Maakt deel uit van: Priester dichters in Vlaanderen
GERY HELDERENBERG
Nieuwkerken-Waas, 18 januari 1891 – Lede, 9 december 1979
Ps. van Hubert Buyle, Priester-dichter.
Heeft een lange poëtische carrière gehad.
Zijn religieus geïnspireerde poëzie is pas laat tot bloei gekomen, omdat zijn creativiteit door invloeden van de Tachtigers en van het humanitair expressionisme belemmerd werd.
Zijn werk getuigt van een grote bijbeleruditie, maar dit staat nergens een vlot verstaan van zijn poëzie in de weg. Hij slaagt er steeds in om de ingewikkelde bijbelse symboliek in een sobere vorm voor ‘leken’ verstaanbaar te maken.
Werd in de jaren 1930 veel aangezocht voor het schrijven van spreekkoren en koorspelen. Verscheidene van zijn teksten zijn op muziek gezet.
Pseudoniemen: Karel van de Vijver en Lucien van der Meeren.
Was rector van de Zwartzusters en de O.L. Vrouwekliniek te Aalst.
In 1975 bekroond met de Driejaarlijkse Staatsprijs.
BIOGRAFIE
18 januari 1891: Werd als Hubert Buyle geboren te Nieuwkerken-Waas bij Sint-Niklaas.
- Zoon van de plattelandsdokter Alfons Buyle (1863-1948) en Leonie Buytaert (1856-1898).
- Hubert is de jongste van drie kinderen . Hij heeft twee zussen.
- Hubert ontdekt zijn pseudoniem op een monument in de kathedraal van Gent. Het is de naam van een 17de eeuwse schilder.
1898: Overlijden van zijn moeder.
- Volgt de lagere school in Nieuwkerken-Waas.
- 1902-1908: Middelbaar in het Sint Jozefcollege te Aalst.
- Priesteropleiding aan het Grootseminarie te Gent en aan het Sint Jozef Kleinseminarie te Sint-Niklaas.
Zijn literair talent wordt voor het eerst opgemerkt in de Grieks-Latijnse afdeling van het Jezuïeten college te Gent. Het zijn vooral Emiel Fleerackers (zelf een gewaardeerd dichter en prozaschrijver) en Desiderius Stracke (geëngageerd in de Vlaamse Beweging) die hem in zijn literaire ambitie steunen.
Via Fleerackers (die van hem geen leraar was) leert hij de ‘Modernen’ in de literatuur kennen. Gorters Mei en Van Eedens ‘Ellen. Een lied van smart’. Ook de gedichten van de Tachtigers, Guido Gezelle en Prosper van Langendonck.
1908: Leert Joris Eeckhout kennen, priester-criticus en kenner van het werk van Van de Woestijne, die zijn verzen leest en er met Karel Van de Woestijne over spreekt.
Wordt lid van de Wase Kunstkring, waar heel wat jong talent over de vloer kwam: Orgelist Roel Steppe, schilders Jef De Pauw, Jan Van Puyenbroeck en vele anderen.
Ontmoet er Karel Van den Oever, wat dan weer leidt tot publicatie in diens tijdschrift Vlaamsche Arbeid (1910-1911)
- Debuteert in diverse tijdschriften onder verschillende pseudoniemen zoals Karel Van de Vijver of Lucien Van der Meeren oa. in Vlaamsche Arbeid (1910-1911); Pogen (1923-1925); Dietsche Warande en Belfort; De Pelgrim (1929-1931); en in Volk (1935-1941) met religieuze gedichten.
- Immers seminaristen die actief literatuur wouden bedrijven, werden daarin niet gesteund door hun oversten. Bij hen bestond de vrees dat ze teveel met zichzelf zouden bezig zijn, teveel aardse verwachtingen zouden koesteren, in plaats van zich te concentreren op hun priesterroeping.
1913: Debuteert met de gedichtenbundel Poëmata. Het is belijdenispoëzie in de stijl van Karel van de Woestijne.
1914 – 1918: Na zijn priesteropleiding is hij een tijdlang brancardier achter de frontlinie.
3 april 1915: Wordt te Boulogne –a/Zee (tijdens WO I) tot priester gewijd.
Zijn eerste werkterrein is een militair hospitaal te Calais. Daar schrijft hij zijn enige frontgedicht: ‘Fides Flandriae’
4 juni 1919: Onderpastoor te Zarlardingen..
