home | Inloggen
Aantal schrijvers: 594 | Aantal boeken:

19.538

 

 

Note, Joris

Joris NOTE

Borgerhout, Antwerpen, 4 november 1949

Schrijver van romans,  verhalenbundels, essays en literaire kritieken in kranten en tijdschriften

“Er zit een duidelijke evolutie in Notes oeuvre wat betreft de verhouding tussen de verhalende en de beschouwende ingrediënten. Het levensverhaal van ‘Joris’, dat in de opeenvolgende boeken in verschillende – niet noodzakelijk chronologische – fasen verteld wordt, wordt meer en meer verdund en aangelengd met essayistische bespiegelingen over kunst en over de samenleving.”
(Elke Brems,
Voortdurend omringd door taal. Proza van Joris Note)

 

BIOGRAFIE

4 november 1949: Geboren als Joris Ludovicus Maria Note te Borgerhout

1971: Promoveert als licentiaat Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit Leuven.

Werkt als wetenschappelijk medewerker Algemene Literatuurwetenschap en als docent Nederlands.

Hij verzorgt kritieken en essays voor literaire tijdschriften en kranten (onder meer voor de Standaard der Letteren en De Morgen) en is verschillende jaren met Walter van den Broeck en Daniël Robberechts actief geweest als redacteur van het literair tijdschrift Heibel.

HERINNERING EN BELEVENIS

1992: Debuteert met de roman De tinnen soldaat.

  • “Elke stap vooruit, elke nieuwe observatie, elke gedachte, elke schepping lijkt (naast licht) een zone van schaduw te scheppen.
    Elk weten schept een nieuwe onwetendheid.
    Elk bewustzijn een nieuw onbewuste.”
  • Met dit citaat van Henri Michaux, opent Note zijn debuutroman De tinnen soldaat over een kindertijd in een Vlaams katholiek milieu. Er is sprake van gebed en sacramenten, heiligheid en schuld, maar ook over onweer en missionarissen, over Gerard Walschap en Arthur van Schendel. En over een moeder en nog veel meer.
  • Het gaat in De tinnen soldaat om de herinnering – minder de herinnering aan de gebeurtenissen zelf, eerder aan hun beleving.

1995:  Volgt Het uur van ongehoorzaamheid, een verhalenbundel met een vijftal gerelateerde verhalen over jeugdherinneringen van de hoofdpersoon.

  • Elk verhaal varieert op de elementen macht en machteloosheid, waarbij de in de titel beloofd ongehoorzaamheid een allerminst evident gegeven blijkt.
  • De vijf personages vertellen fragmentarisch hun leven, allemaal volgens hun eigen verschoven logica. De achtergrond is een Vlaanderen dat gekneld zit tussen vooroorlogse verknechting en halfslachtige pogingen tot bevrijding en democratisering. Het Vlaanderen dus van de eerste televisies, de wereldtentoonstelling van 1958 en colleges met chambrettes. En een eeuwenlange invloed van het katholicisme met haar vooralsnog onuitroeibaar gebleven schuldbesef.

1999Kindergezang, opnieuw een verhalenbundel wordt genomineerd voor de AKO-Literatuurprijs en bekroond met de NCR Literair Prijs en de August Beernaertprijs.

  • Kindergezangen gaat verder op het élan van de vorige bundel. Hier gaan de verhalen niet over onderwerpen, maar over obsessies. De meeste personages jagen iets na om van iets anders af te geraken. Uit Kindergezangen spreekt een wereldbeeld vol vertwijfeling, vol introversie en angst voor de buitenwereld.

EEN LICHTE BOCHT: WIE IS …

2002: In Timmerwerk, – een biografische roman – maakt Note een tijdreis door zijn vaders verleden.

