Maakt deel uit van:Collaboratie WO IInaturalismesociale tendensen in de Vlaamse literatuur
MARCEL MATTHIJS
Oedelem, 1 januari 1899 – Brugge, 30 augustus 1964
Autodidact en schrijver van sociaal realistische en naturalistische romans.
Zijn bekendste roman is ‘De Ruitentikker’, tevens een hoogtepunt in zijn oeuvre.
Tijdens WO II was hij oorlogsburgemeester van zijn geboortedorp Oedelem
Pseudoniemen: Berten (in De Beiaard) voor details zie rubriek A-Z Pseudoniemen lexicon
BIOGRAFIE
11 Januari 1899: Marcel Gustaaf Matthijs wordt als vijfde in een gezin van acht kinderen geboren in het West-Vlaamse Oedelem bij Brugge.
Zijn vader, Felix Matthijs was een zelfstandig arbeider, gareelmaker en herbergier, zijn was moeder Leopoldine De Raedt uit Gent, een wees van haar zesde jaar af.
- Hij volgt enkel lager onderwijs en staat vanaf zijn twaalfde op eigen benen. Eerst als knecht in een religieus college te Sluis (Nederland), op zijn dertiende was hij knecht in een bloemisterij in Brussel.
1914: Wanneer de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog Brussel bezetten, keert Matthijs naar Oedelem terug.
- Hij wordt er lid van de „Katholieke Jonge Wacht“, een vereniging die door de onderpastoor Camiel van Overschelde van Oedelem was opgericht. Het was hoofdzakelijk een toneelbond, studiekring én zangvereniging, maar blijkbaar hield ze zich toch ook bezig met politiek, politiek van Vlaams-nationale aard. In het West-Vlaanderen van die tijd was dat natuurlijk niet zo vreemd: de traditie van Gezelle, Rodenbach, Verriest enz. werkte uiteraard verder, zeker onder jonge mensen.
- Onder invloed van de onderpastoor wordt de jonge Matthijs lid van de „Brugse Groeningewacht“, een sterk Vlaams nationalistische beweging. Volgens Vanacker in zijn boek ‘Het Aktivistisch avontuur ‘was dit een soort knokploeg van de Vlaams-nationalisten, die Borms als hun geestelijke leider beschouwden.
Matthijs wordt dan ook na de oorlog – op grond van het lidmaatschap van die groep – aangehouden en samen met de voornoemde onderpastoor en enkele andere dorpsgenoten gedurende enkele maanden wegens activisme opgesloten eerst in een kamp te Reesbrugge, daarna in de Brugse gevangenis. Tot een proces is het echter wegens de jeugdige leeftijd van Matthijs nooit gekomen.
1918: Debuteert met een bundel van vier verhalen Gebeurtenissen, waarin armoede, dronkenschap, bedrog, ziekte en dood de toon aangeven. Hier geen meewarig pessimisme zoals bij Lode Zielens, maar zwartgalligheid en hartsgrondig fatalisme. In zijn latere werken zal dit evolueren naar een woedende, anarchistische strijdvaardigheid.
1919-1923: Om werk te vinden is hij verplicht Oedelem te verlaten. Zijn tochten voeren hem ook naar Wallonië en een enkele keer Frankrijk.
- In Knesselare leert hij het vak van gareelmaker – vak dat zijn vader, grootvader en andere familieleden vanouds hadden uitgeoefend.
- Ook werkt hij een tijd in een mijn te Marchienne-Dossery in de buurt van Charleroi, een ervaring die hij verwerkt in zijn eerste echte roman de in 1929 verschenen Het Grauwvuur.
- Ook een bureaujob heeft hij in die tijd uitgeoefend, en wel bij de bekende uitgever Victor de Lille in Maldegem. Matthijs zou zelfs met enkele artikelen hebben meegewerkt aan diens blad ‘t Getrouwe Maldeghem.
1924: Huwelijk met Eveline De Lille (die geen familie is van de uitgever van de Duimpjesuitgaven).
1926 –1941: Hij gaat met zijn echtgenote in Sint-Kruis bij Brugge wonen, waar hij blijft tot in 1941, waarna hij terugkeert naar zijn geboortedorp Oedelem.
- Rond die tijd kiest hij ook voorgoed voor het beroep van stoffeerder/garneerder, dat hij met een onderbreking zal blijven uitoefenen tot in de jaren zestig, vlak voor zijn dood. Eerst doet hij dat bij de firma ‘Art Mobilier’ in Brugge, tot 1928, daarna in dezelfde stad als meestergast-stoffeerder bij Maison Heylen-Withoek.
- Na de oorlog zal hij het beroep op zelfstandige basis uitoefenen.
1926: Publicatie van zijn eerste roman: De doodslag.
- Ademt de sfeer uit van Gebeurtenissen. Deze situatieroman vertelt hoe het hoofdpersonage Euzenie haar vader met een pook vermoordt, omdat die haar moeder heeft doodgeslagen.
1928: Publicatie van Ankers en zonnen.