19 december 1921: onderpastoor te Herdersem
20 januari 1925: onderpastoor te Lede
1926: Publicatie van Lente-hemel, gevolgd door Smeltkroes (1931) en Het aanbeeld (1932), poëzie die in het teken staat van het humanitair expressionisme.
1930: Helderenberg heeft inmiddels de Liederen van de H. Hildegard 1098-1179 in het Nederlands ‘overgedicht’. In 1970 doet hij dat nog eens over met Reidans der deugden van Hildegard von Bingen.
11 februari 1937: Aalmoezenier van het ziekenhuis van de congregatie der Zwarte Zusters te Geraardsbergen.
1937-1938: De bundels Dodendans (1937) en Het gasthuis (1938) geven meer klassieke verzen en zijn doorgaans gebaseerd op anekdoten uit de eigen levenssfeer. Ook middeleeuwse kunst en literatuur spelen een rol in deze gedichten.
10 februari 1939: Verhuist naar Aalst om er algemeen directeur van de congregatie der Zwarte Zusters te worden, tevens aalmoezenier van het aan de orde verbonden Onze-Lieve-Vrouw-ziekenhuis te Aalst.
1941: Wordt docent aan het met het ziekenhuis verbonden instituut voor verpleegkunde.
1947: In De goddelijke harpenaar belijdt Helderenberg meer en meer zijn geloofsleer, soms grenzend aan de middeleeuwse mystieke minnepoëzie.
In de laatste fase van zijn leven verbreedt zijn poëzie zich tot de problematiek van erfzonde en verlossing. De ijdelheid van elk menselijk streven in het licht van de dood is dan een van de kernthema’s: Omdat ik U bemin (1951) en Triomf van de dood (1955).
1953: ‘Emblematica biblica’ is ondanks de grote Bijbeleruditie nergens pedant of prekerig.
- Helderenberg bezit de gave om de ingewikkelde bijbelse symboliek, het subtiele spel van verwijzingen en symbolische verdichtingen ook voor ‘leken’ verstaanbaar te maken.
- Emblematica biblica is op dezelfde wijze opgebouwd als de reeksen ‘Paramenten en altaarlinnen’, en ‘Goudwerk en juwelen’ uit zijn omvangrijker ‘Omdat ik U bemin’ uit 1951. Daar schreef hij over priestergewaden, altaarkleden en voorwerpen van de eredienst; in Emblematica biblica werkt hij met muziekinstrumenten uit de bijbel, telkens in twee strofige gedichten.
1966: Gaat met pensioen en verhuist naar het idyllisch gelegen rustoord Ronkenburg te Lede, waar de oudere zusters van de orde verbleven.
1970: Herdichting van de Reidans der deugden van Hildegard von Bingen.
1978: Verschenen zijn Verzamelde gedichten, maar in feite is dat een bloemlezing uit zijn poëzie.
- In het colofon lezen we echter het volgende: “De ‘Verzamelde gedichten‘ van Gery Helderenberg werden voor deze uitgave gekozen en ingeleid door Piet Thomas. Hierbij werd tegemoet gekomen aan de wens van de auteur, met deze uitgave een definitieve teksteditie te zien ontstaan.”
9 december 1979: Overlijden te Lede.
Epiloog
1980: Het Archief Gery Helderenberg berust in de bibliotheek K.U. Leuven Campus Kortrijk. Het werd er in 1980 gedeponeerd op initiatief van Prof. Piet Thomas en bevat een exemplaar van iedere publicatie, manuscripten en typoscripten, correspondentie, krantenknipsels en studies over het werk van de auteur enz.
1991: Naar aanleiding van de 100ste verjaardag van de geboorte van Gery Helderenberg wordt het gedenkboek ‘Versmaat en vergezicht’ uitgegeven.
2002: Onder de titel Een boog in de wolken verscheen opnieuw een bloemlezing, verzameld en ingeleid door Piet Thomas.
2003: Oprichting – op initiatief van Piet Thomas – van het ‘Gery Helderenberggenootschap’
GERAADPLEEGDE BRONNEN
Websites
Referenties
- Lectuurrepertorium Vlaamsche boekencentrale Antwerpen 1953.
- Piet Thomas, Een boog in de wolken. Uitgeverij Lannoo Tielt. 2002
BEKRONINGEN
- 1932: kreeg de A. Beernaert-prijs voor Smeltkroes.
