Maakt deel uit van:Priester dichters in Vlaanderen
ARMAND BONI
Antwerpen, 12 december 1909 – Averbode, 10 mei 1991
Priester-redemptorist, dichter, auteur van jeugdverhalen, romans, essays en biografieën.
Geëngageerd schrijver van het oecumenisme en de verdraagzaamheid, die hij in de geschiedenis naspeurt.
Als jong auteur publiceerde hij enkele verzenbundels (onder het pseudoniem ARMAND DE GOEDE), opvoedend bedoelde jeugdboeken, een psychologische roman, een dorpsroman…
In 1982 en 1983 verschenen 2 bundels Europese profielen, cultureel historische wandelingen in de 12de en 13de eeuw.
Vanaf 1963 schrijft hij niet minder dan 25 historische romans
BIOGRAFIE
12 december 1909: Armand Boni werd geboren te Antwerpen.
21 september 1930 tot oktober 1962: Pater bij de Congregatie van de Allerheiligste Verlosser (Redemptoristen)
- 21 september 1930: professie bij de Redemptoristen in Sint-Truiden.
- 22 september 1935: priesterwijding in Beau Plateau.
- Oktober 1962: verliet de congregatie van de Redemptoristen.
1936: Debuteerde – onder pseudoniem Armand de Goede als dichter met de bundel Door het leven. Later volgden nog 2 bundels –ditmaal onder eigen naam- Als de ziel psalleert (1937) en Versteende dromen (1938), waarna zijn dichterschap ophield.
1941-1956: Publiceerde een aantal (wel eens als “vlijtig” bestempelde) missieverhalen, jeugdboeken, letterkundige biografieën en historische schetsen.
Tijdens de mobilisatie en in het begin van de tweede wereldoorlog was hij aalmoezenier in het Belgisch leger.
Na de oorlog werd hij opnieuw aalmoezenier bij het Belgisch bezettingsleger in Duitsland.
1952: Uit die periode dateert zijn toneelstuk Pieter van Gent: missiedrama in vier bedrijven (1952), over de Gentse minderbroeder Pieter de Muer (ca. 1480 – 1572) die 50 jaar van zijn leven onder de Mexicaanse indianen leefde, daar bekend was als Pedro de Gante en er overleed.
1956-1970: Wegens de nood aan priesters in het naoorlogse Duitsland werd hij pastoor te Kohlscheid-Pannesheide (bisdom Aken).
Circa 1963 zette Boni een reeks historische romans in waarmee hij ruime bekendheid verwierf.
Vanuit een eigentijds religieus en sociaal engagement zocht hij – meestal gedreven en in een barokke stijl – zijn thema’s in woelige tijden en bij controversiële figuren, in periodes waarin sociaal gevoelige mensen in de verdrukking komen als gevolg van wereldlijke en kerkelijke machtsverhoudingen.
Zijn bekendste werken uit die tweede periode:
- Een ‘Antwerpse’ trilogie over de 16de eeuw, met De paap van Stabroek (1963, waarvoor hij de Karel Barbierprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde kreeg), De duivelse brug (1964) en Het torment van Meester Servaas (1965).
- Boni voert drie personages op die in die troebele tijden van religieuze en nationale spanningen elk hun weg zoeken: Een pastoor, die de dialoog van mens tot mens zoekt; een koopman, bereid tot allerlei compromissen mar op zoek naar gerechtigheid en een kunstenaar die niet opgewassen is tegen de corruptie van de maatschappij.
- In De geus van Antwerpen (1970), waarin de verzoeningsgedachte overheerst, sluit aan bij deze trilogie
- De doos van Pandora (1969), stelt de problematiek van de tolerantie centraal in een decor van een fantastische Bosch-wereld.
- Vijf van zijn romans situeert hij in de 15de eeuw. Ze behandelen de tweespalt van enerzijds de late middeleeuwen en het nieuwe geluid van de renaissance.
- Felicia (1966), waarin hij Jeroen Bosch de sociale en klerikale hypocrisie laat ontmaskeren.
