WERNER PAUWELS

Gent, 7 januari 1937 – ?, 3 januari 2013

Dubbeltalent: dichter, prozaschrijver en grafisch kunstenaar.

Debuteerde als dichter, maar werd vooral bekend met zijn debuutroman Een koele hel (1967)

Inhoudelijk komen maatschappelijke problemen als relaties (Een koele hel, 1967), de generatiekloof (Geen zonen meer, 1972) of het lot (Dameshondje) aan bod.

BIOGRAFIE

7 Januari 1937: Geboren te Gent. Zijn ouders – Cesar en Alida Pauwels – zijn binnenschippers.

Vader en moeder Pauwels op de voorplecht van hun Waal omstreeks 1935

De eerste levensjaren brengt de jonge Werner door aan boord van het ouderlijk schip. Zijn moeder leert hem lezen, schrijven, rekenen en bidden.

1945: Op kostschool: eerst te Gent, bij de Broeders van de Christelijke Scholen, nadien te Brussel, waar hij op de Franse taalrol wordt ingeschreven.

1952: Een eerste literaire activiteit: een toneelbewerking in verzen van De Leeuw van Vlaanderen van Hendrik Conscience, een volavondstuk dat een eenmalige opvoering kent aan de lagere normaalschool te Turnhout, waar de jonge Pauwels enige tijd voor onderwijzer is gaan studeren.

1953: Van zijn hand verschijnen verhalen van hem in het Zondagsblad (bijlage van dagblad Vooruit), en in De Vlaamse Gids.

Hij publiceert geregeld gedichten in het jongerentijdschrift Het Antenneke. (meer lezen: Het Antenneke – Literair Gent).

DE DICHTER

1955: Debuteert als dichter met de bundel De poel en netheid, met als ondertitel “achttien jaren jeugd-bewegingen”. Het zijn gedichten ontstaan aan boord van het schip varend tussen Parijs en het Ruhrgebied.

Het is een bundel vol kwetsbare hunkering naar nestwarmte, een schreeuwerige gecamoufleerde onmacht, een zoektocht naar innerlijk evenwicht, thema’s waarmee weliswaar vele debutanten worstelen, maar die door Pauwels van meet af aan met een eigen stem – een korte afgemeten, ietwat korzelige manier van formuleren, een hortend ritme – worden geformuleerd.

Daarna wordt het even stil. Hij levert enkele journalistieke bijdragen aan Het laatste Nieuws, De Gentenaar en Vooruit.

1956-1957: Vervult zijn legerdienst.

1958: Werkzaam op het persbureau van de Wereldtentoonstelling en enkele maanden in een Gents havenbedrijf.

Kort daarna huwt hij met Denise Malfliet

1961: Vestigt als zelfstandige een handel in schoonmaakproducten en wordt vader.

1963: Acht jaar na zijn debuut, verschijnt zijn tweede bundel Nooit is een woord opgestaan. Vier mede-kunstenaars uit de groep rond Het Antenneke, Bert de Clerck, Amedee Cortier, Jacques Ghesquière en Roger d’Harte, zorgen voor de illustraties.

1966: Pauwels’ derde gedichtenbundel, Verloren gezongen zomer, ziet het licht.

Dichten beschouwt hij als zijn roeping maar vanaf 1967 verwerft hij ook naam met zijn romans.

1967-1976: PROZASCHRIJVER

1967: Met zijn eerste roman Een koele hel, neemt Pauwels voorlopig afscheid van de poëzie.

Het is voor de auteur het begin van een periode met grote literaire creativiteit.

Tussen 1967 en 1976 verschijnen er van zijn hand niet minder dan zeven prozawerken. Bovendien is hij tussendoor nog zeer bedrijvig met interviews, recensies en kritische bijdragen voor o a De Periscoop. In hetzelfde maandblad schrijft hij – onder de hoofding “Marginaaltjes” – zuurzoete columns over literatuur, kunst en maatschappij

1976: Met de publicatie van Dameshondje sluit Werner Pauwels voorlopig de reeks van zeven prozawerken af. De roman brengt hem overigens eindelijk de officiële erkenning die hij verdient: de prijs van de Provincie Oost-Vlaanderen. Kort voordien had hij voor dezelfde roman ook de Ary Sleeksprijs van Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde gekregen.

1976 – 1980 : EEN PERIODE VAN BEZINNING TOE ? MAAR NIET VOOR LANG.

1979: Op de Antwerpse boekenbeurs loopt hij rond, vermomd als sandwichman met een bord op borst en rug waarop: “Wie is de uitgever die mij diskrimineert en wat ben ik waard indien ik zulks lijdzaam onderga…”

Is zijn periode van bezinning een conflict met zijn uitgever ?