- 1962 en 1972: de Guido Gezelleprijs.
- 1975: werd hem de Driejaarlijkse Staatsprijs voor zijn gehele oeuvre toegekend.
MEER OVER HELDERENBERG
- BNTL; Kritisch lexicon; Oosthoek; WP-lexicon;
- M. Kersten, ‘Gery Helderenberg’, in: Kunstenaars van heden IV (1960), p. 5-20;
- Gery Helderenberg-nummer van Nieuwe Stemmen 17 (1961) 5;
- K. Vangenechten. Priesterlijke poëzie. Een verklarend commentaar bij Gery Helderenberg ‘Doxologia pro Christo meo’ (1968);
- R. van Perre, ‘De distel, de vis, de fluit. Lof van de emblemata’, in: De gekleurde wereld (1979), p. 51-61;
- P. Thomas (red.). Versmaat en vergezicht, een gedenkboek naar aanleiding van de 100ste verjaardag van de geboorte van Gery Helderenberg 1891-1979. Aalst: Dirk Martenscomité, 1991; -71p.
- R. van Perre, ‘De geestelijk-literaire nalatenschap van Gery Helderenberg (1891-1972)’, in: Verslagen en Mededelingen van de Kon. Academie voor Ned. Taal- en letterkunde (1991) 1, p. 27-43;
- C. Coppens. De dichter Gery Helderenberg bibliofiel? (1992);
- R. van Perre. Gery Helderenberg (1996);
- P. Thomas, ‘Gery Helderenberg (1891-1979). Een pelgrim tussen zijn tijdgenoten’, in: Trajecta 8 (1999) 4, p. 383-392.
SMAAKMAKER
Zomeravond-meditatie.
De zomeravond: kalm en vroom misterie in kleine tuin. Hebt gij geluisterd, kind? Straks zal Gods gouden vogel kwinkeleeren: Uw hart zingt meê dat zijn geluk hervindt. Een tros van rozen bloeit aan open venster van heilge liefde o geheim symbool… Elk droomt en zwijgt, aanschouwt de bloem, en wenscht er de vroegste star voor ziel op verren dool… Weer sterft een dag! Waar bleef ons vreugde dralen?… O wisheid van verloren uren: witte zand door moede vingren glijdt. (De roode stralen van doode zon heel lauw over uw hand…) De zomeravond, waar we mediteeren in kleine tuin. Hebt gij geluisterd, kind? Van vreemde lied o kalm en vroom misterie waar ook uw hart zijn jong geluk hervindt…In: Dietsche Warande en Belfort 1924
Sneeuw-landschap.
L’homme ne sait à quel rang se mettre. Il est visiblement égaré et tombé de son vrai lieu sans le pouvoir retrouver. Il le cherche partout avec inquiétude….
Pascal.
In: Dietsche Warande en Belfort 1924
Parelhoen (1978)
Gebocheld, zilvergrijs, niet elegant springt kort het parelhoentje door vers gras. De vloot van Tarsis zette het aan land bij koning Salomon die de Kronieken las. Daar loopt het tuinen en paleizen rond De page hoort de dissonante kreet, het heimwee naar de mulle Spaanse grond, de rotsmuur en de bronwel uit de spleet.BIBLIOGRAFIE
Woordje vooraf
De bibliografie werd in drie delen opgesplitst
- Chronologisch overzicht van zijn scheppend werk: gedichtenbundels, proza en vertalingen
- Chronologisch overzicht van de spreekkoren en koorspelen
- Alfabetisch overzicht gerangschikt per genre en op titel
De gegevens van deze bibliografie werden onder meer nagekeken bij
- Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience – Antwerpen.
- Koninklijke Bibliotheek van België – Brussel / Bibliothèque Royale de Belgique – Bruxelles.
- Piet Thomas, Een boog in de wolken. Uitgeverij Lannoo Tielt. 2002. Bibliografie pp. 118 -135
- POËZIECENTRUM vzw – Gent
- Naast de Poëzieshop biedt het Poëziecentrum voor liefhebbers van antiquarische kleinoden ook een uitgebreid aanbod modern antiquariaat aan. Recentelijk werd het aanbod uitgebreid tot meer dan 3500 titels èn werden alle prijzen geherwaardeerd. Je vindt een overzicht van al de antiquarische titels op Antiqbook.
Om de foto’s in de fotogalerij te vergroten klikt u op de foto.