- Eveneens een situatieroman. Het hoofdpersonage is een teringlijder van wie al meerdere familieleden aan de ziekte zijn bezweken, zoekt maatschappelijk succes in het dobbelspel. Hij speelt vals, wordt gearresteerd en sterft in de gevangenis.
1929: Met het Het grauwvuur merken we een kentering in het oeuvre van Mathijs.
- Opvallende evolutie: Het milieu –hier het mijnwerkersmilieu, dat Matthijs goed kende – krijgt een bredere weergave doordat het wordt ingebed in zijn specifieke socio-economische toestand. De handeling wordt dynamischer en we krijgen ook een reeks van psychologisch verantwoorde portretten.
- Het slot van deze roman over uitbuiting, bedrog en alomtegenwoordige vijandschap laat ook de mogelijkheid open voor een meer rechtvaardige toekomst.
1933: Publicatie van De ruitentikker, het hoogtepunt in het oeuvre van Matthijs.
- Het is de schrijver er niet uitsluitend meer om te doen de naturalistische milieuschildering te beklemtonen, maar eerder een psychologische toestand te belichten, namelijk aantonen hoe het individu op zijn ervaringen reageert.
- Hij laat zien hoe het hoofdpersonage voortdurend onderworpen wordt aan een reeks van sociale verwachtingen en frustraties. Hoe zijn teleurstellingen in de sociale hiërarchie -zowel politiek, klerikaal als in het socialisme- hem tenslotte naar het anarchisme leiden. Hij zal dan ook in zijn eentje de ruiten van een hele buurt burgerhuizen stukslaan d.w.z. ‘tikken’. Met een haat vol cynisme dat Céline niet had misstaan, besluit hij met de verklaring dat zijn ‘koude, diepe, kalme haat voor deze wereld, een koud, klaar vuur, (….) steeds in (zich) brandend moet houden’.
1941-1944: In 1941 wordt hem door bevriende politici uit Vlaams-nationale en katholieke hoek de functie van burgemeester van zijn geboortedorp Oedelem aangeboden. Hij aanvaardt die post, en hij blijft dat tot hij in 1944 aangehouden wordt.
Dit burgemeesterschap in de periode 1941-´44 wordt hem na de oorlog niet in dank afgenomen.
- De aantijgingen luiden: op de eerste en belangrijkste plaats verklikking, vervolgens zijn oorlogsburgemeesterschap dat hij oneigenlijk en ten eigen bate uitgeoefend zou hebben; en tenslotte verwijt men hem ‘Duitsche theorieën’ verkondigd en gepropageerd te hebben. Ten bewijze: één roman uit 1942 (Menschen in den strijd ), en één artikel in een collaborerend en expliciet nationaalsocialistisch blad over de Vlaams-Duitse cultuurdagen van 1941 in Keulen, waar hij aan deelnam. In verband met dit laatste wordt ook een mogelijk lidmaatschap van DeVlag onderzocht.
- Voor de verklikking en voor het misbruik van het ambt van burgemeester wordt hij – zowel in eerste aanleg als in beroep – expliciet vrijgesproken. Ook van enig lidmaatschap van DeVlag blijkt geen sprake; alhoewel van dit punt enkel gezegd wordt dat er geen bewijs voor is.
- Matthijs wordt in eerste aanleg tot vier, in beroep tot zes jaar veroordeeld, voornamelijk voor “ideologische collaboratie, het verspreiden en propageren van ‘Duitsche theorieën’”. Van de oorspronkelijke zes jaar gevangenisstraf, zit hij er twee uit.
Ter info: tijdens de oorlogsperiode publiceert Mathijs twee boeken, nl. De gouden vogel in 1941 en Menschen in den strijd (1942). Daarnaast verschijnen er nog vier verhalen in tijdschriften. Twee ervan waren elders reeds verschenen nl ‘Schoenmaker Annicaert sterft’ in Nieuw Vlaanderen van 4 januari 1941 en ‘Ik en mijn oom Louis’ in het vijfde nummer van jaargang 1941 van Volkskamp (het VNV tijdschrift voor studenten). De twee nieuwe verhalen zijn: ‘Wat een burgemeester lijden kan’, in het speciale kerstnummer 1942 van Winterhulp en ‘Ook een oorlogsverhaal’ , in het tweede nummer (juli-augustus 1942) van het nieuwe (collaborerende) tijdschrift Westland. Hij publiceert tevens een reisverslag in Volkskamp: Aanteekeningen bij de Vlaamsch-Duitsche Kultuurdagen te Keulen, in: Volkskamp, 1941, nr. 4.
1943: Publicatie van Menschen in de strijd, de eerste van zijn twee oorlogsromans. Het hoofdpersonage stort zich hals over kop in de politieke collaboratie met de Duitsers. Individuele wrok valt hier samen met nationalistische idealisme. Het boek laat zich gemakkelijk lezen als een tendensroman.
