Maakt deel uit van:anarchistisch Vlaanderen rond 1900vrouwelijke auteurs
Siska van Daelen
Antwerpen, 21 mei 1879 – Wilrijk, 12 november 1944
Pseud. van mevrouw Fanny Resseler-Delvaux.
Dichteres van opgeruimde Lentevoozen en Uit Dagen van Nood.
Behoorde tot de anarchistische kringen in Vlaanderen dat na WO I evolueerde naar een liberaal engagement. Zette zich in voor de vrouwenemancipatie en de Vlaamse zaak. Gaf over die onderwerpen vele lezingen.
Was de drijvende kracht achter het tijdschrift ‘Ontwaking’ uitgegeven door haar echtgenoot Victor Resseler.
BIOGRAFIE
21 mei 1879: Geboren te Antwerpen als Hendrica Fransisca Joanna “Fanny” Delvaux.
De vader van Fanny Delvaux baatte in de Diepestraat in Antwerpen een messenwinkel en –makerij uit.
Ze studeerde aan de normaalschool van Brugge en was tot haar vijftigste jaar onderwijzeres in het lager onderwijs.
1899: Van haar hand -onder haar pseudoniem Siska van Daelen- verschijnt een sonnet in het tijdschrift Onze Vlagge: ‘Verzen (OV 1 (1899:19/20, 286-288). Het tijdschrift werd uitgegeven door Victor Resseler, met wie ze later zal huwen.
- Het sonnet blijft niet onopgemerkt. Karel van de Woestijne zal hierover in een brief aan Victor De Meyere (1873-938) vol lof berichten. Haar publicatie had haar zelfs een plaatsje kunnen opleveren in zijn bibliofiele tijdschrift Werk, waarvan echter maar één aflevering verschenen is.
1900: Huwde met Victor Resseler (1877-1955). Hetzelfde jaar werd hun enig kind Karel geboren.
- Victor Resseler, alias Segher Rabauw, gaf de anarchistische tijdschriften ‘Ontwaking’ en ‘Onze Vlagge’ uit. Hij begon in 1906 een drukkerij onder de naam ’t Kersouwken en breidde de zaak in 1907 uit met een boekhandel. Later gaf hij ook ‘De Week’ (1909-1912) uit en in 1912 trad hij toe tot de Liberale Volkspartij. Hij werkte ook mee aan Het Laatste Nieuws, De Nieuwe Gazet en het Nederlandse Algemeen Handelsdagblad.
Via haar echtgenoot komt ze in contact met een keur van anarchisten en avant-gardisten, onder wie Peter Kropotkin, Elisée Reclus, Georges Eekhoud en Jacques Mesnil.
1901: Victor Resseler en Fanny Delvaux starten de tweede reeks van het tijdschrift ‘Ontwaking‘.
- In dit tijdschrift, waarvoor ze achter de schermen een heleboel werk verzette, heeft zij – maar ook andere vrouwen- heel wat publicatieruimte. Ze zal er naast natuurgedichten en gelegenheidsgedichten over anarchisten ooksociaal-kritische en politieke stukken in publiceren.
1902 -1909: Publiceert in ‘Ontwaking‘ gedichten met nu eens een mystieke, dan weer een pantheïstische inslag, wat het werk van de toenmalige (vaak anarchistisch gezinde) symbolisten eveneens kenmerkte. Tot 1909 publiceert ze vrijwel in elk nummer een aantal verzen.
De mystieke poëzie uit haar beginperiode maakt plaats op lofdichten op de natuur en meer geëngageerde liederen waarin vrijheid en opstandigheid worden gehuldigd.
- Van Daelen schrijft gedichten voor de anarchistisch gezinde en bevriende avant-gardeschrijver George Eekhoud (‘Vaart Heim’; Jonge Baders. Voor George Eekhoud’ – Ontwaking 5 (1905), 361-363) , doet een oproep tot steun voor de terdoodveroordeelde Vlaming Edward Joris. (Donkere Dag (bij de terdoodveroordeling van een vriend) – ’ Ontwaking 7 (1907), 48-49)
1905: Vanaf 1905 publiceert ze een reeks in memoriams voor bekende anarchisten :
- De Fransman Elisée Reclus (1830-1905), die een blijvende indruk had gemaakt op Jacques Mesnil en andere Van Nu en Straksers.
