (libretto voor gelijknamig oratorium van Edgar Tinel, 1887)
• Kerk en paus (1887)
• Diest en de Heilige Joannes Berchmans (1888)
• De wonderkerk van Hakendover (1896)
• Het Heilig Bloed van Hoogstraten (1902)
• Lofdicht over het Heilig Sacrament (1902)
• Het werk der Zusterkens der Armen (1895)