- Een provo genaamd François Villon (1970), De poëzie van Villon vormt de basis van waaruit hij de dichter aan het woord laat over de ontwrichte tijd waarin hij leeft.
- De Italië diptiek : Zondvloed over Italië (1978) & Cesare Borgia (1978), waarin Boni met schroom en eerbied maar naar waarheid deze onverkwikkelijke periode van de Kerk ontleedt.
- Leonardo da Vinci (1984) gaat over de zoektocht naar het ideale kunstwerk, de inkering naar een innerlijk houvast.
- Een ander drieluik, over de eerste helft van de 14de eeuw, vormden De reus van Ter Doest (1967), Zannekin (1969) en De onvoltooide van Gent (1970). De trilogie schetst nogal wijdlopend, hoe het Vlaamse volk – boeren, lijfeigenen en vrije stedelingen –verraden en geknecht werden door leenheer, leenman en Kerk.
1970: Op rust in de abdij van Averbode.
In de abdij van Averbode schrijft hij nog 15 romans en een bundel essays in twee delen onder de titel Europese profielen Deel 1 : een kultuurhistorische wandeling in de twaalfde eeuw (1982) en Deel 2 : een kultuurhistorische wandeling in de dertiende eeuw (1983).
1984: Zijn laatste werk, een roman Leonardo da Vinci en zijn tijd verscheen in 1984.
10 mei 1991: Stierf te Averbode.
Een appreciatie
Boni hanteert een barokke taal, licht archaïsch en waarin buitenissige beelde de lezer wel eens doen schrikken. Zijn taalgebruik;vaak overwegend spreektaal, draaagt de sporen van een wellicht al te slordige vlotte en driftige schrijfact. Toch is Boni een interessant episch auteur. Hij weet bovendien sfeer en tijdsgeest raak te evoceren. Geleidelijk aan, en zeker vanaf de Doos van Pandora (1969), opteert hij voor een vrij realisme. Merkwaardig is het veelvuldige gebruik van anachronismen, soms vreemd en niet te verantwoorden, soms de perinente verwijzing naar de eigen tijd. Boni stelt de geschiedenis vragen die ook vandaag actueel zijn.
Het perspectief van waaruit hij vertelt is zeer divers: van de ik- en wij- vormen, naar een zuiver epische objectivering; daarbij een frequent gebruik van kronieken, dagboeknotities, brieven,… in enkele romans is de stof zo ruim, dat hij er niet in slaagt ze ze volledig en op een evenwichtige wijze te beheersen. Beschouwing en historische informatie zijn niet altijd coherent in het verhaal verwerkt.
Uit: Guido Goedemé, Armand Boni. In: Geboekstaafd, Vlaamse Prozaschrijvers na 1945, Davidsfonds; Leuven 1988. pp 56-59.
BEKRONINGEN
- 1945: prijs van de Provincie Antwerpen voor het beste jeugdboek voor De jonge Edison.
- 1946: Davidsfondsprijs voor De roman van een blinde.
- 1949: Pijlprijs Brussel voor Columbus achterna.
- 1962: Reinaertprijs voor De Paap van Stabroek.
- 1965: De Karel Barbierprijs, voor De Paap van Stabroek’ over de Stabroekse pastoor Peter Collier die in de zestiende eeuw verwikkeld raakte in de godsdienstoorlogen.
- 1966: prijs van de Prov. Antwerpen voor De Paap van Stabroek.
MEER OVER ARMAND BONI
- Hubert Lampo, “Armand Boni, van literair grisaille tot episch fenomeen.” Arbeiderspers Brussel.
- [tijdschrift] Vlaanderen, 1967, nr. 93, p. 213-214;
- [tijdschrift] Vlaanderen, ‘Armand Boni letterkundige, kunstschilder’ In: Vlaanderen. Jaargang 17 nr. 97, p. 6-7; (1968)
- [tijdschrift] Vlaanderen, 1970, nr. 116, p. 437.