  • Uit vaders krabbels en notities reconstrueert hij een beeld van de man en de tijd waarin hij leefde. Het relaas is grotendeels gebaseerd op oude foto’s, boeken en notitieboekjes (“Kleine boekjes registreerden en regelden het bestaan. Behalve zijn donkerbruine notitieboekje had mijn vader een Trouwboekje, een Parochieboekje, een Militieboekje, een Gezondheidsboekje. En bij besluit van de koning der Belgen ontving hij in 1937, zoals alle ambtenaren, een onrustwekkende nieuwigheid, het groene Burgerlijke-mobilisatieboekje”)
  • Over zijn vader stelt hij droogjes vast: “Hij vertelde niet veel. Hij schreef om het vast te leggen voor zichzelf, en dacht er het zijne van. Hij liet zich niet kennen, maar hoe goed herken ik hem.”

VERHALENDE EN BESCHOUWENDE INGREDIËNTEN IN EEN ROMAN: EEN NIET ZO EENVOUDIG HUWELIJK

2006: Hoe ik mijn horloge stuksloeg verscheen in het voorjaar van 2006. Ook deze literaire roman werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs.

  • De roman oogt – en is het misschien wel – als een portret van een salondepressieveling, soms haarscherp geschreven, soms wijdlopig en ietwat drammerig.
  • Maar er is veel dat op de lever van het hoofdpersonage ligt: de actualiteit en hoe daarover wordt bericht in de media. De manier waarop op de televisie humanitaire gruwel naadloos overgaat in hersenloos entertainment. Zijn herinneringen aan zijn adolescentie, eenzaam, angstig en hypochondrisch.
  • Misschien is de roman tevens een poging om een passende mengvorm te vinden waarin het essay en de roman voorgoed met elkaar verzoend worden.

2009: Publiceerde de psychologische roman Tegen het einde.

  • Deze opvolger van Hoe ik mijn horloge stuksloeg telt slechts weinig gebeurtenissen die de verhaalontwikkeling schragen. Het hoofdpersonage – een gepensioneerde leraar geschiedenis – bezint zich op een bijna dwangmatige én gecrispeerde wijze over zijn geïsoleerde positie in de wereld en vertoeft continu in een imbroglio met zijn collega’s en schaarse geliefden.
  • Met deze plot – zijnde wat hij is – wordt de roman in feite een vehikel voor tal van essayistische oprispingen en fulminades tegen maatschappelijk ongerief.

TERUG NAAR HET ESSAY

2012:   In zijn essaybundel ‘Wonderlijke wapens’ richt Joris Note zijn zoeklicht op radicale, niet-zelfgenoegzame auteurs, die telkens weer bereid zijn de wereld en de taal te onderzoeken.

  • “Mag je eisen stellen aan schrijvers en dichters? Je kunt van hen vragen, zoals van alleman, dat ze niet corrupt zijn: dat ze niets toegeven ter wille van succes en aanzien. En verder kun je ze om radicaliteit vragen, om grondigheid tegenover de wereld en grondigheid tegenover de taal’

2015: Uit zijn pen vloeit een merkwaardig geschrift: Van de wereld.

  • Note zoekt, onderzoekt, woelt in papieren en herinneringen poogt een beeld te vormen wie zijn overleden broer Herman en zus Lut zijn geweest, voor hem, voor de wereld. Van de wereld is een woelig mozaïek van beelden, verhalen en gedachten, en een innige getuigenis van verbondenheid

 

MEER OVER JORIS NOTE

  • Joris Note · dbnl : bevat heel wat teksten die Joris Note in diverse tijdschriften als Spiegel der Letteren,  De Brakke Hond, Bunker Hill en andere heeft gepubliceerd.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

Website

 BEKRONINGEN

  • 1999: Nominatie AKO-literatuurprijs voor zijn verhalenbundel Kindergezang.
  • 2000: NRC Literair prijs voor zijn verhalenbundel Kindergezang.
  • 2000: August Beernaertprijs van KANTL  voor zijn verhalenbundel Kindergezang.
  • 2006: Nominatie AKO-literatuurprijs voor  Hoe ik mijn horloge stuksloeg

SMAAKMAKER

Uit : De tinnen soldaat (p.13)

Nooit heeft iemand mij iets voorgelezen, aan mij alleen, iemand die er niet voor betaald is. Ik herinner me geen tijd dat ik niet kon lezen. Dat is toch onmogelijk. Hoe heb ik sprookjes leren kennen ? Nooit heeft iemand mij iets verteld.