Maar Pauwels is aan het schilderen gegaan. In zijn hoeve te Heusden verbouwt hij de koeienstal tot galerij en organiseert er geregeld literaire en artistieke aperitieven.

1980: Het luisterspel Zilveren pantsers (geschreven in 1970, toen door een plaatselijk amateurgezelschap gecreëerd maar nooit gepubliceerd) wordt door BRT 1 uitgezonden op 24-06-1980 en zaterdag 28-06-1980

OPNIEUW DICHTER

1980: Na 14 jaar verschijnt er opnieuw een dichtbundel “Tom”.

In een interview met Willem M Roggeman verklaart hij: “Ik ben eigenlijk nooit opgehouden met gedichten schrijven…De uitgevers hadden blijkbaar een voorkeur voor mijn romans. Maar ik beschouw mezelf nog altijd ij de eerste plaats als een dichter. Ik vond dat een goed romanschrijver ook een dichter moet zijn. Anders ontbreekt het artistieke element” (Willem M Roggeman, Schrijver Werner Pauwels wordt nu ook akwarellist. In: De Nieuwe Gazet, 18.10.1977)

1981: Publicatie van Ik beware al die vare – één van zijn meest levensechte romans – situeert zich in en rond het Gentse havengebied, tussen wal en schip. over de binnenscheepvaart (milieu dat hij zeer goed kent als telg uit een dergelijk gezin).

De roman – nu pas gepubliceerd – werd reeds in 1979 bekroond met de Baekelmansprijs 1976-1978 van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde..

1982-1984: Geeft twee rollen poëzie uit: Vrije verzen (1982) en Nieuwe vrije verzen (1984). De eerste in eigen beheer en de tweede in zijn eigen éénmansuitgeverij – SAGA.

Beide bundels zijn nogal origineel uitgegeven: ze bestaan uit een rol herwonnen papier van 21 x 120 cm die in een witte koker is gestopt.
In de rubriek ‘de schatkamer’ van de Poëziekrant oktober/november 2020 bericht Stefaan Goossens, verantwoordelijk voor het documentatiecentrum daarover het volgende:
- Ook in 1982 publiceert dubbeltalent (beeldend kunstenaar en auteur) Werner Pauwels zijn Vrije Verzen in eigen beheer. Die reeks gedichten, opgedragen aan bevriende dichters en kunstenaars (Fernand Handtpoorter, Car Flanders, Marc Bruynseraede…), werd gedrukt op een rol van 1.20 m. De rol werd verpakt in een kartonnen koker en onder de noemer ‘drukwerk’ rondgestuurd naar vrienden en geïnteresseerden. Werner Pauwels schreef de gedichten tijdens een verblijf in Cuba van augustus tot oktober 1982. Twee jaar later, in 1984, herhaalt hij die actie met zijn Nieuwe Verzen, ditmaal gepubliceerd door Uitgeverij Saga, ook een project van Werner Pauwels. Net als de publicatie uit 1982, is de centrale thematiek van die ‘nieuwe’ verzen het streven om te ontsnappen uit het versmachtende keurslijf van conventies en uit de dwangbuis van de taal. Het 220 regels tellende gedicht werd opgedragen aan John Heuzel, een van de oprichters van het literaire tijdschrift Kruispunt, aan wie ook al een gedicht werd opgedragen in Vrije Verzen. (p.76)

1992: Een bibliofiele poëzieuitgave Nihonga, met 25 gedichten + 11 zwart-wit reproducties der Inkt-met-Penseel-tekeningen van de auteur, elk op een blad Kalkpapier Gateway.

1994: Op een rondvraag van het tijdschrift Gierek waarom een aantal auteurs na een beloftevol debuut, soms beginnende schrijverscarrière, afhaken, antwoordt hij als volgt:

‘… En ja, ik reageer gaarne op een zeldzame vraag naar mijn literatuur. Ik herlas het catalogusnummer met poëzie bij de grote Gieriktentoonstelling in 1993 in het Karel Cuypershuis in Antwerpen. ‘Omdat ik de betekenis van jaarringen ken,vrees ik wat groeien zal. Ik kan niet één seizoen zijn’ …

Ter zake: mijn laatste publicatie dateert van 1992: Nihonga, een bibliofiele bundel poëzie.

Een nieuwe bundel vertoeft sedert juni 2006 bij een uitgever.

Proza schijf ik niet meer. Ik wil de boekenberg niet nog groter maken. Wel overweeg ik de heruitgave van Ik beware al die varen, een goede en in onze literatuur zeldzame schippersroman. En dan stelt zich het vinden van een uitgever die, zoals de politiek, meer gefocust is op de figuur dan op zijn product.