Voor een analyse van deze tijdens de oorlog gepubliceerde teksten: Marcel Matthijs | Inktspat (Marcel Matthijs, een literaire monografie, Peter Bormans, augustus 2008).
9 juli 1946: Marcel Matthijs wordt op vrije voeten gesteld.
1947: Toch duurt het nog een dik jaar vooraleer hij een genadeverzoek indient bij de koning. Dat gebeurt bij brief van 14 juni 1947.
De procureur-generaal beslist daarop het resterende deel van de straf voor vijf jaar te schorsen mits Matthijs voor die periode instemt met voogdij. Hij haalt voor deze beslissing vier consideransen aan: het gunstige sociaal verslag, de gezondheidstoestand van Matthijs (deze leed aan beendermergvliesontsteking), het feit dat hij al een derde van de straf heeft uitgezeten en ‘bijzondere omstandigheden van de zaak’. Wat dit laatste betekent staat niet in het dossier en is ook nergens anders te achterhalen.
In de praktijk betekent dit het einde van Matthijs’ juridische perikelen.
Matthijs blijft in Oedelem wonen en zal er snel in slagen om als zelfstandige stoffeerder/garneerder een eigen zaak uit te bouwen, die hem weliswaar niet rijk maar toch welvarend genoeg maakt om zijn beide kinderen verder te laten studeren, zoon Paul als apotheker, en dochter Maria iets later als professionele zangeres.
1949: Publicatie van de roman Hellegat een studie van mentaliteiten in de vorm van een boerenroman.
1958: Verkozen -op een Volksunielijst- tot gemeenteraadslid in de gemeente Oedelem. Gedurende zes jaar is hij dus de leider van de oppositie in de Oedelemse gemeenteraad, en daar zou het bij blijven, want wanneer de gemeenteraadsverkiezingen van 1964 in oktober van dat jaar plaats vinden, is Matthijs reeds overleden.
1959: Publicatie van zijn tweede oorlogsverhaal Onder de toren. De roman presenteert zich als notities van een pas gearresteerde collaborateur, maar is geenszins een pleidooi pro domo en evenmin een biecht of zelfbeschuldiging. In wezen gaat het verhaal over noodlot en zinledigheid van het bestaan.
Matthijs is steeds een politiek sterk geëngageerde figuur, zijn hele leven is hij Vlaams-nationalist geweest: tijdens de eerste wereldoorlog aan de rand van het activisme, in de jaren dertig heeft hij een keer op een VNV-lijst gestaan, tijdens de oorlog is hij burgemeester van zijn geboortedorp, en vanaf 1958 is hij opnieuw gemeenteraadslid in Oedelem, op een lijst die bij de Volksunie aanleunt.
In zijn literaire werk is daar weinig van terug te vinden: het literaire werk van Matthijs is eerder sociaal-realistisch van aard dan nationalistisch. Dat laatste aspect komt eigenlijk slechts in één enkele roman naar voren. Zijn taal is vaak ruw en rauw, en zijn personages geen echte idealisten. Dat hoeft niet te verwonderen: Matthijs is vanaf zijn twaalfde jaar arbeider geweest, en heeft als zodanig verschillende stielen uitgeoefend, waarvan je echo’s in zijn werk terugvindt.
1964: Overlijdt te Brugge aan de gevolgen van een hartkwaal.
BEKRONINGEN
- 1939: de Romanprijs van de provincie West-Vlaanderen voor “Een spook op zolder”.
- 1940: de A. Beernaertprijs van de Koninklijke Vlaamse Academie voor “Schaduw over Brugge”.
MEER OVER MARCEL MATTHIJS
- Bonneure, Fernand. 1965. Marcel Matthijs. Brugge: Desclée De Brouwer. (Ontmoetingen: literaire monografieën, nr. 59)
- Van Hulle, Jooris. 1995. ‘Marcel Matthijs’. In: Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945. 58e aanvulling, p. 1-8, A1, B1-2.
OVER ZIJN WERK.
Wie een uitgebreide literaire studie over het werk van Marcel Matthijs wil lezen, wordt van harte verwezen naar Marcel Matthijs | Inktspat (Marcel Matthijs, een literaire monografie,
Peter Bormans, augustus 2008). Zonder meer lezenswaard en zeer informatief geschreven.
Uit: G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse, De Nederlandse en Vlaamse auteurs (1985)
Naast Zielens trad Matthijs vooral op als vertegenwoordiger van een sociaal-realisme dat zich op de problemen van het onderdrukte proletariaat toespitste; in die zin was hij een voorloper van Boon en Van Aken. Maar tegenover het lijdzaam en meewarig pessimisme van Zielens stelt hij een heftig gevoel van ressentiment tegen de wereld, dat in zwartgalligheid, sarcasme en gewelddadige opstandigheid uitmondt. Dikwijls laat hij sterk gefrustreerde figuren optreden, die uit wraaklust tot buitensporige, anarchistische houdingen overgaan, waarbij deze al dan niet een politieke betekenis krijgen. In dit verband geven Matthijs’ romans blijk van een helder inzicht in de samenhang tussen maatschappelijk engagement en individuele, psychologische drijfveren.