Soms laten ze mij iets zien. De eerste filmsterren zijn zuiderlingen. De Amerikaanse Pinocchio verlaat deweg naar school, verleid door valse dieren, een vos en een kat. Waarom, wat wil hij toch, plezier en gemak in plaats van kennis. Hij wordt opgesloten in een vogelkooi en opgeslokt door een grote vis, zoals de soldaat, hij sterft en verrijst. Goed afgelopen ? De Spaanse Marcelino is een vondeling die bij paters woont, hij sluipt nieuwsgierig naar de duistere zolder, hoewel hij dat niet mag, hij vindt daar een levensgroot afgedankt kruisbeeld. Hij voelt medelijden en brengt eten en drinken, brood en wijn. De gekruisigde maakt zijn hand en weldra zijn hele lichaam los van het hout, neemt en nuttigt de gaven van het jongetje. Ze mogen dat een schoon mirakel noemen, maar wekenlang trek ik met bonkend hart naar mijn duistere bed. Wie of wat kan ik nog betrouwen als de levenlozen in beweging komen ? en Marcelino sterft, hoe of waardoor ? Het liefste heb ik dat Jezus daar kalm blijft hangen. Een marionet en een wees, die hebben niet eens echte ouders, waarom schikken ze zich niet, ze lokken ongelukken uit. Als ik me koest houd, gebeurt er misschien niets.

Uit kindergezang (pp 25-26)

Ik lustte geen melk, maar van tante moest ik melk drinken, om groot en sterk te worden, zei ze. Stiekem dacht ik aan het brutale lied, gehoord van een bakkersgast:

Als ik groot en sterk zal wezen
zal ik hem op zijn bakkes geven,
Als ik groot en sterk zal zijn
zal ik hem op zijn bakkes slaan

Het bakkes van de bakker. Dat woord had ik nooit hardop durven gebruiken in dat huis daar, maar ik fluisterde het gluiperig tegen tantes rug, want op zijn bakkes zou ik hem geven – op zijn bakhuis, zijn smikkel, zijn smoel, zijn toot, zijn tronie, Hem! Wie? Zijn bakkes zou vliegen vangen, en ik zou beginnen met hem een vuil bakkes te geven. Voilà.

Voorlopig dronk ik dus melk, met mate. Op een dag beweerde mijn tante dat dìt nu de allerbeste melk was: recht van de koe, nog warm, mmmmm, hoe lekker. Het beeld van het beest met slepende uiers, het spenenbeest, het leek op de grote dikke tante die mij melk gaf, het beeld alleen al wekte mijn weerzin. Ik moest en zou drinken. De walm die eraf sloeg. Ik nam voorzichtig een klein slokje, braakte luidruchtig, tante jankte en jammerde. Een andere keer hing er weer een kwalijke geur omheen, ik nam een klein slokje (ik nam altijd kleine slokjes), de melk was zuur. Ik zei dat de melk zuur was, bedorven. Dat kon niet, zo’n goede verse melk, om het te bewijzen nam ze zelf een forse teug. (Anders dronk ze nooit melk.) Ze vertrok haar gezicht (haar bakkes), werd lelijker dan ooit, volhardde hatelijk: Geen sprake van zuur, je bent zelf bedorven. Ze goot de melk in de gootsteen.

BIBLIOGRAFIE

Woordje vooraf

De bibliografische gegevens werden onder meer nagekeken bij

  • Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience –Antwerpen.
  • Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles
  • Piet Devos: Van reuzen tot dwergen. Bibliografie – Vlaamse schrijvers in de 20ste eeuw – Eerste drukken. Kortrijk, eigen beheer 2007

Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klik op de foto

Chronologisch overzicht

Jaar Titel Fotogalerij Uitgeverij 1ste druk
1992 De tinnen soldaat. (roman)

Omslag: Rudo Hartman
 Note Joris 4 Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -133p.