Samengevat: mijn eerste uitgave betrof de poëziebundel De poel en netheid. In mijn romans heb ik afgerekend met die poel en met zij die hem bevolken. Nu streef ik de netheid na, transcendentie, zen, evenwicht. Ook in mijn recente schilderijen.’

Bron: Gierek lay-out 94 – zeer interessant nummer omwille van de de enquête over het waarom een aantal auteurs na een beloftevol debuut, soms beginnende schrijverscarrière.

2012: Een laatste publicatie en alweer poëzie: Op bloedrood water . Bergen eeuwigheid

3 januari 2013: Overlijden van Werner Pauwels.

BEKRONINGEN

1978: Ary Sleeksprijs van Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde voor de roman Dameshondje
1978: Prijs voor de roman van de provincie Oost-Vlaanderen voor De tijd voor een lichaam én voor Dameshondje
1979: Baekelmansprijs 1976-1978 van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde voor Ik beware al die vare

MEER OVER WERNER PAUWELS

H. Bousset, in Schreien, schrijven, schreeuwen (1973);
P. Hardy, in Bij benadering, dl. 2 (1973);
`Huldiging W.P.’, in Kult. Jaarb. Oostvlaanderen 1978 (1979).

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Websites

Referenties;

Ludo Simons, Het boek in Vlaanderen sinds 1800. Een cultuurgeschiedenis. Tielt, Lannoo 2013. -639p.
Car Flanders, Werner Pauwels. Tussen tijger en vlinder. In: Oostvlaamse Literaire Monografieën, nr. 40 pp 161-192. Uitgegeven in het Kultureel Jaarboek Oost-Vlaanderen Bijdragen nieuwe reeks – nr 24 , door het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen, Gent 1985 196p.

SMAAKMAKER

Ik hang te bloeden door mijn raam

Uit: Verloren gezongen zomer (1966)

Ik hang te bloeden door mijn raam:

De weduwe zal best verstaan

Hoe ’t hart achter de sluier

Zich koestert in de zon

En wordt door haar verslonden.

Mijn waaier: eerst toe

En dan weer open

Gespreid vertelt:

De zon is mijn geliefde rode beul

Met laarzen en een zotskap aan.

Zijn tred kraakt door het korenveld

Zijn horens raken hemel

Zijn hitte hangt in dreven.

Het strand zijn bleke vrouw

Zijn naakte langgestrekte fiere pauwelijn

Is heel de zomer lang

Geboren gezouten en verwoest

Aan hem gegeven.

Er is geen koning in mijn lied

Geen slecht begin.

Er is de bruingebrande zomerkoningin

De negerin

Die met de haren in de tanden,

En witgewassen handen

De liefde – dat langzaam beest

Gekoesterd en bewreven

In een omheining van planken en van nagels gehokt –

Naar buiten lokt.

