Luuk Gruwez
Kortrijk, 9 augustus 1953
Dichter, prozaïst en essayist.
Gruwez’ poëtisch werk wordt wel eens tot de neoromantiek gerekend, een stroming die als reactie op het nieuw-realisme van de jaren ’60 weer aandacht opeiste voor de grote gevoelens omtrent leven, liefde, ziekte, vergankelijkheid en dood. Bij Luuk Gruwez gaat deze vorm van romantiek altijd gepaard met een flinke portie (zelf)ironie.
In zijn latere poëzie – het keerpunt situeren verschillende critici rond 1990 – valt op dat de onderwerpkeuze breder wordt en de vorm verhalender. Van dan af begint hij ook scheppend proza te schrijven
BIOGRAFIE
9 augustus 1953: Geboren te Kortrijk
- Lager onderwijs volgt hij in de Gemeentelijke Jongensschool van Deerlijk; middelbaar onderwijs (Grieks-Latijnse humaniora) in het Damiaancollege op de Pottelberg te Kortrijk. Kort na zijn studententijd aldaar wordt de school opgedoekt
- Hij studeert daarna Germaanse filologie: de kandidaturen aan de KULAK te Kortrijk, de licenties werkt hij af in Leuven. Hij maakt een licentiaatsverhandeling over ‘Een literair-psychologisch onderzoek naar de ik in twee brievenbundels van G.K. van het Reve’.
1973: Debuteert met de bundel Stofzuigergedichten, uitgegeven in de reeks Noorderlicht door de uitgeverij Orion – Desclée De Brouwer te Brugge.
- De bundel wordt in 1977 gevolgd door Ach, wat zacht geliefkoos om een mild verdriet en in 1981 door Een huis om dakloos in te zijn.
- Tussendoor is hij productief als schrijver van essays zoals bvb: Het vleermuisje en de kanselier in Yang (1979), XV, nr 86 pp 41-53. De weg terug opgenomen in de essaybundel Dichters en dichtkunst uit Europa 1950-1980 samengesteld door Eugène Itterbeek, Leuvense Schrijversactie 1980. Tussen dakloos en geborgen in Nieuw Vlaams Tijdschrift, 1982, XXXV. pp 367-372. (dit zijn maar enkele voorbeelden: zie DBNL)
1976 – 1995: Verruilt het West-Vlaamse Kortrijk voor Hasselt, waar hij leraar Nederlands wordt aan het Provinciaal Hoger Instituut voor Kunstonderwijs.
VINDT ERKENNING
1985: Breekt door met de dichtbundel De feestelijke verliezer, die mag pronken met de literaire prijs Dirk Martens van de stad Aalst in 1986.
Ook de daarop volgende bundels Dikke mensen uit 1990 en Vuile manieren uit 1994) werden meermalen bekroond.
EVOLUTIE
1990: Verschillende critici merken omstreeks 1990 een keerpunt op in Gruwez’ poëtische oeuvre:
- In zijn latere poëzie staat het ik minder centraal en neemt het romantisch gehalte
- Daarnaast stapt de dichter af van nadrukkelijke poëticale positionering en kiest hij ervoor om ook scheppend proza te schrijven.
- De drie grondmotieven van zijn poëzie blijven zeker wel overeind: de liefde, de dood en het schrijven.
1992: Samen met zijn kompaan Eriek Verpale draagt hij bij tot hun gezamenlijk prozawerk Onder vier ogen: Siamees dagboek. Met daarin, uit Gruwez’ pen gevloeid: Tippetotje (dagboek)- Medusa (zelfportret) – Een nadeel van geluk (Brief aan Eriek Verpale).
- In 1994 stelt hij een bloemlezing samen van gedichten van Eriek Verpale onder de titel Nachten van Beiroet.
1993: Deelname aan het Groot Dictee van de Nederlandse Taal in Den Haag. Eindigt tweede, wat hem enigszins catapulteert binnen de rangen van Bekende Vlamingen en Nederlanders.
1994: Publiceert het min of meer autobiografisch proza: Het bal van opa Bing, wat hem de bekroning oplevert van de Geertjan Lubberhuizenprijs voor het beste prozadebuut.
1995: Loopbaanonderbreking naar aanleiding van het verwerven van een schrijversbeurs.
1996: De verzamelbundel Bandeloze gedichten biedt een ruime bloemlezing van herziene gedichten uit de periode van voor Vuile manieren.