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- Armand Boni – Wikipedia
- Armand Boni • dbnl
- Boni, Armand (1909-1991) www.odis.be/lnk/ps_18972
- Boni, Armand – Literair Gent
Referenties
- Guido Goedemé, Armand Boni. In: Geboekstaafd, Vlaamse Prozaschrijvers na 1945 Davidsfonds Leuven 1988. pp 56-59
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- Het chronologisch overzicht wordt gevolgd door een overzicht van zijn oeuvre per genre alfabetisch op titel.
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007.
- POËZIECENTRUM vzw- Gent
Chronologisch overzicht
Overzicht per genre alfabetisch op titel
Gedichten
- Als de ziel psalleert (1937)
- Door het leven (1936)
- Versteende dromen (1938)
Jeugdverhalen
- Columbus achterna (1953)
- De jonge Edison (1942)
- De missiekruisvaart der kinderen (1942)
- Goederik de hooggotische droom (1946)
- Herder, zanger en koning (1943)
- Judas de Makkabeër (1944)
- Mongolië non-stop (1949)
- Ridder Charette (1947)
- Roald Amundsen (1945)
- Van leerstoel en bank (1941)
Romans en essays
- Abelard en Heloise: het verhaal van mijn ongelukken. (1980)
- Augustinus: tussen Troje en Rome: de odyssee van een godzoeker. (1982)
- Caesare Borgia. (historische roman uit de Borgia periode) (1978)
- De doos van Pandora. (1969)
- De duivelse brug. (De Antwerpen trilogie deel 2 ) (1964)
- De geus van Antwerpen. (1970)
- De laatste tempelier van Vlaanderen : historische roman over de tempeliersperiode 1307-1314. (1979)
- De langste droom: een Catharina de Medici-roman. (1974)
- De man achter zijn masker. (1980)
- De onvoltooide van Gent. (Vlaanderen trilogie deel 3) (1970)
- De paap van Stabroek. (De Antwerpen trilogie deel 1) (1963)
- De reus van Ter Doest. (Vlaanderen trilogie deel 1) (1967)
- De roman van een blinde (1946)
- Dialoog met Martin Luther: een cultuurhistorische roman. (1972)
- Dorp en cité. (1954)
- Een rebel in de abdij. (1972)
- Een provo genaamd François Villon. De feniks en zijn as. (1970)
- Erasmus van Rotterdam : de roman van een monnik en zijn tijd. (1977)
- Felicia, een Jeroen Bosch-roman (1966)
- Het torment van Meester Servaas. (De Antwerpen trilogie deel 3) (1965)
- In de Westindische archipel. (1944)
- Leonardo da Vinci en zijn tijd. (1984)
- Peter Paul Rubens. (historische roman) (1976)
- Pioniers in Canada. (1945)
- Robespierre. (historische roman) (1974)
- Troubadour en proleet: Francesco van Assisi. (1972)
- Tussen vuur en zee (1942)
- Willem van Oranje. (historische roman) (1975)
- Zannekin. (Vlaanderen trilogie deel 2) (1968)
- Zondvloed over Italië: historisch duet Borgia-Savonarola 1492-1498. (1977)
- De Antwerpen trilogie: De paap van Stabroek (1963), De duivelse brug (1964) en Het torment van meester Servaas (1965).
- De Vlaanderen trilogie: De reus van Ter Doest (1967), Zannekin (1968) en De onvoltooide van Gent (1970).
- De Italië diptiek: Zondvloed over Italië (1977) en Caesare Borgia (1978).
Essays/Monografieën
- Antwerpse roem, St.-Jacobskerk. (1953)
- Ernest Claes. (1948)
- Ernest van der Hallen. (1950)
- Europese profielen 2delen. (1982-1983)
- Oude en nieuwe persvraagstukken. (1952)
- Over kinderlectuur. (1942)
- Scherpenheuvel. (1953)
Toneel
- Pieter van Gent – toneel (1952)
- Enkele romans als bewerkingen voor het Antwerps Jeugdtheater.