Pol HEYNS

Herentals, 17 oktober 1906 – Bonheiden, 12 april 1960

Schrijver van romans verhalen en luisterspelen.
Radioreporter bij het NIR.
Volkskundige en veldwerker die het Vlaamse lied te velde ging registreren.

 

BIOGRAFIE

17 oktober 1906: Geboren op de Grote Markt als negende in het gezin Heyns –Van Hove dat 16 kinderen telde. Zijn ouders hadden er een banketbakkerij en een naaiwinkel met -atelier.

Humaniora Latijn Grieks aan het Gepatroneerd Aartsbisschoppelijk College (sinds 1941 Sint Jozefcollege).

• Zijn leraar in de retorika Priester Karel Elebaers (1880-1961) heeft een grote invloed op Pol Heyns. Elebaers is Vlaamsgezind, zelf recensent en essayist, wijst hem de weg in het landschap der Letteren. Vooral Felix Timmermans en Ernest Claes – eveneens een leerling van het college – worden zijn grote voorbeelden.
• Pol Heyns heeft een goede pen: in de retorica kaapt hij de eerste prijs weg in een intercollegiale opstelwedstrijd van het bisdom, en kan hij zijn teksten reeds kwijt in weekbladen als Het Kempenland en Ons Volk.

1925: Trekt naar het seminarie in Mechelen, maar al na de paasvakantie houdt hij het daar voor bekeken.

1926-1927: Vervult zijn legerdienst in Beverlo en Antwerpen.

Na zijn legerdienst vat hij – op aandringen van advocaat en journalist Floris Cooutele (1897-1931) – in Leuven de rechtenstudies aan. Ook hier vindt hij zijn draai niet, waarna overgeschakeld wordt naar studies Nederlandse Letterkunde. Hij krijgt er vooral les van kanunnik Arthur Boon (1883-1938).

In zijn Leuvense biotoop kan hij zich eindelijk volop uitleven als de geboren lezer en schrijver die hij is.

• Hij ontplooit een bijzonder intense literaire activiteit met bijdragen in Het Kempenland (met bijdragen over diverse culturele onderwerpen), De Blauwvoet, Jong Dietschland, Het Handelsblad (vooral boekbesprekingen).
• 1930-31: hoofdredacteur van het KVHV studentenblad “Ons leven”.
• 1931: ligt aan de basis van de stichting van de Kunst- en Oudheidkundige Kring van Herentals en Omstreken (september 1931) ; hij was bestuurslid tot 1934.

Toen in 1931 Floris Coutele komt te overlijden, keert Heyns naar Herentals terug, waar hij probeert van zijn pen te leven.

1932: Publiceert zijn eerste streekroman Armoede, in 1936 gevolgd door Ons dorp floreert

• In de trant van zijn tijd tekent hij in deze beide boeken, als sociaal voelend Vlaamsgezinde katholiek, de verknechting van het gewone volk door de adel, de burgerij en de kerkelijke hiërarchie.

17 Oktober 1934:  Huwt Tine – officieel Maria Clementina – Janssens. Het paar verhuist naar Buizingen, maar verhuist het volgend jaar al naar Mechelen.

November 1934: Stichtend lid van de Vereniging van Kempische Schrijvers

Januari 1935: Treedt in dienst bij ‘het gesproken dagblad’  en wordt aldus één der eerste Vlaamse radioreporters bij het NIR (Nationaal Instituut van de Radio).

• In die functie ontwikkelt hij een grote belangstelling voor de volkskunde. Hij heeft er jarenlang een volkskundig praatje, waarin ook het volkslied dikwijls ter sprake komt. Zijn veldopnamen moesten materiaal leveren voor deze uitzendingen.
• Hij schrijft ook tal van luisterspelen. Door zijn werk als publicist en radiopionier wordt hij een bekende mediafiguur.

Hoewel een onderhoudend verteller, moet hij gaandeweg tot het besef gekomen zijn, dat hij als schrijver altijd wel een maatje kleiner zou blijven dan zijn grote voorbeelden. Zijn literaire ambities maken meer en meer plaats voor zijn tweede passie Heem- en volkskunde.