Eind 1998: In de prestigieuze reeks Privé-domein verschijnt Het land van de wangen.
- Aan de hand van dagboekfragmenten, brieven, reisnotities, persoonlijke reflecties en foto’s brengt hij een portret van zichzelf als iemand die zichzelf slechts kan definiëren door zijn verbondenheid met de mensen in zijn onmiddellijke omgeving.
- Het land van de wangen is het logische vervolg op het eerder verschenen en bekroonde Het bal van opa Bing (1994)
1999: Een bundel columns komt in het najaar 1999 op de markt onder de titel Slechte gedachten.
- In de verantwoording lezen we: De meeste van de hier gebundelde teksten verschenen in een andere versie in De Standaard Magazine, De toestand is hopeloos maar niet ernstig (VRT, Radio I) en Humo, tussen 1994 en 1999.
2000: En een nieuwe dichtbundel, Dieven en geliefden, ziet eind september 2000 het licht.
2001-2003: Schrijft maandelijks een column voor de krant De Morgen.
2002: Voor het eerste een ‘echt’ fictiewerk: De maand van Marie, een boek met vier monologen waarin telkens een vrouw centraal staat.
2004: Twee jaar later zien twee nieuwe publicaties het licht: het prozaboek Een stenen moeder en de dichtbundel Allemansgek.
BELANGSTELLING UIT ANDERE TAALGEBIEDEN
2005: Bij uitgeverij Le Castor Astral te Bordeaux verschijnt een bloemlezing met Franse vertaling door Marnix Vincent onder de titel Poèmes dissolus : un choix de poèmes (1977-2004).
2007 Blijkt een jaar van een bundel ultrakorte verhaaltjes, prozagedichten eigenlijk onder de titel Psilo.
In hetzelfde jaar verscheen er ook een tweetalige bloemlezing uit het werk van Luuk Gruwez in Afrikaans, onder de titel Bandelose Gedigte (Uitgeverij Praag, 2007).
De vertaling is van H.P. van Coller en de gedichten zijn afkomstig uit Vuile manieren (1994), Bandeloze gedichten (1996), Dieven en geliefden (2000) en Allemansgek (2004)
2008: Lagerwal, een poëziebundel die op algemeen gejuich wordt onthaald.
Nog meer internationale belangstelling: Een Noorse bloemlezing uit het werk van Luuk Gruwez – onder de titel Akk, sa Mjuke Kjaerteikn for ei mild sorg (Katakomber Forlag, 2008) – verscheen bij Katakombe Forlag. De gedichten werden vertaald door Ronny Spaans
2009: Het gedicht ‘Moeders‘ uit de bundel Lagerwal krijgt van het publiek de Herman de Coninckprijs. Tuur Florizoone en Jessa Wildemeersch zetten de genomineerde gedichten op muziek.
2010: Cosas perdidas / Verloren dingen, (antología personal), zo luidt de in het Spaans vertaalde bloemlezing uitgegeven bij La Cabria Ediciones te Coyoacan (Mexico D.F).
2010: Gruwez wordt door het Vlaams Fonds voor de Letteren aangezocht voor het schrijven van het gedichtendagessay dat uiteindelijk op Gedichtendag het licht ziet onder de titel Pizza Peperkoek.
- In Pizza Peperkoek & andere geheimen beschrijft Luuk Gruwez hoe de dichter de contratenor van de literatuur is. “Mannen zonder kloten (…) die seksueel hoogstens te kwalificeren zijn als schitterende nichten en als man misschien weinig imposant lijken, maar die dragers zijn van de lichte angst en de verslavende melancholie die beluisterbare schoonheid inboezemt.”
- De beluisterbare schoonheid is wat Gruwez aantrekt in de poëzie. Het is de schoonheid waarmee de dichter de liefde opluistert. Want het begin van alle lyriek is de liefdeslyriek. De zang van de vogels voor de paring. Dichten om harten te veroveren: het is wat elke dichter doet.
Met onder meer zes gedichten in het Groot Verzenboek van Jozef Deleu en acht in Komrij’s Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw geldt Gruwez als één van de meest gebloemleesde dichters in het Nederlandse taalgebied.
2016: Ik wil de hemel en ik wil de straat. Poëzie en trawanten, een bundel beschouwingen, essays.