Aanvankelijk schreef hij enigszins trage situatieromans (De doodslag, 1926; Ankers en zonnen, 1928). De opzet werd breder in Het grauwvuur (1929), een naturalistische roman in het mijnwerkersmilieu gesitueerd, die echter ver boven eenvoudige milieuschildering uitstijgt door de consequente manier waarop innerlijke drijfveren bij de personages worden waargenomen. Uitbeelding van maatschappelijke wantoestanden en karakterstudie gaan samen in De ruitentikker (1933), een hoogtepunt in Matthijs’ oeuvre. Hier worden de vroeger verzwarende elementen – beschrijving, sfeerschepping, bijfiguren en verwikkelingen – van de hand gewezen, zodat een bijzonder levendig verhaaltempo tot stand komt. Dit laatste herinnert soms aan Walschap, te meer omdat ook hier de psychologische visie, hoe diepgaand ook, volledig is verwerkt in de handeling eerder dan dat die aanleiding zou geven tot ontleding of commentaar. Vanuit thematisch gezichtspunt illustreert dit werk het verband tussen het door jeugdfrustraties ontstane rancunegevoel en het sociaal-politieke optreden. In latere romans zoals Filomeentje of Een spook op zolder (1938), De gouden vogel (1941), alsmede in enkele bekende novellen, bijv. Mur italien (1935) en Het Turkse kromzwaard (1936), komen de collectieve en ideologische aspecten vrijwel volledig te vervallen, en groeien de psychologische aspecten dan ook uit tot volwaardige hoofdthema’s.
Uit: Prof. Dr. M. Rutten; Prof. Dr. J. Weisgerber (red.): Van “Arm Vlaanderen” tot “De voorstad groeit” 1888-1946. Standaard Uitgeverij 1988 p. 470.
“ Hoe dan ook, de kritiek heeft hem soms, ten onrechte beneden Zielens geplaatst. Misschien was dit een ideologische keuze. Want ongetwijfeld verdient hij naast Roelants en Walschap een ereplaats onder degenen die de Vlaamse roman nieuw leven hebben ingeblazen. Zijn sociaal realisme uit de jaren dertig heeft nog maar weinig te danken aan de traditie van, Conscience en Zetternam tot Timmermans en Claes. De scherpte van zijn psychologische visie wist hij te doen harmoniëren met een sociale problematiek en met een romanvorm, die door zijn dynamisme en knapheid van compositie niet ver afstaat van die van Walschap.”
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
- NEDWEB/Literatuur in context – Matthijs, Marcel
- DBNL auteur – Marcel Matthijs
- Marcel Matthijs | Inktspat (Peter Bormans, Marcel Matthijs, een literaire monografie, augustus 2008).
Referenties
- Prof. M. Dupuis, De vernieuwing van de romankunst. In: Prof. Dr. M. Rutten; Prof. Dr. J. Weisgerber (red.): Van “Arm Vlaanderen” tot “De voorstad groeit” 1888-1946. Standaard Uitgeverij 1988 pp.467-470.
- Fernand Bonneure, Marcel Matthijs, VWS-Cahiers 1966 nr 1.
SMAAKMAKER
DE RUITENTIKKER
Men zegt dat ik krankzinnig ben. Ik zal me niet vernederen hiertegen te protesteren. Maar bewijzen zal ik, proef op de som, dat mijn geest volmaakt helder en rustig is en dat ik gerechtigd ben de totale verantwoordelijkheid voor mijn daad op mij te nemen…
…
Men zegt dat ik krankzinnig ben…Maar ik zal hun, om mijn absolute gezondheid van mijn geest aan te tonen, van a tot z het alfabet in het aangezicht mompelen. Een krankzinnige, een man met een geschokt en ontredderd brein kan dat niet.
Mompelen…Het heldere geluid van mijn aangeboren, natuurlijke stem zal geen mens meer te horen krijgen. Mijn koude, diepe, kalme haat voor deze wereld, een koud klaar vuur, moet ik steeds in mij brandend houden. Geen mens zal bij machte zijn dit te doven…
Mijn ervaringen roepen mij toe. Zij bevelen mij en ik gehoorzaam. Het zijn de bevelen van de waarheid. Ik ben met mijn vernielingswerk begonnen; de dag, dat ik hieruit kom, zet ik het voort…
Vernielen, niets dan vernielen…Nooit was het zo helder, zo rustig in mij.
Ik heb rust.
Uit: De Ruitentikker. (1933/1960²)
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- Deze bibliografie is als volgt gestructureerd:
- Chronologisch overzicht van zijn roman, essays en verhalen die in boekvorm zijn verschenen.
- Chronologisch overzicht van het verhalend proza dat in tijdschriften is verschenen.