Chronologisch overzicht
POSTUUM
Spreekkoren en koorspelen
Overzicht gerangschikt per genre alfabetisch op titel
Poëziebundels
- Ante terminum. (1971)
- Antiquariaat. (1975)
- Bernadette vertelt. (1958)
- Bomen op Ronkenburg. (1972)
- De goddelijke harpenaar. (1947)
- De vijvers: gedichten uit water & zon. (1970)
- De zegeningen. (1963)
- Dit uur tussen U en mij (1976)
- Doodendans. (1937)
- Doxologia pro Christo meo. (1968)
- Emblematica Biblica. (1953)
- Het aanbeeld (1932)
- Het brevier. (1962)
- Het gasthuis. (1938)
- Goede Vrijdag 1938
- Horologium perpetuum : XXIV glasramen voor een verrijzeniskerk. (1974)
- In memoriam Patris. (1950)
- Itinerarium (1978)
- Kerstbrevier (1969)
- Kerstmis 1937
- Legende der heiligen. (1958)
- Lentehemel.(1926)
- Liefde en dood (1961)
- Morgenzang voor de hostie. (1931)
- Nacht der symbolen. Contrapuntische variaties. (1973)
- Neerhof op Ronkenburg. (1968)
- Nieuwe kerstleisen (1950)
- Nieuwe kerstliederen: dichtproeven (1965)
- Omdat ik U bemin.(1951)
- Paaschklokken 1938
- Pentaphonium. (1971)
- Pinksteren 1938
- Poemata.(1913)
- Polyptiek.(1941)
- Pro defunctis. (1942)
- Sacramentarium. (1956)
- Smeltkroes (o. eigen naam). (1931)
- Solitudo Trunchiniensis (1962)
- Tobias. (1944)
- Theotokos. (1954)
- Triomf van de dood. (1955)
- Zes gedichten, zes linosneden (1964)
Spreekkoren en koorspelen
- Als de ziel ontwaakt: spreekkoor voor jo,ge arbeidsters. (1934)
- Christus Eucharisticus: koorgedicht. (1925)
- Dageraad: een spreekkoor voor katholieke meisjes. (1932)
- De oogst van God. Klein spreekkoor voor kajotsters. (1933)
- De zeven vlammen. Koorgedicht voor Pinksterkinderen. (1938)
- Drieluik. Koorgedichten voor B.J.B. (1935)
- Gebed tot de hemelsche moeder. (1941)
- Glorie van den arbeid. Spreekkoor in 1 deel. (1935)
- Godsvertrouwen en boerinnenmoed. (1940)
- Het festijn der kinderen. Fantasie voor witte meisjes en zilveren engelen. (1935)
- Jubelcantate (1936)
- Kinderen van licht. (1937)
- Landelijke kerstmis (1937)
- Moederschap. Koorgedicht in 1 deel. (1938)
- Mysterium crucis. Koorspel. (1934)
- Oogstfeest: koorspel voor B.J.B.-meisjes (1942)
- Pastorale voor Maria. Koorgedicht vooor B.J.B. meisjes. (1936)
- Sint Jan Bosco (1937)
- Spel van het Lam Gods. (1930)
- Stemmen van logen en licht: radiopoeem (1940)
- Veldbloemen. (1934)
- Zondagweelde. (koorspel voor B.J.B.-meisjes). (1938)
- Zonnebloem. (1933)
Proza
- Gasthuisnonnen. Een roeping voor dezen tijd. Onder eigen naam (1938)
- Jonge bloesem. Anoniem (1960)
Vertalingen
- Henri Ghéon, / Bernardus van Menthon: wonderbare legende van den jongen Bernard van Menthon. (1928)
- Liederen van de H. Hildegard, 1098-1179. In ’t Nederlandsch overgedicht. (1930)
- Reidans der deugden / In ’t Nederlands overgedicht door Gery Helderenberg (1970)
- Rolland, Alice & Rolland, Suzanne / Van een ruzie tussen Sint Pieter en Onze Lieve Vrouw en wat er op volgde: mysteriespel. (1924)
Uitgaven en bloemlezingen
- Een boog in de wolken : de mooiste religieuze poëzie . (2002)
- Liefde en dood. (1961)
- Versmaat en vergezicht : een gedenkboek naar aanleiding van de 100ste verjaardag van de geboorte van Gery Helderenberg, 1891-1979 . (1991)
- Verzamelde gedichten. (1978)