BIBLIOGRAFIE

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
POËZIECENTRUM VZW – Gent

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1955	De poel en netheid. Achttien jaren jeugd. Bewegingen.(poëzie) Bevat de cycli: Lianen, Orchis, Dancing.		Gent: Drukk. Erasmus. -39p. Afmetingen:21 x 13.40 ((ingenaaid) Colofon: Van deze bundel werden 200 exemplaren gedrukt. Vanaf nummer 50 verkrijgbaar bij…
1963	Nooit is een woord opgestaan. (poëzie) Inleiding: Jos Murez Aan de bron geïllustreerd door: Bert De Clerck, Amedee Cortier, Jacques Ghesquière en Roger D’Harte		Sint-Baafs-Vijve: Uitgeverij ” De Eenhoorn “. -40p. Reeks: Reeks Bakens ; 1 Afmetingen: 21.20 x 13 (gebonden – harde kaft) Colofon: Deze dichtbundel “Nooit is een woord opgestaan” van Werner Pauwels werd in de maand april 1963 gedrukt en uitgegeven door Drukkerij-Uitgeverij Oranje – De Eenhoorn te Sint-Baafs-Vijve. Gepatroneerd door Open Kring.
1966	Verloren gezongen zomer. (poëzie) Het kaftontwerp is van Agnes Mees.		Lier: De Bladen voor de poëzie. -31p. Reeks: De Bladen voor de poëzie ; Jg. XIII, nr 8 Afmetingen: 21 x 13.60 (ingenaaid) Colofon: Deze bundel werd gedrukt op de persen van de drukkerij Sanderus te Oudenaarde in opdracht van de “Bladen van de poëzie” te Lier, in de maand April 1966, als achtste nummer van de dertiende jaargang.
1967	Een koele hel. (roman) Ontwerp: Stefan Mesker 1973: 2^de druk als Marnix pocket nr 85 uitgever A. Manteau. -94p. Omslagontwerp Robert Nix/ Alje Olthof		Brussel / Den Haag: Uitgeversmaatschappij A. Manteau. -96p. Reeks: Ad Multos. Afmetingen: 20 x 12.50 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag) Druk: Geuze Dordt.
1968	De katten (verhaal)		In: Marnix Gijsen e.a. / Het dier en wij. (pp 77-83) 1968 Brussel/Den Haag: Manteau. -138p. Reeks: Grote Marnixpocket nr 35
1969	Stop een tijger. (roman) Omslag: Niek Wensing		‘s-Gravenhage / Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar. -132p. Reeks: Nijgh & Van Ditmar Paperbacks ; 71 Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)
1971	Leugens en krengen. (roman) Omslagtekening: Patrick Conrad. Foto: Adrien Van den Abeele.		Antwerpen/Amsterdam: Noord Nederlands Boekbedrijf. -134p. Reeks: Literaire bibliotheek nr 1 Afmetingen: 20 x 12 (gelijmd met stofomslag)
1972	Geen zonen meer. (roman)		Brugge: Uitgeverij ” Orion ” / Utrecht: Desclée De Brouwer. -142p. Reeks: Merkstenen nr 39 Afmetingen: 18.75 x 12.50 (ingenaaid) Colofon: Gedrukt op de persen van Scheerders van Kerchove te Sint-Niklaas-Waas in opdracht van Uitgeverij Orion /Desclée De Brouwer, Brugge.
1973	De nieuwe dode. (roman)		Brugge: Uitgeverij Orion / Utrecht: Desclée De Brouwer. -125p. Reeks: Merkstenen nr 56 Afmetingen: 19.50 x 12.50 (ingenaaid) Colofon: Gedrukt op de persen van Scheerders van Kerchove te Sint-Niklaas-Waas in opdracht van de Uitgeverij Orion /Desclée De Brouwer, Brugge.
1974	De tijd voor een lichaam. (roman)		Brugge: Uitgeverij Orion. -132p. Reeks: Merkstenen nr 63. Colofon: Gedrukt op de persen van N.V. Vonksteen te Langemark in opdracht van de Uitgeverij Orion /Desclée De Brouwer, Brugge.
1976	Dameshondje. (roman) Omslag: Werner Pauwels.		Brugge: Uitgeverij Orion / Nijmegen: Uitgeverij B. Gottmer. -116p. Afmetingen: 21 x 13.50 (ingenaaid)
1980	Tom. (poëzie) Bevat de cycli: Tom loopt bergaf; Tom loopt bergop; De vlakte; De einder.		Brugge : Orion-Colibrant -48p. Afmetingen: 21 x 13.40 (ingenaaid – zachte kaft) Colofon: Gedrukt op de persen van Drukkerij Sanderus te Oudenaarde in opdracht van Uitgeverij Orion – NV. Desclée De Brouwer
1981	Ik beware al die vare. (roman) Bekroond met de Lode Baekelmansprijs van de Koninklijke Akademie voor Nederlandse Taal- e Letterkunde (KANTL)		Ertvelde: Uitgeverij E. Van Hyfte. -128p. Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)
1982	Vrije verzen. (poëzie)		Sint-Amandsberg : Regina. Bestaat uit een rol herwonnen papier van 21 x 120 cm die in een witte koker is gestopt.
1984	Nieuwe Vrije Verzen. (poëzie)		Heusden-Destelbergen: Uitgeverij Saga. Tweekleurendruk op glanzend papier, rol van 21 x 120 cm in een koker.
1992	Nihonga. (poëzie) Inhoud: 25 gedichten + 11 zwart-wit reproducties der Inkt-met-Penseel-tekeningen van de auteur, elk op een blad Kalkpapier Gateway Extra Smooth 115 gr Drukletter Souvenir. Verzameld in een ringsysteem met stevig omslag in Wit Glanzend Chromocard 240 gr. Het voorplat en het titelblad werden door de auteur met het penseel getekend.		Sint-Amandsberg : Regina. Afmetingen:30 x 21 (ringsysteem met stevig omslag) Colofon: Nihonga van Werner Pauwels kwam in december 1991 bij Drukkerij Regina te Sint-Amandsberg-bij-Gent van de persen in een oplage van 175 genummerde exemplaren.
2012	Op bloedrood water . Bergen eeuwigheid (poëzie) Bergen Eeuwigheid is calligrafisch afgedrukt (voor Adinda) – Keerdruk: Op bloedrood water (voor Sarah)		Wetteren: Cultura. -Niet gepagineerd. Afmetingen: 19 x 19 (ingenaaid) Colofon: Dichter Schilder Werner Pauwels, 75, publiceerde eerder 8 romans en 8 bundels poëzie. Hiervoor werd hij gelauwerd door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde en door de Provincie. Gedrukt en gebonden bij Cultura-Wetteren.