1935: Publicatie van zijn Populaire Geschiedenis van Herentals deel I

• Deel II van deze studie verschijnt in 1948. In 1943 verschijnt een studie over de volksgebruiken rond Palmzondag en in 1945 een boek Antieke kalenderprenten, waarin hij de tradities rond sommige heiligenfeesten behandelt.
• In 1942 zal nog de novelle De kleinstad kletst verschijnen en enkele jaren later de vervolgroman Bernardientje De Vries (1948-49) over de Kempische Boerenkrijg.

Daar staat tegenover zijn pionierswerk door opname te velde te maken van volksmuziek, een initiatief waarvoor hij tot op heden bekend is.

1935-1939: Al kort na zijn intrede in de NIR begint hij veldopnamen te maken van volksmuziek. Dit maakt hem tot de allereerste verzamelaar in Vlaanderen en overigens ook in de hele Lage Landen, die traditionele muziek registreert op geluidsdrager. Als enige slaagt hij er in om stemmen van zangers en zangeressen vast te leggen die geboren waren in de jaren 1850-1860 en alleen al door die rechtstreekse band met het midden van de 19^de eeuw zijn deze opnamen van uitzonderlijk belang.

De uitzendingen kennen succes. Mensen reageren zeer positief, sturen spontaan allerlei informatie. De NIR directie besluit om in de programma’s om de 14 dagen een kwartiertje folklore in te schrijven, waarin hoofdzakelijk geregistreerde volksliederen, door volksmensen zelf gezongen kan worden gepresenteerd. Het NIR koopt zelfs een reportage- of registratiewagen aan om zo overal liederen te kunnen gaan opnemen.

10 mei 1940: Bij de Duitse inval volgt hij het NIR naar de geheime radiostudio in Bosvoorde. Vandaar gaat de vlucht verder naar Parijs en Zuid-Frankrijk. In juli 1940 keert hij met een groot deel van het NIR personeel terug naar Brussel.

15 juli 1940: Jan Boon – directeur -generaal van de Vlaamse uitzendingen – belegt een vergadering waarop hij Pol Heyns en enkele collega’s namens minister Delfosse de raad geeft het werk te hervatten. Zij zouden zich niet hoeven in te laten met politieke verslaggeving.

Het blijkt echter al snel dat de Duitse baas Sonderführer Köppe, hem wèl wil inschakelen in de Duitse propaganda.

September 1940: Wordt door Köppe op reportagereis gestuurd naar Duitsland.

Heyns voelt zich heel ongemakkelijk bij Zender Brussel en vraagt herhaaldelijk maar vruchteloos om ontslagen te worden van politiek getint reportagewerk.

Mei 1941: Heyns kan officieel overgaan naar de culturele dienst, met vermindering van wedde.

1941: Bundelt zijn veldopnamen in een bloemlezing onder de titel Volksliederen. Het boekje wordt uitgegeven door De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen in een dubbelnummer (13-14) van de reeks De Seizoenen.

• In 2007 wordt dit boek integraal heruitgegeven, voorafgegaan door een grondige studie over Heyns’ verzamelwerk. Bovendien geven de illustraties en de bijgevoegde cd de zangers en zangeressen van de bundel opnieuw een gezicht en een stem. De cd is zonder meer een primeur: hij bevat verloren gewaande historische opnamen die pas heel onlangs zijn teruggevonden in de catacomben van de VRT.
• In 2012 wordt de VRT-collectie van ruim 500 veldwerkopnames gemaakt door Pol Heyns online gezet in de Nederlandse Liederenbank

1945: Heyns wordt betrekkelijk hard aangepakt, niet door het krijgsauditoraat, dat hem buiten vervolging stelde, maar door de omroep zelf.

De onderzoeksraad van de BNRO (Belgische Nationale Radio-Omroep – opgericht in 1943 in Londen door de Belgische regering in ballingschap) oordeelt dat hij zich ‘kordater had dienen te verzetten’ in de eerste oorlogsmaanden. Heyns moet de omroep verlaten.

1945-1960: Wordt – dankzij bemiddeling van Jan Boon en Tony Herbert, financier van De Nieuwe Standaard –  hoofdredacteur van het geïllustreerde weekblad “Ons Volk” dat deel uitmaakte van de Standaardgroep. Hij schrijft er ontelbare artikels.