- De Spaanse pedagoog Francisco Ferrer (1859-1909)
- De Russische Sociaal-Revolutionair Marie Spiridovna
- De Nederlandse anarchist Ferdinand Domela Nieuwenhuis
Naast dergelijke lofdichten verschijnen nog enkele vertalingen van haar hand:
- een aanklacht tegen de uitbuiting in de sector van de katoennijverheid door Heine. ‘Liedjes van Opstand. De Wevers ( van Heinrich Heine); Anarchie (John Henry Mackay) – ’Ontwaking 8 (1908), 270-271)
- het gedicht ‘Anarchie’ van de Schots-Duitse John Henry Mackay (1864-1933), waarin zijn levensvisie als anarchist wordt verwoordt.
Naast haar publicaties in ‘Onze Vlagge’, ‘Ontwaking’, ‘De Vrije Tribune’ en ‘Vlaamsch Leven’ gaf ze lezingen over haar favoriete auteurs, maar die bleken te kleinschalig of weining memorabel om haar naam te vestigen.
- In het archief van AMVC zijn verschillende van haar lezingen bewaard. Zo sprak ze in 1917 over de vroeggestorven Tony Bergmann en diens vader George. Ze sprak ook over het werk van Hendrik Conscience, Arnold Sauwen (1857-1938), Karel van den Oever en Hilarion Thans (1884-1963).
Ook in de Socialistische almanak voor 1905 (Amsterdam, Vrije Socialisten-Vereeniging. Ongeveer 125 p. (inhoudstafel)) vinden we haar terug. Op p. 87 staat haar essay afgedrukt met de titel: Een beeld der toekomst. (volgend op p. 82-86 Vlaamsche toestanden. Segher Rabauw)
1912: Haar gedicht Lied der Wandelknapen krijgt een muzikale toonzetting van de hand van Karel Candael. Tekst en muziek zullen herhaaldelijk opnieuw worden uitgegeven in diverse liedboeken en uitgevoerd op diverse gelegenheden
- De jeugdgroep De Wandelknapen, waarvan zij met enkele familieleden deel uitmaakte, was in 1912 door Victor Resseler opgericht naar het voorbeeld van de Duitse Wander-Vögel.
De heer Walter Resseler bezorgde ons een kort overzicht van wat door hem werd bijeengesprokkeld. Schrijversgewijs voegde er ééntje aan toe. Het is duidelijk dat over deze boeiende auteur niet het laatste woord is gezegd. Het overzicht vindt u achteraan de bibliografie.
1918: Na WO I zal zijzelf en haar man hun anarchistische sympathieën omzetten in een liberaal engagement.
Ze bleef tal van lezingen geven voor volwassenen en kinderen o.a. bij de liberale organisatie “Help U Zelve” en mogelijk ook bij “Malpertus”, een Fronters-beweging.