- Tenslotte volgt een keuze uit de interviews en andere (boekbesprekingen e.d.) bijdragen en een paar verwijzingen naar archieven waar zich materiaal over de schrijver bevindt.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
- Luc Decorte, Marcel Janssens en Paul Vanderschaeghe, ‘Marcel Matthijs (1899-1964)’ In: Vlaanderen. Jaargang 36 (1987)
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
A. Romans, novellen, esssays en verhalen in boekvorm verschenen
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1918 | Gebeurtenissen. (verhalen)
Bevat: Een lijder (pp 13-68); Sterke liefde (pp 71-79); Bij nachte (pp 81-88); Zeen en Zalia (pp 93-119) De bundel is ingeleid door A(maat) D(umon) |
 |
Oedelem: Eigen beheer. -119p. Druk: Drukkerij Firma Verbeke-Loys & Cie. (Wulfhagestraat 10, Brugge) |
| 1926 | De doodslag. (roman) |  |
Brugge: Drukkerij-uitgeverij “Excelsior” -92p. Afmetingen: 21.75 x 15.50 (ingenaaid – zachte kaft) |
| 1928 | Ankers en zonnen. (roman) | Thielt: Drukkerij-Uitgeverij Joris Lannoo. -105p. Afmetingen: 21.50 x 15.50 (ingenaaid) | |
| 1928 | Dorpsgestalten. (roman) Voor de jeugd herwerkte versie van ‘Ankers en zonnen’. | Brugge: Drukkerij Firma Verbeke-Loys & Cie. (Wulfhagestraat 8) -96p. Afmetingen: 22.75 x 13.75 (ingenaaid) | |
| 1929 | Het grauwvuur. (roman) |  |
Brugge: Boekhandel Cultura H. Cayman-Seynave (op Voorplat) / Brugge: Verbeke-Loys. (op titelblad) -376p. Afmetingen: 18.75 x 11.50 (ingenaaid) Nota: Er bestaat ook een uitgave met op de rug Cultura Brugge en op het titelblad ‘Uitgever-Drukker Verbeke Loys Wulfhagestraat 8, Brugge’ overplakt met de zelfklever “CULTURA” BRUGGE. |
| 1929 | De dwaasheid van Pieter Keereman. (jeugdverhaal) Teekeningen door Joz. | Brugge-Gent-Antwerpen: De Bron. -112p. Afmetingen: 21 x 15.75 (ingenaaid) Druk: Walleyndruk, Brugge. | |
| 1930 | Een leven verwoest. (novelle)
Bevat twee illustraties over de volle bladzijde. |
 |
Brugge-Antwerpen: De Bron. -78p.
Afmetingen: 21.50 x 15.75 (ingenaaid) Moderne drukkerij J. Walleyn, Brugge. |
| 1930 | Herfst.(roman) |  |
Kortrijk: Uitgeverij “Steenlandt”. -276p. Afmetingen: 18 x 13.50 (ingenaaid) |
| 1933 | De ruitentikker. (roman)
1937: 2de verbeterde druk bij Uitgeverij De Sikkel, Antwerpen.
1960: 3de verbeterde druk bij Heideland, Hasselt als VP nr 27.
|
Mechelen: Het Kompas. -138p. Reeks: De vrije bladen. – Amsterdam, 1924 – 1949; vol. 10: 5. Colofon: Dit is het vijfde schrift van den tienden jaargang van “De Vrije Bladen” Onafhankelijk Maandschrift voor Kunst en Letteren onder redactie van Victor E van Vrieland en Constant van Wessem – Redactieadres Bergweg 20, Hilversum. Administratieadres Uitgeversbedrijf “De Spieghel”, Prinsengracht 856, Amsterdam C | |
| 1936 | Doppen. (roman)
De eerste druk verscheen in Forum, 1935, IV, blz. 892-907, 940-969. 1936: 2de druk Rotterdam: Nijgh & van Ditmar N.V. 1973: 3de druk A. Manteau nv, Brussel. Reeks: Marnix Pockets nr 83 omslagontwerp: Robert Nix/Alje Olthof 
|
Rotterdam: Nijgh & van Ditmar N.V. -84p. Op voorplat: Uitg.-Mij A. Manteau N.V. Brussel. Op titelblad Nijgh & van Ditmar N.V, Rotterdam. Afmetingen: 19.75 x 13.50 ( ingenaaid) | |
| 1937 | De Pacifist – Het Turks kromzwaard – Mur Italien (novellen) Afzonderlijke uitgave | Brussel: S.V. Onze Tijd. -74p.
Afmetingen: 20.50 x 14 (ingenaaid) Reeks: Vlamingen vertellen. |
|
|
Uitgaven van Het Turks kromzwaard. (novelle) De eerste druk verscheen in Vormen, 1936, I, nr. 3, blz. 65-76.
1958: 3de druk van Het Turks kromzwaard gebracht door André Demedts in zijn verzameling Vlaamse verhalen (Utrecht-Antwerpen, Het Spectrum, (1958) – Prisma Boeken: 335, blz. 90-105).