1952: Heyns gaat in beroep bij de pas opgerichte Herzieningscommissie van het NIR.

1954: Treedt terug in dienst bij de BRT ; hij verzorgt er in 1955 een eerste TV-uitzending in de reeks “Levende folklore : er was ’n tijd”.  Hij verzamelt meer dan 1000 volksliedjes.

1959: Er worden bij Pol Heyns symptomen van maag- en pancreaskanker vastgesteld.

12 april 1960: Overlijdt in het Imeldaziekenhuis te Bonheiden.  Hij wordt volgens zijn wens begraven op de Kruisberg te Herentals.

Epiloog

1987: Pol Heyns Poëziewedstrijd.

• In 1987 werd gestart met de inrichting van een interscolaire poëziewedstrijd.
• De derde editie in 1993 werd georganiseerd door Rotary Herentals voor gans Vlaanderen en Nederland, met 324 deelnemers en 772 gedichten.

1994:  De Vereniging van Kempische Schrijvers organiseert een herdenking in Herentals; hij krijgt een gedenkplaat en een straat wordt naar hem genoemd.

2007: Bosmans, Wim – Pol Heyns en het volkslied. Met een heruitgave van zijn verzameling Volksliederen (1941)

2012: De VRT-collectie van ruim 500 veldwerkopnames gemaakt door Pol Heyns is online gezet in de Nederlandse Liederenbank.

MEER OVER POL HEYNS

A. Van Hageland, In memoriam : Pol Heyns, Provincie Brabant. Dienst voor geschiedkundige en folkloristische opzoekingen, Brussel, 1960. Reeks: De Brabantse folklore nr 146. 6p.

 

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Website

• Pol Heyns · dbnl

Referentie

• Bosmans, Wim – Pol Heyns en het volkslied. Met een heruitgave van zijn verzameling Volksliederen. Leuven, Peeters Publishers 2007. 293pp.

 

BEKRONINGEN

1932: Premie door de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen voor de roman Armoede

 

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
• Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
• Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto

Chronologisch overzicht

Jaar	Titel	Fotogalerij	Uitgeverij 1ste druk
1925	“Begijntje”  verhaal verschenen in Ons Volk
1931	Pater Pius (verhaal)		Borgerhout: Vlaamsche Geluiden. (Sint Markusstraat 31). -96p. Afmetingen: 20.50 x 15 (geniet) Reeks:Vlaamsche Geluiden nr 3
1932	Armoede (verhaal) Bekroond met premie door de Bestendige Deputatie van de Provincie Antwerpen		Turnhout: Uitgeverij J. Van Mierlo-Proost. -156p. Afmetingen:17 x 11 (gebonden- kartonnen kaft) Reeks: Volksbibliotheek nr 3
1934	Sovjet-Rusland en wij.		Roermond-Maeseyck: J.J. Romen & Zonen. -54p. Reeks: Offensief-brochures. Vol. 2
1935	Populaire Geschiedenis van Herentals deel I.		Herentals: Drukkerij R. Peeters-Wouters, (Nederrij 62)
1936	Ons dorp floreert. (sociale roman)		Leuven: Davidsfonds. -195p. Afmetingen:18.50 x 15 (ingenaaid – zachte kaft) Reeks: Volksboek nr 267
1936	Op Stefaantjes wonderfluit. (jeugdboek)		Antwerpen: L. Opdebeek Uitgever
1936	Erasmus van Rotterdam, de wijze voorzichtige : Luisterspel.		In: Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1936 7/8 . pp 481-498. Electronisch beschikbaar bij DBNL : Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1936 · dbnl
1941	Volksliederen. (veldstudie van het Kempisch en Limburgs lied) Bevat een inleiding (pp 5-59) en bloemlezing van 57 door hem opgetekende liederen (pp 60-169) Bij elk lied is de muzieknotering weergegeven.1942: Uitgave te Amsterdam bij Strengholt, die op de titelpagina een strookje met eigen naam en het logo boven het oorspronkelijke kleefde. 2007: heruitgave bij Peeters Publishers te Leuven met inleiding, foto’s en CD in het boek Pol Heyns en het volkslied door Wim Bosmans.		Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel. -169p. Afmetingen: 18 x 11.50 (ingenaaid – harde kaft met vignet opgeplakt) Reeks: De Seizoenen nrs 13-14 Drukkerij G. Braet, Vleminckveld, 74; Antwerpen.
s.a. [1942]	De Kleinstad Kletst (novelle)		Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel. -73p. Afmetingen: 20.75 x 13 (ingenaaid)
1942	De vrederechter. (verhaal)		In de verhalenbundel: „Bloei – Een en twintig verhalen van Vlaamsche schrijvers” pp 157-170. Uitgever: Dit boek verscheen in den herfst van 1942 bij de uitgeverij “PRO ARTE”” p.v.b.a. te Diest, onder leiding van Jos Philippen, beheerder-directeur. De omslagteekening werd ontworpen door Hilda Leynen en de druk verzorgd door N.V. Vonksteen te Langemark. Afmetingen: 19 x 14 (ingenaaid – licht gekartonneerde kaft met flappen)
s.a. [1943]	De Historie van Dr. Christoffel Wagenaar. Uit twee oude volksboeken over hem getrouwelijk naverteld.		Antwerpen: Uitgeversfonds “Were di” Harmoniestraat 114. –98p. Afmetingen: 20 x 14.30 (ingenaaid – zachte kaft) Drukkerijen C.G. Lacborslei 110-111-2 Antwerpen-Deurne.
1945	Palmzondag. Een volkskundige studie.		Antwerpen: De Nederlandsche Boekhandel.  -71p. Afmetingen: 20 x 12.50 (ingenaaid) Reeks: De Erfwacht Deel I
1945	Antieke kalenderprenten. Omslag geïllustreerd door Marc Neels.		Leuven: Davidsfonds. -242p. Reeks: Keurreeks van het Davidsfonds Nr 34  1942-3 Afmetingen: 20 x 13 (genaaid in zachte kaft) Druk van N.V. Scheerders – Van Kerchove, St.-Niklaas
1948	Populaire Geschiedenis van Herentals deel II.		Herentals: Drukkerij R. Peeters-Wouters, (Nederrij 62)
1955	Bert Peleman: dichter en boetseerder. (biografie en bloemlezing) Inleiding en samenstelling: Pol Heyns. Deeltitels: Bert Peleman (pp 9-22); bloemlezing (pp 23-85); Het schone geheim der poëzie (bloemlezing uit besprekingen en “Celbrieven”) (pp 87-91); Bibliografie (pp 92-92); Inhoud..		Antwerpen: Die Poorte. -95p. (foto’s) Afmetingen: 22.50 x 14.30 (ingenaaid – zachte kaft met flappen) Colofon: Dit essay en bloemlezing uit het werk van de dichter werd in oktober negentienhonderd vijf en vijftig gezet uit de 11 pts Baskerville en gedrukt op de persen van de Drukkerij Die Poorte te Antwerpen; De oplage bedraagt 320 exemplaren genummerd van 1 tot 320.. Dit is nummer ….

POSTUUM

1998	Bernardientje de Vries. Kempische Boerenkrijgroman. Tekeningen: Tineke Cambré.Eerste uitgave in boekvorm. Ter  gelegenheid van de herdenking van 200 jaar Boerenkrijg (1798-1998). Verscheen eerder – van 17 oktober 1948 tot 16 januari 1949 – als vervolgroman in het weekblad Ons Volk (XXXI nr 42 – XXXII, nr 3). Dertien afleveringen.		Herentals: Herentalse Geschiedkundige Kring vzw.  -115p. Afmetingen: 24 x 16 (ingenaaid) Drukkerij Sanderus Oudenaarde
2007	Pol Heyns en het volkslied. Auteur:  W. Bosmans Integrale heruitgave van het liedboek uit 1941, voorafgegaan door een grondige studie over Heyns’ verzamelwerk. Bovendien geven de illustraties en de bijgevoegde cd de zangers en zangeressen van de bundel opnieuw een gezicht en een stem. De cd is zonder meer een primeur: hij bevat verloren gewaande historische opnamen die pas heel onlangs zijn teruggevonden in de catacomben van de VRT.		Leuven: Peeters Publishers. -293p. +CD Afmetingen: 24.50 x 17.50 (ingenaaid)