In haar lezingen riep ze vrijzinnige vrouwen op om zich in te zetten voor de vrouwenemancipatie en de Vlaamse zaak. Zij wou vrouwen aansporen om een politieke vrouwenbond te vormen en haalde daarbij argumenten aan die anarchisten reeds vroeger hadden gebruikt om vrouwenemancipatie te bepleiten. Hoewel de rechtsgelijkheid van man en vrouw grotendeels verkregen was, bewees de wetgeving volgens Delvaux nog steeds ‘dat mannen een menigte voorrechten tot eigen voordeelhadden aangewend’. Ook de onderschikking van vrouwen, ‘vooral in het huwelijk, ][die] zelfs aan de hevigste vrijheidskampers zoo logisch voor[kwam]’, achtte ze nog niet lang verleden tijd. Delvaux moedigde vrouwen aan om zich op vertrouwde terreinen, via jeugdwerk, voorlichting en handenarbeid, in te zetten voor de volkszaak, de democratie en de vrouwenontvoogding en gaf hen de volgende raad: ‘Laat u niet afschrikken door drogredenen van nog vele mannen en vrouwen, op wie het aanroeren van het vraagstuk der vrouwenontvoogding werkt als een roode doek op den stier’ (Lezing voor de vrijzinnige volksbond in Veurne Ambacht) Delvaux eiste medezeggingsschap in stads- en staatsbesturen en gelijk loon voor gelijk werk. Ze zocht daarvoor verantwoordelijken voor propaganda, naschoolse werken en politieke opleiding, waartoe ook ‘voordrachten inrichten’ en ‘tijdschriften helpen in ’t leven roepen’ behoorden.Uit : Liselotte Vandebussche, Het veld der verbeelding. Vrijzinnige vrouwen in Vlaamse literaire en algemeen-culturele tijdschriften (1870-1914); KANTL p.386
1921: Publiceerde een tweede poëziebundel Uit dagen van nood, een bundel waarin ze terugblikt op de Eerste Wereldoorlog.
12 november 1944: Overleden te Wilrijk.
Op haar doodsprentje, onder de foto (cliché uit tweede dr. Uit dagen van nood) kan men lezen:
‘k Ben maar een Vlaamsche liereman ; ‘k Wil blijven wat ik ben : Een zanger van mijn schoon, klein land, Dat ik bemin en ken. S.v.D. [uit haar nagelaten gedichten]
Epiloog
2013: De conservator van het Verhaerenmuseum heeft onlangs ontdekt dat de eerste gepubliceerde Nederlandse vertaling van een gedicht van Verhaeren van haar hand was. Het is een vrije vertaling naar het Révolte-gedicht van Emile Verhaeren (Flambeaux noirs, 1891) dat verscheen in 1904 in een Huldealbum ter ere van Domela Nieuwenhuis. (gepost op facebook door Verhaerenmuseum)
EEN LIED VAN OPROER
Verhaeren vrij nagezongen Ter ere van F. Domela Nieuwenhuis Naar de stad waar het oproer berst, En het vuur uit de keien knerst, Het vreugdige vuur van de wraak! Ter neder met kapblok en galg! Het hoofd vol afgrijzen en walg Steekt de muiter de toortsen aan! Dof rommelt de trom in het rond, Brengt het wachtwoord van mond tot mond, Slaat den aanval in ieder hoofd. Het belfroot verrijst in het donker, Noch maanlicht, noch sterrengeflonker In den dreigenden, grauwenden nacht. Plots likken er vurige tongen, En banen hun weg; onbedwongen Omstrikken zij toren en kluis. ’t Gekraak dier verwrongene daken! ’t Staat alles te gloeien, te blaken’…. Zeg, hebt ge die stappen gehoord? Wat nadert, en nadert, o zeg, Op den lichtenden toekomstweg, Vol doodstille vreeselijkheid? Daar zijn ze, — Slechts in hun wanhoop Hadden ze hoop, — strijdlust sloop In ’t oproerig, gesarde gemoed. ’t Is ’t uur waarop de ontwortelden, De geuzen en begoochelden Hun hoogmoed in het leven slaan! ’t Is ’t uur, — klokke storm! overal Gekerm en gewerengeknal. Ei, moorden, gemoord,… ’t en doet! Siska van Daelen
In: J. Lodewijk, Aan F. Domela Nieuwenhuis, Amsterdam, 1904. (Gedenkboek ter gelegenheid van 25 jaar ‘Recht voor Allen’)
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
Referenties
- Liselotte Vandenbussche, Het veld der verbeelding. Vrijzinnige vrouwen in Vlaamse literaire en algemeen-culturele tijdschriften (1870-1914) . KANTL Gent. 2008. -514p.
- Informatie verstrekt door Walter Resseler, achterkleinzoon van de schrijfster en activiste Siska van Daelen.
BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie is opgedeeld in drie hoofdstukjes
- Poëzie uitgegeven in boekvorm
- Publicaties in de tijdschriften Ontwaking (1896 & 1901-1910) – Onze Vlagge (1897-1899) – De Vrije Tribune (1903-1907) – De Week (1909-1912) – De Witte Kaproen (1910-1914). Bron: Liselotte Vandenbussche, Het veld der verbeelding.
- Opvoeringen en publicaties van het Lied der Vlaamse Wandelknapen – met en discografie.
De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel – Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto
Chronologisch overzicht
A. Uitgegeven in Boekvorm
| Jaar | Titel | Fotogalerij | Uitgeverij 1ste druk |
| 1912 | Lentevoozen. (poëzie) |  |
Antwerpen: V. Resseler / Bussum: C.A.J. van Dishoeck. -111p. Afmetingen: 15.30 x 14.80 (ingenaaid) Colofon: Geëindigd met drukken in de maand Nov. 1911, op de persen van V. Resseler te Antwerpen. |
| 1921 | Uit dagen van nood. (oorlogspoëzie) |  |
Antwerpen: S.V. Lectura / Bussum: C.A.J. van Dishoeck. -64p. Reeks: lecturareeks nr 5 Afmetingen: 20.30 x 13.70 (ingenaaid – zachte kaft) |
| s.d. | 6 liederen voor de jeugd / Muziek van Karel Candael; Woorden van Siska van Daelen | Antwerpen: John Bode-Vinck, De Vlaamsche Muziekhandel. -14p. |
B. Publicaties in tijdschriften
Ontwaking, 1896 & 1901-1910
- Ontwaking was een Antwerps anarchistisch tijdschrift dat onder leiding van Victor Resseler met een lange onderbreking tussen 1897 en 1901 verscheen van 1896 tot 1910. In het tijdschrift werd niet alleen aandacht besteed aan literatuur en kunsten, maar evenredig ook aan wetenschappen en sociologie.
| Titel | Vindplaats |
| ‘We speelden’ | Letterkundig bijvoegsel van Ontwaking 1. (1901) z.p. |
| ‘Sonnet’ | Letterkundig bijvoegsel van Ontwaking 1. (1901) z.p. |
| ‘Sonnetten’ | Ontwaking 3 (1902), 43-44 |
| ‘Heimane’ | Ontwaking 3 (1902), 51 |
| ‘Mijn liefde’ | Ontwaking 3 (1902), z.p. |
| ‘Aan eenen dichter’ | Ontwaking 4 (1904), 46 |
| ‘Aan eenen dichter’ | Ontwaking 4 (1904), 77-78 |
| ‘Lentelied’; ‘Eeuwige zonne’ | Ontwaking 4 (1904), 162-163 |
| ‘Avondstilte’ | Ontwaking 4 (1904), 208 |
| ‘Levenswonne’ | Ontwaking 4 (1904), 217 |
| ‘De Bloeiende Weg’ | Ontwaking 4 (1904), 318 |
| ‘Een lied der Heide’ | Ontwaking 5 (1905), 21 |
| ‘Wederzien’ | Ontwaking 5 (1905), 109-111 |
| ‘Sonnet’ | Ontwaking 5 (1905), 129 |
| ‘Meertsche Buien’; ‘Aprilsche Grillen’ | Ontwaking 5 (1905), 191-192 |
| ‘Lenteliedje’ | Ontwaking 5 (1905), 253 |
| ‘Vaart Heim’; Jonge Baders. Voor George Eekhoud’ | Ontwaking 5 (1905), 361-363 |
| ‘Dalende zon’; Innige Avond’; ‘Avond-neveling’ | Ontwaking 5 (1905), 403-405 |
| ‘In den Oogst’; ‘Treurmarsch bij Siegfried’s dood’ | Ontwaking 5 (1905), 424-426 |
| ‘Een woud’ | Ontwaking 5 (1905), 456 |