1967: 5de druk “Caleidoscoop der Nederlandse letteren” (pp 7-23) Uitgave Boekengilde De Clauwaert vzw te Leuven. Met aantekeningen van Fernand Bonneure. |
|||
|
Uitgaven van Mur Italien. De eerste druk verscheen in Forum, 1935, IV, blz. 312-326.
1971: Opgenomen in de verhalenbundel “54 Vlaamse verhalen” ” samengesteld door Marnix Gijsen en Karel Jonckheere, deel 2 pp 133-142. Uitgeverij Paris-Manteau, Antwerpen. |
|||
| 1937 | De ruitentikker. (roman)
1ste druk in boekvorm.
Omslagontwerp: Jozef Cantré.
1960: Heruitgave als Vlaamse Pocket nr 27 bij uitgeverij Heideland Hasselt.
|
Antwerpen: De Sikkel en Amsterdam: Veen. -127p. Afmetingen: 19.25 x 13 (ingenaaid) | |
| 1938 | Een spook op zolder. (roman)
1940: 2de druk uitgebracht onder de titel Filomeentje door L.J.C. Boucher in Den Haag uitgebracht. 1943: 3de druk 1962: 4de druk, herwerkte uitgave als Vlaamse Pocket nr 74 bij uitgeverij Heideland te Hasselt.  1942: Vertaald in het Frans door Marie Gevers als Moi, Philomène. (Toison d’Or, Bruxelles, s.d. 224p) 1950: Vertaald in het Duits door Georg Hermanowski als Filomene. (Karl Glöckner Verlag, Bonn). |
 |
Oude God-Antwerpen: Die Poorte. -174 p. Afmetingen: 18.50 x 11.50 (gebonden -harde groene linnen kaft met stofomslag) Colofon: Dit boek is het achtste van de Boekengilde “Die Poorte” jaargang 1937-1938 Het werd gedrukt op de persen der drukkerij P. Lombaerts te Schoten. |
| 1940 | Schaduw over Brugge. (roman)
Voorplat / stofomslag: J.N.
Band: Jozef Cantré; 1942: 2de druk |
 |
Antwerpen: De Sikkel. / Amsterdam: L.J. Veen Uitgeversmij. N.V. -234p.
Afmetingen: 21.25 x 16 (ingenaaid – zachte kaft met flappen & gebonden met stofomslag) Drukkerij “Steenlandt” (Jan Acke), Filips v. d. Elzaslaan, 44, Kortrijk. |
| 1941 | De gouden vogel. (roman) 1941: 2de druk bij uitgeverij Strengholt te Amsterdam. -176p. | Antwerpen: N.V. Het Kompas. -184p. Reeks: 8ste Feniksreeks nr. 1 Afmetingen: 17.50 x 11 gebonden – linnen kaft) | |
| 1943 | Menschen in den strijd. (oorlogsroman) | Antwerpen: Uitgeverij De Sikkel. -144p. Afmetingen: 18 x 12 (gebonden – kartonnen kaft) Drukkerij “Steenlandt” Jan Blockxstraat 40, Brussel III. Toelatingsnummer 1588 | |
| 1949 | Hellegat. (roman)
Bandontwerp van A. Boschmans 1985: Heruitgave bij Uitgeverij Publiboek/ Baart,Deurne in de reeks: Vlaamse Volks- en streekromans. -224p. Afmetingen: 21 x 14 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag) Hoofdredactie: Ad Baart en Jos Vandeloo Omslagtekening: Reint de Jonge. Fotografisch zetwerk: Heyselberghs, Wommelgem. Produktie: Dirk Grandy. |
Leuven: Boekengilde De Clauwaert V.Z.W. -250p.
Reeks: Als tweede boek van de jaarreeks 1949
 Uitgave 1985
|
|
| 1949 | Wie kan dat begrijpen…? (roman)
Bandomslag: Jef Boudens 1962: 2de druk bij uitgeverij Uitgeverij ” De Garve ” te Antwerpen. -182p. 1949: In het Duits vertaald door Georg Hermanowski als ‘Wer kann das begreifen?’, (Karl Glöckner Verlag, Bonn) ) Afmetingen: 19 x 11- gebonden, harde linnen kaft met stofomslag)  |
Brugge: Uitgeverij Britto (Esseboomstraat 2). -169p.