- Waarom bent u begonnen met schrijven? Hebt u zich al die tijd niet vergist?` Dit is de onderliggende, nogal lapidaire vraag die Gruwez zich in dit boek stelt. Het leidt hem niet alleen tot bespiegelingen over zijn eigen poëzie, maar ook over die van talloze anderen: van Herman de Coninck en Leonard Cohen tot Hester Knibbe, Menno Wigman en Miriam Van hee. In dit werk zijn allerlei kruisbestuivingen te vinden met onder meer de wereld van de kunst, de muziek en het proza. Zijn belangstelling behelst zowel het verhevene als het aardse: hij wil de hemel en hij wil de straat.
13 december 2018: Bij De Arbeiderspers verschijnt de nieuwste dichtbundel: Bakermat.
In de zomer van 2018 viert de schrijver zijn 65ste verjaardag. Daarom ontwikkelde het Poëziecentrum een online tentoonstelling Luuk Gruwez: van Stofzuigergedichten tot Bakermat. U kan de tentoonstelling op de website van Paukeslag, de digitale archiefsite van het Poëziecentrum bekijken.
2020: Met ‘Het land van de handen’ publiceert Luuk Gruwez ruim twintig jaar later nu het pendant van ‘Het land van de wangen’ (1998), een tweede autobiografische boek in de prestigieuze reeks ‘Privé-Domein’ van De Arbeiderspers.
- Een verkwikkend amalgaam van brieven, dagboekaantekeningen en droomrelazen doet de lezer terechtkomen in het huis van Stijn Streuvels, de psychiatrische inrichting in Zoersel, de Westhoek en de cisterciënzerabdij van Westvleteren,
BEKRONINGEN
1986: Literaire prijs Dirk Martens van de stad Aalst voor de gedichtenbundel De feestelijke verliezer.
1994: Geertjan Lubberhuizenprijs voor het beste prozadebuut voor Het bal van opa Bing
2009: Herman de Coninckprijs voor zijn gedicht ‘Moeders‘ uit de bundel ‘Lagerwal’
2013: Zesde poëzieprijs van Gemeente Laarne voor het gedicht ‘Kapper’, gepubliceerd in Poëziekrant 2013 nr 5
MEER OVER GRUWEZ
- Luuk Gruwez & Eriek Verpale. Onder vier ogen. Siamees dagboek. [Foto’s Filip Claus … et al.]. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1992. Omvang: 113 p. ISBN: 90-295-1681-X.
- Luuk Gruwez. Het land van de wangen. Privé-domein nr. 226. De Arbeiderspers, Amsterdam [etc.], 1998. Omvang: 277 p., [16] p. pl. Autobiografisch.
- Fragmenten uit dit boek verschenen eerder in een andere versie in Maatstaf, Nieuw Wereldtijdschrift, Poëziekrant, De Vlaamse Gids, Optima, Tirade, Cahier d’Amour, Zij lagen bij nacht in het veld, De Standaard Magazine en De Morgen. 2de druk 2000.
- Willem M. Roggeman. Beroepsgeheim. Gesprekken met schrijvers. Deel 6. Paradox Pers, Antwerpen, 1992. Omvang: 111 p., [7] p. port. ISBN: 90-72533-06-2. Interviews met Monika van Paemel, Willem van Maanen, Luuk Gruwez, Hella Haase, Chris Yperman, Miriam Van Hee en Charles Ducal.
- Hoofdstuk over Gruwez online op: http://www.dbnl.org/tekst/rogg003bero06_01/rogg003bero06_01_0004.php
- Carl De Strycker (red.), Luuk Gruwez Handboek, Poëziecentrum vzw, Gent -152p. 2023
GERAADPLEEGDE BRONNEN
- Luuk Gruwez (eigen website)
- Luuk Gruwez – Wikipedia
- Nederlandse Poëzie Encyclopedie – Luuk Gruwez
- Luuk Gruwez · dbnl
SMAAKMAKERS
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
- Nagenoeg het volledige archief tot dusver, inclusief publicaties van en over Luuk, alsook zijn werk, bevindt zich in het Letterenhuis (AMVC) in Antwerpen. Op de hieronder vermelde sites kan u uitgebreide bibliografieën vinden in pdf-formaat.
- Schrijversgewijs biedt u een bibliografisch overzicht in drie rubrieken:
-
- Een chronologisch overzicht aan van de oorspronkelijke uitgeven van het werk van Luuk Gruwez,
- Bloemlezingen in vertaling naar andere talen.
- Een overzicht per genre alfabetisch op titel met aanduiding van het jaar van uitgave.