| ‘Bij ’t slapend kind’ | Ontwaking 6 (1906), 31 |
| ‘Platanen’; ‘De Jonge Hof’ | Ontwaking 6 (1906), 92-94 |
| ‘Avond-mijmering’; ’t Muschje’; ‘Kinderspel’ | Ontwaking 6 (1906), 221-225 |
| ‘Begrafenis-morgen’ | Ontwaking 6 (1906), 273 |
| ‘Een heuglijke Dag’ (In memoriam Elisée Reclus) | Ontwaking 6 (1906), 296-297 |
| ‘Concert-avond. Pooze. Spel. Einde’; ‘Spelend kinderpaar’ | Ontwaking 6 (1906), 300-303 |
| ‘Verwachting’; Teleurstelling’ | Ontwaking 6 (1906), 346-347 |
| ‘In ’t zeilbootje’ | Ontwaking 6 (1906), 368 |
| ‘De reuzenadelaar’ | Ontwaking 6 (1906), 386-387 |
| ‘Dichterstem’; ‘Sonnet’; | Ontwaking 6 (1906), 412-413 |
| ‘Straattoneeltje’; ‘Rombouts Stemme’ | Ontwaking 7 (1907), 20-22 |
| ‘Donkere Dag (bij de terdoodveroordeling van een vriend)’ | Ontwaking 7 (1907), 48-49 |
| ‘Winterblomme’ | Ontwaking 7 (1907), 64 |
| ‘Voor Maria Spiridowna’ | Ontwaking 7 (1907), 168 |
| ‘Klokkenlied’ | Ontwaking 7 (1907), 272 |
| ‘O dennenwoud’ | Ontwaking 7 (1907), 342-343 |
| ‘Liederen van Oproer’ | Ontwaking 7 (1907), 402 |
| ‘De oude Strijder (voor F. Domela Nieuwenhuis)’ | Ontwaking 7 (1907), 452-453 |
| ‘Verzen voor Edward Joris. Weerzien. Goed Heil!’ | Ontwaking 8 (1908), 7-8 |
| ‘Lente en Leven’ | Ontwaking 8 (1908), 178-179 |
| ‘Stormeliedeken’ | Ontwaking 8 (1908), 194 |
| ‘Liedjes van Opstand. De Wevers ( van Heinrich Heine); Anarchie (John Henry Mackay)’ | Ontwaking 8 (1908), 270-271 |
| ‘Sonnet’ | Ontwaking 8 (1908), 319 |
| ‘De vurige scheper’ | Ontwaking 8 (1908), 328-329 |
| ‘Zalig zijn zij die vervolgen lijden…’ | Ontwaking 9 (1909), z.p. |
| ‘Bij een Photo: Ferrer treedt uit de gevangenkar de handengebonden’ | Ontwaking 9 (1909), z.p. |
| ‘Sonnet’ | Ontwaking 9 (1909), 422 |
Onze Vlagge 1897-1899
| ‘Verzen’ | OV 1 (1899:19/20, 286-288. |
De Vrije Tribune 1903-1907
| ‘Heimane’ | DVT 1 (1903), 360 |
| ‘Sonnetten’ | DVT 1 (1903), 459-460 |
| ‘Ik hecht me aan u’ | DVT 2 (1904), 229 |
| ‘We speelden’ | DVT 2 (1904), 230 |
De Week 1909-1912
| ‘Vlaandren’s Meesters. In diepe vereering voor Cyriel Buysse.’ | De Week 2 (1910: 16), 2 |
| ‘Vlaandren’s Kunstdag’ | De Week 2 (1911: 42), 2 |
| ‘Ik ben een kind uit Vlaanderland’ | De Week 2 (1911: 49), 2 |
De Witte Kaproen 1910-1914
| ‘Bij de Conscience-viering’ | De Witte Kaproen 2 (1912:9), 1 |
C. Opvoeringen en publicaties van het Lied der Vlaamse Wandelknapen
1912
Kunstfeest ter gelegenheid der opening van de Volkshoogeschool op Zaterdag-avond 26 October 1912, te 8 ¼ uur, in de kleine zaal der Koninkl. Maatschappij voor Dierkunde, met de welwillende medewerking van Juffrouw Elisa Levering en de Heeren Karel Candael en Jef Judels.
- Programma. 2 p.
- 1 a (eerste punt van het programma) Lied der Wandelknapen.