Afmetingen: 21 x 15 (gebonden – harde kaft met roodlinnen bandomslag in zwart, grijs en rood door Jef Boudens) Colofon: Van deze uitgave van Marcel Matthijs “Wie kan dat begrijpen…? Werden 50 exemplaren gedrukt op Chiffon de Bruges, genummerd van 1 tot 50 met handteken van de auteur. Gedrukt op de persen van p.v.b.a. Britto esseboomstraat 2, Brugge. |
|
| 1954 | De kleine Pardon. (novelle)
Omslagontwerp van Joris van Osselaere. 1965: Opgenomen in de bundel ‘De zure uitval’, bij Uitgeverij Heideland, Hasselt in de reeks Vlaamse Pockets nr 171) |
 |
Leuven: De Clauwaert. -63p. Reeks: Uitgegeven voor de leden van de Clauwaert vereniging Maart 1954 nr. 5. Afmetingen: 20.50 x 13 (ingenaaid) Werd gedrukt op de persen van Scheerders van Kerckhove N.V. te St. Niklaas. |
| 1954 | Spiegel van leven en dood. (verhalen)
Bevat: Laten wij bidden, De paardendief. 1963: In het Duits vertaald door Georg Hermanowski als Spiegel von Leben und Tod, (Bibliotheca Christiana Verlag, Bonn) |
Hasselt: Uitgeverij Heideland P.V.B.A. -279p. Reeks: Serie Vlaamse Schrijvers Afmetingen: 20 x 14 (gebonden met stofomslag) | |
| 1959 | Onder de toren. Uurboek van een terdoodveroordeelde. (oorlogsroman) |  |
Oedelem: Eigen beheer. -294p. Verantwoordelijke uitgever: Marcel Matthijs, Oude Zakstraat 73, Oedelem. Afmetingen: 21.50 x 13.50 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Drukkerij NV Vonksteen, Langemark. |
| POSTUME UITGAVE | |||
| 1965 | De zure uitval: drie satirische verhalen. (novellen) Bevat: Een mooie dag in mei (verscheen in 1964 in D.W.&.B.) (pp 5-66); De kleine pardon (pp 67-108) en Kinderen (pp 109-153) (=De molen draait – verscheen in 1956 in DW&B). |  |
Hasselt: Uitgeverij Heideland. -153p. Reeks: Vlaamse pockets, nr. 171 Afmetingen: 18 x 11 (pocket) |
B. Bijdragen in tijdschriften
Verhalend proza
| Jaar | Titel | Tijdschrift |
| 1931 | ‘Mijn oom Lowie’. (novelle) | In: Seinen, tijdschrift van jongeren voor literaire en economische aangelegenheden, nr. 1, 1931 (later gewijzigd herdrukt in Forum en Volkskamp) |
| 1931 | ‘Ik’. | In: Seinen, nr. 2, 1931(later gewijzigd herdrukt onder de titel ‘Mur Italien’ in Forum en elders) |
| 1931 | ‘Fragment uit ‘Avond’, onuitgegeven roman’ | In: Seinen, nr. 3, 1931 |
| 1933 | ‘De noodlottige bezoekster’ | In: De Tijdstroom, juli 1933 |
| 1934 | ‘Ik en mijn oom Louis’. (novelle)
 
|
In: Forum, 1934, III, blz. 852-859; In: Nederland, 1937, LXXXIX, blz. 942-949; In: Vlaanderen roept. Een bundel novellen, schetsen, verzen en artikelen. 1938. Baarn, Bosch & Keuning, pp. 174-181. In: Nieuw Vlaanderen, 1941, VII, nr. 20, blz. 12-13 |
| 1934 | ‘Menschen gaan voorbij’ | In: De Tijdstroom, oktober; november en december 1934 |
| 1936 | ‘Het echtpaar Cramp’ (novelle) | In: Prisma, Maandschrift der Vlaamsche Jongeren, januari-februari 1936 |
| 1937 | ‘Het misverstand van gareelmaker Annicaert’ | In: Kristal, Letterkundig Jaarboek (uitg. Emmy van Lokhorst & Victor E. Van Vriesland), Rotterdam 1937 (onder andere titels herdrukt in o.a. Volkskamp) |
| 1937 | ‘Het kind’. (novelle) | In: De Gemeenschap, november 1937 |
| 1940 | ‘Schoenmaker Annicaert sterft’. (novelle) | In: Nederland, 1940, XCII, blz. 209-211; In: Nieuw Vlaanderen, 1941, VII, nr. 1, blz. 14; |
| 1940 | De ster van Bethlehem onder de rook der mijnen’. (novelle) | In:De Gemeenschap. 16. nr. 1, p. 31-48. |
| 1941 | ‘Marcel Matthijs over zichzelf’. (essay) | In: Nieuw Vlaanderen. 7, nr. 11, p. 14. |
| 1942 | ‘Ook een oorlogsverhaal’. (novelle) | In: Westland.1942-’43; 1, nr. 2, p. 121-142. In: Groot-Nederland, 1943, blz. 221-240; |
| 1942 | Wat een burgemeester lijden kan | In: Winterhulp, speciaal kerstnummer 1942, p. 3-56; |
| 1949 | ‘De bevrijding van Richard, prins van York’. (novelle) | In: Dietsche Warande en Belfort. Augustus-september 1949. nr. 7, p. 399-406. |
| 1954 | ‘De diplomaat en de galg’. (novelle) | In: West-Vlaanderen. 3, nr. 3, p. 225-229. |
| 1955 | ‘Het schot in de nacht’. (novelle) | In: Dietsche Warande en Belfort. Maart-april 1955, nr. 3, p. 134-148. |
| 1956 | ‘De molen draait’. (novelle) | In: Dietsche Warande en Belfort. Januari 1956, nr. 1, p. 20-47. |
| 1960 | ‘De vader’. (novelle) | In: Werk 60, verhalen en gedichten van Westvlaamse auteurs. Brugge: Desclée De Brouwer. p. 79-96. |
| 1962 | ‘De dualiteit van Filip de Pillecijn’. (essay) | In: In memoriam Filip de Pillecijn. [Speciaal nummer van] Kruis Leeuw Waasland. 10, nr. 2, p. 26-27. |
| 1964 | ‘Een mooie dag in mei’. (novelle) | In: Dietsche Warande en Belfort. 1964, CIX, blz. 200-220, 260-281; |
| 1964 | ‘Wat was er met Jan Uyttersprot?’. (novelle) | In: Nieuw Vlaams Tijdschrift. 17, nr. 4, p. 278-289. |
| 1964 | ‘Jo maandag’. (novelle) | In: Dietsche Warande en Belfort. Oktober 1964, nr. 8, p. 539-554. |
| 1965 | ‘Donder’ (novelle) | In: Dietsche Warande & Belfort, januari 1965, CX, p. 4-12 |
Interviews e.d.m.