Reeks: BB Literair
Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)
1995 Het uur van ongehoorzaamheid. (verhalen)

Omslag: Rudo Hartman
Illustratie: René Magritte, Le genre nocturne, 1928 , detail.
Bevat de verhalen: De worm (pp 7-31); Het klokje van gehoorzaamheid (pp 32-65); Geschiedenis van het ei (pp 66-82); Freddy (pp 8-131); De dood van Marat (pp 132-170)
Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -169p.

Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)
Druk: Groenevelt, Landgraaf
1995 Het uur van ongehoorzaamheid. (verhalen)

Omslagillustratie: P.A. Renoir, De clown, Rijksmuseum Kröller-Müller, Otterlo.
Foto achterplat : Chris van Houts, Amsterdam.
Bevat: De worm (pp 7-31); Het klokje van gehoorzaamheid (pp 32-65); Geschiedenis van het ei (pp 66-82); Freddy (pp 83-131); De dood van Marat  (pp 132-170); Aantekeningen ( p. 171).
Note Joris 6 Viaenen: ECI. -171p.

Afmetingen: 19.50 x 12.50 (gebonden – harde linnen kaft met stofomslag)
Uitgegeven met een licentie van Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam
1999 Kindergezang. (verhalen)

Bevat: De brug der zuchten (pp. 9-53); Het concert (pp. 54-78); Het lachpaleis (pp. 79-123); Verborgenheden (pp. 124-146)
Omslag: Studio Paul Koeleman
Omslagillustratie: Edgard Tytgat
Foto: Chris van Houts.
Note Joris 2 Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -146p.

Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)
Druk: Groenevelt, Landgraaf
2002 Timmerwerk. (roman)

Omslag: Wim ten Brinke.
Omslagillustratie: Archief Joris Note.
Auteursfoto: Serge Ligtenberg
Typografie: Adriaan de Jonge
Note Joris 5 Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -288p.

Afmetingen: 21.50 x 13.50 (paperback)
Druk: Groenevelt, Landgraaf
2006 Hoe ik mijn horloge stuksloeg. (roman)

Vormgeving omslag: Brigitte Slangen.
Omslagillustratie Oskar Kokoschka, Die Macht der Musik (1918), Collectie Van Abbemuseum, Eindhoven.
Typografie: Adriaan de Jonge
Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -285p.

Afmetingen: 21.50 x 13.70 (paperback)
Druk: Hooiberg, Epe
2009 Tegen het einde. (roman)

Omslagontwerp: Brigitte Slangen.
Omslagillustratie: Francis Bacon, Portrait of George Dyer Riding a Bicycle, 1966, Fondation Beyeler, Riehen/Basel.
Foto auteur : Patrick de Spieghelaere.
Vormgeving binnenwerk : Adriaan de Jonge
 Note Joris 7 Amsterdam: Uitgeverij De Bezige Bij. -208p.

Afmetingen: 21.50 x 13.70 (paperback)
Druk Thieme Boekentuin, Apeldoorn.
2012 Wonderlijke wapens. Over literatuur en politiek. (gebundelde essays)

Omslagontwerp: Brigitte Slangen.
Omslagbeeld: Juan Gris, De tafel voor het schilderij, 1926 (detail)
Copyright illustratie © Jef Geys, Balen.
Vormgeving binnenwerk: Adriaan de Jonge.

Amsterdam: De Bezige Bij. -288p.

Afmetingen: 21.5 x 13.7 (paperback)
Druk: Bariet, Steenwijk
2015 Van de wereld. (roman)

Omslagontwerp: Brigitte Slangen.
Omslagillustratie: Oskar Schlemmer, Bauhaustreppe, 1932 (detail) / AKG-Images.
Foto auteur: Michiel Hendryckx.
Vormgeving binnenwerk: Adriaan de Jonge.
Druk: Bariet, Steenwijk.
 Note Joris 3 Amsterdam/Antwerpen: De Bezige Bij. -283p.

Afmetingen: 20 x 12.50 (paperback)