- De uitvoerder was Jef Judels. Karel Candael wordt vernoemd, niet de auteur van de tekst.
- In de pauze sprak Victor Resseler « Een woord over het doel en streven van de Vereeniging tot bevordering van Volkskracht » Op pag. 2 staan een aantal teksten o.m. Liedje (H. Van Puymbrouck).
- Geen tekst van het Lied der Wandelknapen.
1919
Guldensporencomiteit van Antwerpen. Herdenking van den Guldensporenslag op Zaterdag 12 Juli 1919, te 8 uur ‘s avonds in de Vlaamsche Opera. Groot Kunst-Concerto onder leiding van Karel Candael.
- Zang : Elisa Levering en Willem Taeymans en een groot Symfonisch Orkest.
- Spelwijzer. 4 p.
- 2 c Op ‘t laatste strookje gewijden grond (Karel Candael), uit den cycklus Liederen uit Oorlogstijd. 1e Uitvoering, heer Willem Taeymans.
- Pag. 2 bevat de tekst van ‘Op ‘t laatste strookje gewijden grond …’ Siska van Daelen.
1919
Het Kinderuur. Afdeeling Liederuur. Vlaamsche liederteksten.
- Eerste reeks. 1919, Drukkerij V. Resseler, [Antwerpen]. 16 p.
- Pag. 8 : Het lied der Vlaamsche Wandelknapen, woorden : Siska van Daelen, muziek : Karel Candael.
- Pag. 9 : Ik ben een kind uit Vlaanderland, woorden : Siska van Daelen, muziek : Karel Candael.
1922
Herman Dieles, Alfons Leysen en Lode Verbeelen. Zanglust, 275 liederen voor school en haard. 1922, Zanglust, Borgerhout. 287 p.
- pag. 163 : 148 – Het lied der Vlaamsche Wandelknapen. Siska Van Daelen – Karel Candael. (met klavierbegeleiding in cijfermuziek).
1939
Secretariaat der IJzerbedevaart Diksmuide als Programma 7de Vlaams Nationaal Zangfeest op de Grote Markt te Brugge. Zondag 23 juli 1939. Met tekst Gezelle en Brugge. Bron: Rapport Liederen – Brugs Ommeland vzw – Kon. Heemkundige Kring Maurits Van Coppenolle
[z.d.]
En als wij marcheren. Drukkerij – Papierwinkel Maurice Boon, Lembeek. -63 p.
- « Met toelating der Oversten St.Veroonschool – Lembeek » pag. 42 : 45 Het Lied der Vlaamse Wandelknapen. S. Van Daelen – K Candael.
- [Vlaamse in nieuwe spelling – dus van 1946 of later]
1947
Br. Urbaan, Leider van het Knapenkoor S.F.X. Liederweelde, deel II, 3e en 4e graad van het Lager Onderwijs.1947, Sint-Franciscus-Xaveriusinstuut, Brugge. -194 p.
- Imprimatur : Brugis, die 7 Feb. 1947, H. Mahieu, vic. Gen .
- p. 31-33 : 28. Het lied der Vlaamse Wandelknapen. Siska Van Daelen – Karel Candael. (Met bijzondere toelating van De Vlaamse Muziekhandel, 12, St.-Jacobsmarkt, Antwerpen)
[z.d.]
Zingende jeugd ; Liederbundeltje voor Jong-kajotters. K.A.J.-Uitgaven, Brussel. 144 p. met foto’s en illustraties. Drukkerij K. Beyaert, Brugge.
- Pag. 89-90 : Het lied der Vlaamsche Wandelknapen. Siska van Daelen – Karel Candael
DISCOGRAFIE
Het lied de (sic) Wandelknapen. Karel Candael, uitv. Mons. J. Jos Van Kuyk.
- His master’s voice. The gramophone CO. LTD. Hayes, Middlesex, England.
- Flemish baritone with orch. 7-432038 – Cat. No. F 22. 78-toeren.
- [zonder vermelding auteur] Keerzijde : Visschersliedeken. J. Blockx, zelfde uitvoerder.