- Marcel Matthijs in ‘Hoe werken onze schrijvers?’, in: Het boek in Vlaanderen 1935
- Adriaan van der Veen: ‘Na een bezoek bij Marcel Matthijs’, in: Kroniek van Kunst en Kultuur, augustus-september 1938
- ‘Op bezoek bij Marcel Matthijs, een kunstenaar met een kordate levenshouding’, in: Het Laatste Nieuws, 1940 (geen verdere aanduidingen)
- ‘Marcel Matthijs over zichzelf’, in: Volk en Staat, 19-20 januari 1941
- Marcel Matthijs, in: Onze Week, Weekblad voor tooneel, letteren en kunst, 18 januari 1941
- Marcel Matthijs in Contact, februari 1941
- Marcel Matthijs over zichzelf, in: Nieuw Vlaanderen, 15 maart 1941
- Germanisten op interview: te Oedelem bij Marcel Matthijs, in: Nieuw Vlaanderen, 11 oktober 1941 (Bert Leysen)
- Waaraan werkt gij? Hoe werkt gij?, in: Contact, november 1941
- Is Marcel Matthijs een christelijk kunstenaar?, in: ‘t Vrije Volksblad, 26 augustus ? (waarschijnlijk 1949 of 1950) (Roger Dierckens)
- Bij Marcel Matthijs, in: Brugge, tweemaandelijks tijdschrift voor kunst en cultuur, februari 1964 (Jan Vercammen)
Overige
- Boekbesprekingen, in: Seinen, nr. 2, 1931
- Boekbesprekingen, in: Seinen, nr. 3, 1931
- Boekbesprekingen, in: Seinen, nr. 4, 1931
- Een Vlaamsch boek, in: De Tijdstroom, januari 1933
- Brief aan de redactie, in: De Tijdstroom, januari 1933
- Kunstschilder Leo Mechelaere, in: De Tijdstroom, december 1933
- Kunstschilder Adriaan Vandewalle, in: De avant-garde van kunst en cultuur, december 1935
- Kunstschilder Julien Creytens, in: De avant-garde van kunst en cultuur, januari 1936
- Brugge onder de loupe, in: E. de Bom (uitg.): Vlaanderen, o welig huis. Zoals Vlaamsche schrijvers hun land zien, Amsterdam, 1939
- Literaire geschiedschrijvers, een rechtzetting van Marcel Matthys, in: De Standaard, 2 december 1939
- Getuigenis [Over F.V. Toussaint van Boelaere], in: Onze Tijd, februari 1940
- Aanteekeningen bij de Vlaamsch-Duitsche Kultuurdagen te Keulen, in: Volkskamp, 1941, nr. 4
- Zoek Karel Jonckheere, in: De Standaard, 31 oktober 1953
- Norbert Fonteyne, een groot Westvlaming, in: West-Vlaanderen, maart 1954
- De dichter Urbain van de Voorde, in: West-Vlaanderen, juli 1954
- Kunstschilder Leo Vandekerckhove, in: West-Vlaanderen, december 1959
- 25 jaar geleden stierf N.E. Fonteyne, in: Brugsch Handelsblad, 29 juni 1963
- De dualiteit van Filip De Pillecyn, in: Kruis en leeuw in Waasland, speciaal nummer In memoriam Filip de Pillecyn, jaargang 10, nr. 2
- Kunstschilder Adriaan Vandewalle, in: West-Vlaanderen, januari 1967
Archieven
- Provinciale Bibliotheek en Documentatiecentrum te Brugge: signatuur WESTFLANDRICA: 18 AB 1: Brief van Marcel Matthijs aan Herman Bossier betreffende het activisme in Brugge.
- College van Procureurs-Generaal, Dienst van de archieven, incivisme: dossier nr. 259/47, Militair Gerechtshof Gent – Matthijs Marcel
- Rijksarchief te Brussel: dossier 75.404 van de reeks ‘strafontheffingen’ – Matthijs Marcel