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007
- POËZIECENTRUM vzw – Gent.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
LUUK GRUWEZ IN VERTALING
AFRIKAANS
- 2007: Bandelose gedigte 1977-1990. Afrikaans / vert. uit het Nederlands door H.P. van Coller. Dainfern: Praag. Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: Bandeloze gedichten. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1996. Nederlandse en Afrikaanse tekst.
- Z d: Vet mense. Afrikaans / vert. uit het Nederlands door n.n.. Bloemfontein: Universiteit van die Oranje-Vrijstaat, s.a.. Poëzie. Bloemlezing.
- 2020: Weerbare weemoed: gedigte. Afrikaans / vert. uit het Nederlands door Hennie van Coller. Uitgever: Kraal Uitgewers Centurion. Vertaling van een keuze uit de bundels Lagerwal (2008), Wijvenheide (2012), De eindelozen (2015) en Bakermat (2018)
DUITS
- 1991: Gedichte. Duits / vert. uit het Nederlands door n.n.. In: Krautgarten, jrg.10, nr.19 (november 1991), Poëzie. Bloemlezing.
ENGELS
- 1983: Pliant Engels / vert. uit het Nederlands door Greta Kilburn. In : Paris/Atlantic: an international magazine of poetry, nr.2 (1983), p.58. Poëzie. Vertaling van een keuze uit het werk.
- 1992: Hell under a skirt; Fat people; Aesthetics; Years later Engels / vert. uit het Nederlands door Ria Leigh-Loohuizen. In: The Southern review, vol.28 (1992) nr.2, p.329-332. Poëzie, Vertaling van een keuze uit het werk.
FRANS
- 2005: Poèmes dissolus. Un choix de poèmes (1977-2004) Frans / vert. uit het Nederlands door Marnix Vincent. Bordeaux, Pantin, Paris: Le Castor Astral (Escales du Nord). Poëzie, paperback. Oorspronkelijke titel: Allemansgek. Vertaling van een keuze uit de originele titels. Amsterdam: De Arbeiderspers, 2004. Nederlandse en Franse tekst.
NOORS
- 2008: Akk, sa Mjuke Kjaerteikn for ei mild sorg. Noors/ Uit het Nederlands vertaald door Ronny Spaans. Katakomber Forlag
SPAANS
- 2010: Cosas perdidas = Verloren dingen Spaans / vert. uit het Nederlands door Stefaan van den Bremt, Marco Antonio Campos. México City: La Cabra, 2010 (Azor). Poëzie, paperback. Vertaling van een keuze uit het werk. Voorwoord Carl De Strycker. Nederlandse en Spaanse tekst.
Overzicht per genre alfabetisch op titel (met aanduiding van jaar van uitgave).
- Ach, wat zacht geliefkoos om een mild verdriet (1977), Orion-DDB, Brugge.
- Allemansgek (2004), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Bakermat (2018), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Bandeloze gedichten (1996), bloemlezing uit de poëzie van Vuile manieren, De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Cosas perdidas (2010), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- De eindelozen. (2015), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- De feestelijke verliezer (1985), Manteau, Antwerpen-Amsterdam.
- De kerf in je wang (2011) Oktave de Achtste, Gent
- Dieven en geliefden (2000), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Dikke mensen (1990), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Een huis om dakloos in te zijn (1981), Manteau, Antwerpen-Amsterdam.
- Garderobe (2010), Amsterdam: De Arbeiderspers. -318p.
- Lagerwal (2008), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Privacy (1993, Monnikenheide, Zoersel
- Psilo (2007), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Stofzuigergedichten (1973), Orion-DDB, Brugge.
- Vuile manieren (1994), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Wijvenheide (2012) De Arbeiderspers, Amsterdam
- De maand van Marie (2002), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Deerlijk retour / Krombeke retour (2012) De Arbeiderspers, Amsterdam
- Een bijzonder bevallig paar (1996), scenario voor de IKON en de BRTN.
- Een stenen moeder (2004), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Het bal van opa Bing (1994), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Het land van de wangen (1998), Reeks: Privé-domein, De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Ik wil de hemel en ik wil de straat. (2016), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Lucky Star (1995), televisiemonoloog voor de IKON en de BRTN.
- Onder vier ogen, Siamees dagboek, samen met Eriek Verpale (1992), De Arbeiderspers, Amsterdam.
- Pizza Peperkoek (2010), Poëziecentrum, Gent.
- Slechte gedachten (1999), De Arbeiderspers, Amsterdam.